Ăn theo, ở theo... ông Donald Trump!

• Ông Kim Jong-un nhận thư tay từ Tổng thống Mỹ Donald Trump
• Tổng thống Mỹ Donald Trump: "Iran đã phạm phải sai lầm rất lớn!"
• Tổng thống Donald Trump lại dùng thuế để chống nhập cư từ Mexico

Quyền lực tối cao

Dù sao, các đồng minh Mỹ và các công ty đa quốc gia cũng đang phải điên đảo thay đổi thuận theo sự đảo ngược của chính sách thương mại và bảo mật của Mỹ mà không thể biết phiên bản nào trong số đó là đúng. Liệu nhà lãnh đạo quyền lực nhất thế giới có thực sự lên tiếng vì lợi ích của Mỹ? Hay chỉ cho lợi ích của ông? Thật khó đoán ông Trump đang cố gắng làm gì.

Bất kỳ câu trả lời nào cũng phải bắt đầu từ tiền đề rằng ông Trump nắm giữ sức mạnh phi thường. Về thương mại, ông có thể đe dọa hoặc rút thuế đối với bất kỳ quốc gia nào vì bất kỳ lý do gì ông muốn. 

Mới tháng trước (tháng 6), ông nói sẽ rời khỏi thỏa thuận thương mại với Mexico và áp dụng thuế quan mới vì cảm thấy khó chịu do Mexico không làm gì nhiều hơn để ngăn chặn người di cư Trung Mỹ đến biên giới Mỹ. 

Chỉ với một cú chạm nhanh vào tài khoản Twitter của mình, ông có thể áp thuế đối với tất cả hàng nhập khẩu ô tô vào Mỹ. Quốc hội Mỹ có thể ngăn chặn ông, nhưng cho đến nay vẫn không sẵn sàng làm điều đó.

Sức mạnh quân sự của ông Trump còn ghê gớm hơn. Với tư cách là Tổng tư lệnh, vào tháng trước ông đã ra lệnh tấn công Iran để trả đũa việc Tehran hạ bệ một máy bay do thám của Mỹ, và sau đó đã ngừng nhiệm vụ chỉ 10 phút trước khi tên lửa được phóng đi.

Thay đổi chóng mặt

Vì vậy, không thể phớt lờ những dòng Twitter của ông Trump. Nhưng cũng không có ý nghĩa gì để phân tích mọi bước đi của ông như là một phần của tầm nhìn chiến lược rộng lớn hơn. Ví dụ, về Trung Quốc, Chiến lược an ninh quốc gia của Nhà Trắng vào tháng 12-2017 - được ban hành dưới chữ ký của Trump - gắn nhãn Trung Quốc là "đối thủ cạnh tranh chiến lược". 

Nhưng tại cuộc họp báo ở Osaka sau hội nghị thượng đỉnh G-20, vào ngày 28 và 29-6, Tổng thống Trump đã coi Trung Quốc là đối tác: "Chúng tôi sẽ trở thành đối tác chiến lược".

Về thương mại, một tổng thống đặt lợi ích lên trên sẽ nhấn mạnh rằng Trung Quốc đưa ra một số nhượng bộ để kết thúc các cuộc đàm phán song phương khó khăn. Thay vào đó, Trump đồng ý trì hoãn thuế quan bổ sung và bắt đầu lại các cuộc đàm phán mà không cần điều kiện tiên quyết. 

Ông tiếp tục làm dịu thỏa thuận này bằng cách đề nghị giảm nhẹ lệnh trừng phạt đối với công ty viễn thông khổng lồ của Trung Quốc, Huawei Technologies, mặc dù các quan chức an ninh của chính ông tin rằng Huawei phải bị cô lập và đang thúc ép các đồng minh của Mỹ ngừng hoạt động với công ty. 

Khi các nhà đàm phán nghiêm túc của Mỹ như Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer tái tham gia, không có lý do gì để tin rằng hai bên sẽ gần với một thỏa thuận hơn so với khi cuộc đàm phán diễn ra vào tháng 5.

Chủ tịch CHDCND Triều Tiên Kim Jong-un và Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Với Triều Tiên, một tổng thống vì lợi ích sẽ khăng khăng đòi nhượng bộ hữu hình từ ông Kim Jong Un, như đình chỉ các vụ thử tên lửa, như một điều kiện tiên quyết cho vinh dự mang tính biểu tượng lớn khi gặp tổng thống Mỹ trên đất Triều Tiên. Thay vào đó, ông Trump đã thiết lập cuộc họp vào phút cuối như một cuộc hẹn hò trên Twitter và cười toe toét khi nhà lãnh đạo Triều Tiên chào mời "sự xuất sắc của ông" khi bước qua biên giới trong DMZ. Trong khi các cuộc đàm phán phi hạt nhân hóa sẽ tiếp tục, không có lý do gì để mong đợi bất cứ điều gì thực sự được đưa ra.

