Anh khởi động Brexit: Sẽ nhiều gian nan!

Thứ Sáu, 07/10/2016, 10:25

Tại lễ khai mạc đại hội thường niên của đảng Bảo thủ diễn ra ngày 2/10, Thủ tướng Anh Theresa May đã tuyên bố rằng London sẽ kích hoạt Điều 50 của Hiệp ước Lisbon và chính thức khởi động tiến trình đàm phán về vấn đề Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (còn gọi là Brexit) vào cuối tháng 3/2017.

Cùng với tuyên bố trên, bà May khẳng định không nhượng bộ với vấn đề người nhập cư, bất chấp việc các công ty Anh không có được sự tự do tối đa khi hoạt động tại thị trường chung châu Âu hay không. Với quyết định trên, rõ ràng người dân Anh không hy vọng gì về một phép màu hay một cuộc trưng cầu dân ý lần thứ hai nhằm đảo ngược kết quả đã đưa Anh khỏi “ngôi nhà chung” hôm 23/6 vừa qua.

Lộ trình rời EU

Thông điệp rõ ràng nhất mà bà Theresa May muốn truyền tải tới người dân Anh là London đặt vấn đề kiểm soát đường biên giới và vấn đề người nhập cư lên hàng đầu, trên cả vấn đề làm thế nào để nước Anh có thể tiếp tục tiếp cận thị trường chung của EU.

Theo bà Theresa May, các cuộc đàm phán phải dựa trên "quyền tự quyết" của người dân Anh từ vấn đề nguồn gốc thực phẩm đến cách thức London lựa chọn để kiểm soát vấn đề nhập cư. Nước Anh sẽ không đàm phán để đi theo mô hình hợp tác với EU của Na Uy hay Thụy Sĩ, mà sẽ đàm phán với tư cách một nước Anh độc lập, có chủ quyền với EU. Tất cả những gì mà nước Anh làm khi rời khỏi EU đều sẽ phải tuân theo luật pháp cùng những nghĩa vụ của hiệp ước, và chúng ta phải đảm bảo tối đa có thể cho quyền lợi của người lao động và các nhà đầu tư.

Vấn đề nan giải ở chỗ EU luôn đặt điều kiện chỉ khi nào London chấp nhận để công dân châu Âu tự do đi lại, làm việc ở nước Anh, chấp nhận các quy định của thị trường chung châu Âu và đóng góp vào ngân sách của EU thì lúc đó mới nói đến chuyện nước Anh được quyền hưởng những ưu đãi quy chế đặc biệt trong hoạt động kinh doanh thương mại ở thị trường chung EU.

Giới phân tích cho rằng sẽ còn nhiều khó khăn trước khi tiến trình đàm phán Brexit khởi động. Một trong những điều cần làm ngay là Cơ quan phụ trách vấn đề Brexit sẽ phải đưa ra được những nội dung mà London ưu tiên trong đàm phán với EU, đó là: Nước Anh muốn gì? Điều gì nước Anh sẽ không thể thực hiện được nếu không có nó? Và nước Anh phải chuẩn bị xem có thể phải hy sinh quyền lợi gì của mình hay không?...

Tất cả các phần việc này phải được hoàn thành trước khi kích hoạt Điều 50 gồm nhiều bước của Hiệp ước Lisbon, trong đó việc đầu tiên cần nhất là nước Anh phải gửi thư chính thức đến Hội đồng châu Âu để cơ quan này kịp tiến hành thảo luận trong cuộc họp đầy đủ vào ngày 9 và 10/3/2017.

Nước Anh sẽ không còn là thành viên của EU kể từ đầu năm 2019.

Sau đó Hội đồng châu Âu, gồm người đứng đầu đàm phán về Brexit, ông Didier Seeuws, và đại diện các quốc gia thành viên EU (trừ nước Anh) - sẽ phải đồng ý với nhau về những nguyên tắc chung cho các cuộc đàm phán giữa EU với London. Tuy nhiên, vấn đề này cũng phải mất vài tháng bởi một số quốc gia thành viên EU vướng bầu cử (như Hà Lan, Pháp và Đức).

Tiếp theo, nhóm đàm phán thuộc Ủy ban châu Âu (EC) đứng đầu là cựu Ngoại trưởng Pháp, Cao ủy viên EU Michel Barnier sẽ tiến hành thảo luận về vấn đề Brexit với đại diện của nước Anh. Giới phân tích ví các cuộc đàm phán này như việc giải quyết các tranh chấp trong một vụ ly hôn, đó là: phân chia tài sản, các thể chế, giải quyết các vấn đề đóng góp đối với ngân sách, các quyền của công dân Anh và công dân EU.

Những tranh luận gay cấn nhất được cho là sẽ liên quan đến các trách nhiệm về mặt tài chính của nước Anh đối với một số chương trình của EU như: nghiên cứu khoa học, trong đó bao gồm cả các cam kết còn có hiệu lực đến sau ngày nước Anh chính thức rời khỏi EU.

