“Cáo chết ba năm quay đầu về núi”?

Bởi lẽ trong số 3 ứng cử viên tham gia cuộc bầu cử này (Tổng thống mãn nhiệm Viktor Yushchenko, Thủ tướng Yulia Tymoshenko và lãnh đạo phe đối lập Viktor Yanukovych) thì phần thắng nghiêng hẳn về phía ứng cử viên thân Nga, Yanukovych. Và người khởi xướng Cuộc cách mạng Cam theo "mong muốn" của phương Tây, Yushchenko, có nguy cơ đã nắm phần thua trong tay.

Để có thể hiểu rõ tình hình chính trị hiện nay tại Ukraina, thiết nghĩ cần nhắc lại đôi chút về hoàn cảnh dẫn đến cuộc Cách mạng Cam hồi năm 2004. Theo Hiến pháp Ukraina ban hành năm 1996, Ukraina là một nhà nước cộng hòa. Tuy nhiên, Tổng thống Ukraina lúc bấy giờ là Leonid D. Kuchma bị phe đối lập chỉ trích vì tập trung quá nhiều quyền lực vào tay mình, tình trạng tham nhũng, chuyển tài sản vào tay giới đầu sỏ trung thành, không khuyến khích tự do ngôn luận và gian lận bầu cử.

Năm 2004, Viktor Yanukovych, khi ấy là Thủ tướng, được tuyên bố là người giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống. Các kết quả dẫn tới một sự phản đối của công chúng ủng hộ ứng cử viên đối lập, Viktor Yushchenko, người bác bỏ các kết quả và lãnh đạo cuộc Cách mạng Cam thành công. Cuộc cách mạng đã đưa Yushchenko và bà Tymoshenko lên nắm quyền.

Tuy nhiên, sau Cách mạng Cam, điều gì đã diễn ra? Đó là sự trở mặt giữa cặp bài trùng Yushchenko - Tymoshenko chỉ sau 10 tháng cùng nhau nắm quyền. Rồi từ đó đến nay, Ukraina gần như lúc nào cũng trong tình trạng căng thẳng về chính trị. Ngay sau Cách mạng Cam, tỉ lệ ủng hộ ông Yushchenko là trên 60%. Giờ đây, con số này chỉ là 2,4%-5%. Điều này xuất phát từ hàng loạt sai lầm, cũng như việc điều hành yếu kém của ông.

Trong nhiệm kỳ vừa qua, dù bảo vệ mạnh mẽ xã hội dân sự, tự do báo chí và nói chung làm giảm sự can thiệp của nhà nước vào nền kinh tế, nhưng thành tích của ông trong hoạt động chống tham nhũng rất kém, đã và đang gây thất vọng cho người dân. Đã vậy, ông còn đi ngược lại lòng dân khi chủ trương mạnh mẽ đa dạng hóa nguồn năng lượng và gia nhập NATO, cơ quan chỉ được 28% dân chúng Ukraina ủng hộ.

Nhân vật trung thành nhất của Cuộc Cách mạng Cam, Yushchenko, giờ đây đơn độc trong cuộc đối đầu với chính đồng minh cũ của mình và phe đối lập. Trong khi tình hình kinh tế Ukraina hiện nay còn tệ hơn cả trước khi cuộc Cách mạng Cam diễn ra. Có thể thấy, sau 5 năm, ít ai trong cử tri Ukraina còn tin tưởng vào Cách mạng Cam. Ukraina đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi khủng hoảng tài chính và kinh tế. Tổng sản phẩm nội địa của nước này đã giảm 17% trong năm 2009. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã đồng ý cung cấp 16,4 tỉ USD cho Ukraina và trong số này, IMF đã giải ngân 10,6 tỉ USD cho Kiev. Nếu không được hầu bao kể trên, Ukraina sẽ phải chịu phá sản và đã không đủ sức chi trả tiền hưu hay lương bổng cho công chức hoặc thanh toán các hóa đơn năng lượng cho Moskva.

Tình trạng xuống cấp của Ukraina còn được minh họa qua sự đối đầu giữa Tổng thống Yushchenko và Thủ tướng Tymoshenko. Ông Yushchenko không ngại thách thức Moskva để xích lại gần phương Tây, trong khi bà Tymoshenko tỏ ra thực dụng và tìm cách lấy lòng nước Nga. Thủ tướng Tymoshenko đang nuôi tham vọng lên thay thế tổng thống mãn nhiệm. Để đạt được mục tiêu này, bà biết rằng điều kiện tiên quyết hiện nay là giành được sự ủng hộ của Điện Kremlin.

Có thể thấy trong cuộc chơi của các ứng cử viên tổng thống Ukraina lần này, Nga trở thành "quân bài" cơ bản. Điều này được thể hiện rõ ở việc bắt đầu một cuộc đua tranh giữa các ứng cử viên tổng thống Ukraina về khả năng xem ai có thể giải quyết được những mối quan hệ ngày càng phức tạp giữa hai quốc gia, hay là ít nhất cũng đóng vai trò là nhà chính trị, có khả năng thương lượng với Moskva. Tuy nhiên, tên của ứng cử viên nặng ký nhất trong cuộc chơi này phụ thuộc vào việc, lãnh đạo Nga sẽ muốn nói chuyện với ai.

Ngoài bà Tymoshenko, một ngôi sao khác cũng đang lên trong chính trường Ukraina là lãnh đạo phe đối lập Viktor Yanukovych, Chủ tịch đảng Các khu vực, người giành được hầu hết sự ủng hộ của các cử tri từ miền Đông và miền Nam nói tiếng Nga của Ukraina. Các cuộc thăm dò cuối cùng được công bố cho thấy tổng thống mãn nhiệm chỉ gặt hái được khoảng 5% số phiếu cử tri. Trong khi đó, cựu Thủ tướng Viktor Yanukovych có triển vọng về đầu với 30% và đương kim Thủ tướng Yulia Tymoshenko về nhì với 20%. Như vậy, căn cứ vào các cuộc thăm dò này, phe thân Nga mà hiện thân là ông Yanukovych sẽ chiến thắng ở vòng 1.

Giới quan sát cho rằng lãnh đạo Nga đang theo dõi diễn tiến ván cờ tại Ukraina. Với mục tiêu ưu tiên là giành lại ảnh hưởng tại khu vực sân sau của mình, Moskva không thể chấp nhận khả năng Ukraina gia nhập NATO. Bên cạnh đó, việc Tổng thống Yushchenko đòi xét lại thỏa thuận cho phép Hạm đội Biển Đen của Nga sử dụng bán đảo Crưm, đã làm cho quan hệ giữa Tổng thống Ukraina và Điện Kremlin thêm đổ vỡ.

Như vậy có thể dự báo rằng, sau cuộc bầu cử tổng thống Ukraina sắp tới, ông Yushchenko có nguy cơ bị gạt ra ngoài sân khấu chính trị và đồng thời triển vọng Ukraina gia nhập khối NATO cũng trở nên xa vời. Bà Tymoshenko, thức thời khi quay sang làm lành với Nga, và ứng cử viên Yanukovych, vốn theo đường lối thân Nga xưa nay, sẽ nắm tay nhau bước vào vòng 2 và sẽ cùng chia sẻ những vị trí quyền lực cao nhất tại Ukraina. Cuộc cách mạng Cam như vậy đã thuộc về quá khứ!