Khi Tổng thống Richard Nixon đến Trung Quốc vào năm 1972, đó là một cử chỉ lịch sử của Mỹ để mở lại quan hệ với chế độ Bắc Kinh và khởi đầu một kỷ nguyên mới trong quan hệ Mỹ-Trung. Khi Tổng thống Donald Trump tới Triều Tiên vào cuối tuần qua, ông đã gặp bạn thân Kim của mình để chụp ảnh. Không có gì khác thay đổi.

Từ mớ hỗn độn của nhà hát ngoại giao này, phần còn lại của thế giới nên kết luận điều gì? Thật không may, thế giới không thể tươi cười với phần mới nhất của "Trump's show". Các quốc gia khác có các nhà lãnh đạo nghiêm túc phải đưa ra quyết định thực sự về cách phản ứng. Đặt cược an toàn nhất là, với nhiều lắt léo, lợi ích sẽ thắng. Điều đó có nghĩa là cả lợi ích chiến lược lớn hơn của Mỹ và lợi ích của tổng thống Mỹ trong việc tái đắc cử.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Về mặt chiến lược, Mỹ và Trung Quốc là hai quốc gia hùng mạnh nhất thế giới, với các hệ thống kinh tế và chính trị khác nhau về cơ bản. Cạnh tranh ngày càng tăng là không thể tránh khỏi. Mỹ sẽ tiếp tục với các chính sách nhằm ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc như một sự bình đẳng về kinh tế và công nghệ. Có khả năng sẽ có thêm một vài thỏa thuận thương mại, nhưng xung đột cơ bản sẽ vẫn còn. Các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Huawei, chẳng hạn, có thể không liên tục, nhưng Mỹ sẽ không cho phép thiết bị của Huawei trở thành trái tim của mạng lưới viễn thông tiếp theo.

Điều tương tự cũng đúng với Triều Tiên. Khả năng hạt nhân của miền Bắc đặt ra một mối đe dọa thực sự đối với Mỹ. Các nhà phân tích an ninh cho biết họ tiếp tục chế tạo bom hạt nhân. Bất kể quan hệ cá nhân giữa Trump và Kim, Mỹ sẽ tiếp tục thực hiện các bước để giảm thiểu mối đe dọa đó, bao gồm cả hợp tác quân sự chặt chẽ với Hàn Quốc.

Thế giới phải thích nghi?

Ông Trump đã thu nhỏ lại các cuộc tập trận quân sự của Mỹ-Hàn Quốc vào đầu năm nay để thể hiện thiện chí với Kim. Ông đã đặt câu hỏi ngay cả các cam kết liên minh của Mỹ như NATO. Ông nói với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tuần trước rằng ông muốn đàm phán lại hiệp ước 68 năm của Mỹ - Nhật Bản trao quyền căn cứ quân sự của Mỹ tại Nhật Bản để đổi lấy cam kết bảo vệ Nhật Bản trước mọi cuộc tấn công.

Lợi ích tái tranh cử của chính Trump cũng đề xuất một con đường thận trọng hơn, nhưng không có gì là chắc chắn. Ông Trump thường dùng phương thức đe dọa các hành động như thuế quan hoặc tấn công quân sự, nhưng sau đó dịu giọng lại. Điều đó giữ ông nổi bật mà không thực hiện các hành động có thể gây thiệt hại kinh tế thực sự cho Mỹ và làm tổn hại chiến dịch tái tranh cử năm 2020 của ông.

Nhưng hồ sơ không nhất quán. Ông đã sử dụng thuế quan theo những cách bất ngờ và có thể làm lại. Và ông có thể bị vấp ngã bởi hành động của các quốc gia khác. Nếu Mexico phản ứng với mối đe dọa thuế quan của mình bằng sự phẫn nộ, chẳng hạn, thay vì sẵn sàng để thừa nhận, liệu Trump có cảm thấy bắt buộc phải hành động? Điều gì sẽ xảy ra nếu Trung Quốc tiếp tục có một đường lối cứng rắn trong vòng đàm phán tiếp theo? Và hành xử của ông Trump về Triều Tiên sẽ ở đâu giữa tình bạn ấm áp hiện tại và "lửa và giận dữ" trong quá khứ?

Tất cả những điều này tạo ra một môi trường quốc tế khó lường nhất trong nhiều thập niên. Tổng thống Mỹ đã trở thành tổng giám đốc. Phần còn lại của thế giới có rất ít sự lựa chọn nhưng phải chú ý và cố gắng không để bị tổn thương.