Giai đoạn tiếp theo của tiến trình khởi động Điều 50 (Hiệp ước Lisbon) là các thỏa thuận cần phải được nước Anh và đại đa số (20/27) quốc gia thành viên EU cũng như Nghị viện châu Âu thông qua. Sau giai đoạn này, hai bên mới bàn đến khuôn khổ hợp tác trong tương lai giữa EU và nước Anh. Theo đó, London sẽ phải hoàn tất 2 hiệp định riêng rẽ: cơ sở pháp lý riêng biệt với EU và mối quan hệ thương mại với EU trong tương lai.

Theo các chuyên gia kinh tế, tiến trình đàm phán hiệp định thương mại giữa nước Anh và EU có thể mất vài năm và phải có được sự nhất trí thông qua của cả 27 quốc gia thành viên EU. Điều này có thể dẫn đến khả năng diễn ra sự mặc cả giữa London và một vài thành viên nào đó trong EU, chẳng hạn như "vấn đề Gibraltar" giữa Anh và Tây Ban Nha.

Kịch bản nào cho cuộc chia tay?

Mặc dù bà Theresa May khẳng định: “Sẽ không có bất cứ sự trì hoãn không cần thiết nào đối với việc triển khai Điều 50. Nước Anh sẽ bắt đầu ngay khi sẵn sàng. Và điều này sẽ diễn ra trước cuối tháng 3/2017”.

Bà May cũng từng nói sẽ tìm kiếm thỏa thuận hợp lý nhất với 27 thành viên còn lại của EU, song một điều đến nay không ai có thể khẳng định tiến trình Brexit sẽ diễn ra “cứng rắn” hay “êm thấm” khi mà chính phủ của Thủ tướng Anh và đảng Bảo thủ đang có nhiều bất đồng trong việc xúc tiến kế hoạch trên. Một cuộc chia tay khó khăn đồng nghĩa với việc Anh cắt đứt toàn bộ mối liên hệ với các thể chế của EU và rút khỏi thị trường đơn nhất, thay vào đó chỉ dựa vào các nguyên tắc và quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) trong các hoạt động thương mại quốc tế.

Trong khi đó, kịch bản ra đi “êm thấm” sẽ là Anh vẫn giữ quyền tham gia thị trường đơn nhất theo một vài hình thức nào đó, tuy nhiên giới lãnh đạo EU đã nói rõ rằng điều kiện đi kèm với quyền lợi này là Anh phải chấp nhận tiếp tục tuân thủ quy định về quyền tự do di chuyển cho người lao động tại thị trường EU.

Làn sóng di cư khổng lồ và vượt ngoài tầm kiểm soát tại châu Âu là một trong những nhân tố then chốt tác động tới cuộc trưng cầu ý dân lịch sử tại Anh, đưa họ trở thành quốc gia đầu tiên rời khỏi EU sau 4 thập kỷ làm thành viên. Brussels khẳng định rằng nếu Anh muốn có tự do thương mại với EU, họ phải chấp nhận điều khoản tự do dịch chuyển lao động trong khu vực, điều mà bà May đã thể hiện rõ sự cứng rắn trong bài phát biểu tại hội nghị của đảng Bảo thủ vừa diễn ra.

Dù rất muốn duy trì dòng chảy thương mại hàng hóa và dịch vụ tự do, song nước Anh sẽ chuẩn bị cho việc rời khỏi thị trường đơn nhất nếu cần thiết, đồng thời nhấn mạnh nước Anh “sẽ tự quyết định cách kiểm soát” cuộc khủng hoảng di cư hiện nay.

Cùng với quyết định trên, Thủ tướng May còn cho biết bà sẽ trình Quốc hội Anh đề xuất hủy bỏ việc áp dụng Đạo luật năm 1972 về các Cộng đồng của châu Âu (ECA) đối với nước Anh, vốn cho phép EU áp đặt các luật lệ trên đất Anh. Bà cho biết chính phủ sẽ đồng thời tách các quy định của EU ra khỏi hệ thống luật pháp của Anh và hủy bỏ những quy định không phù hợp theo từng trường hợp cụ thể. Điều này đồng nghĩa với việc Vương quốc Anh sẽ là một quốc gia độc lập, tự chủ và sẽ tự xây dựng hệ thống luật pháp của mình.

Tuy nhiên, nhà lập pháp Anna Soubry của đảng Bảo thủ, người vận động để Anh ở lại EU, cảnh báo rằng chính phủ của bà May có thể đã quá vội vã khi quyết định triển khai tiến trình ra khỏi liên minh trước thời điểm diễn ra các cuộc bầu cử tại Anh và Đức.

Bà Anna Soubry cho rằng chính phủ sẽ phải chịu nhiều áp lực khi xúc tiến một thỏa thuận nhằm giữ lại cho nước Anh sự cởi mở và những mối liên kết với EU, trong đó có cả việc giữ Anh tiếp tục ở lại thị trường chung. Điều này có thể dẫn tới một thỏa thuận thiếu thỏa đáng.

Bảo Trân (tổng hợp)