Không ai được lợi từ Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung

• “Bóng ma” chiến tranh thương mại toàn cầu: Kẻ ra đòn, người trả đũa
• Mỹ - Trung Quốc tiến gần hơn tới chiến tranh thương mại

Đợt áp thuế lịch sử

Ngay sau khi quyết định trên có hiệu lực, Bộ Thương mại Trung Quốc đã chỉ trích động thái của Mỹ là một hình thức “chèn ép thương mại”, tạo ra mối đe dọa đối với an ninh kinh tế thế giới và mọi thước đo giá trị.

Người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc Cao Phong nhấn mạnh: “Mỹ đã kích động cuộc chiến thương mại này. Chúng tôi không muốn tham chiến, nhưng để bảo vệ lợi ích của đất nước và người dân, chúng tôi không còn lựa chọn nào khác”.

Giới quan sát cho rằng các tuyên bố của Bắc Kinh dường như là nhằm bảo vệ cho các biện pháp trả đũa mà nước này đưa ra đối với Washington.

Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng coi hành động của Mỹ là “tự bắn vào chân mình” khi Washington tự gây tổn hại tới nền kinh tế đầu tàu thế giới, chứ không phải phục vụ lợi ích của các công ty và người dân Mỹ. Thực tế, việc các sản phẩm của Trung Quốc bị áp mức thuế 25% cũng sẽ khiến người tiêu dùng Mỹ phải trả nhiều tiền hơn cho các sản phẩm đó.

Không chỉ vậy, các công ty của Mỹ đang hoạt động tại Trung Quốc cũng có thể phải đối mặt với những tác động tiêu cực. Chẳng hạn như hãng xe hơi điện Tesla của Elon Musk, việc bị đánh thuế 25% đối với ô tô bán vào Trung Quốc khiến giá Tesla tại Trung Quốc bị đẩy cao hơn, làm mất tính cạnh tranh của hãng, kéo theo việc “trì hoãn hoặc cản trở” khả năng khai thác hết tiềm năng của thị trường Trung Quốc.

Nhiều quốc gia trên thế giới mong muốn các nhà lãnh đạo Mỹ - Trung Quốc sẽ tìm thấy lập trường chung trong vấn đề thuế tránh leo thang chiến tranh thương mại. Ảnh: CBC.ca.

Ngoài ra, theo Viện Nghiên cứu kinh tế quốc tế Peterson, hơn 90% hàng hóa Trung Quốc nằm trong danh sách áp thuế của Mỹ là các sản phẩm đầu vào trung gian hoặc thiết bị sản xuất, tức là ở dạng nguyên liệu thô để làm ra các sản phẩm khác, do đó, biện pháp này chắc chắn sẽ còn gây ảnh hưởng lớn hơn nhiều.

Chuyên gia về thương mại của Viện Dartmouth là Douglas Irwin cũng phải thừa nhận: “Đây là đợt áp thuế lớn nhất từ trước đến nay của Mỹ và ảnh hưởng tới ngành thương mại của Mỹ nhiều nhất kể từ thời Smoot-Hawley”, ám chỉ những mức thuế năm 1930 mà nhiều nhà kinh tế cho là thủ phạm khiến cuộc Đại suy thoái càng thêm tồi tệ.

Những nguy cơ khó lường

Căng thẳng thương mại Mỹ và Trung Quốc đã leo thang từ ngày 22-3-2018 vừa qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố danh sách các mặt hàng nhập từ Trung Quốc với tổng trị giá khoảng 50 tỷ USD sẽ chịu mức thuế nhập khẩu cao hơn để đòi lại sự công bằng trong hoạt động thương mại giữa hai nước. Mỹ cho rằng Washington đang chịu thua thiệt do Trung Quốc “cưỡng ép” các công ty và doanh nghiệp của Mỹ chuyển giao công nghệ và quyền sở hữu trí tuệ.

Về phía Trung Quốc, mặc dù khẳng định không muốn một cuộc chiến thương mại nhưng Bắc Kinh cũng đáp trả với một danh mục các mặt hàng xuất khẩu chủ đạo của Mỹ như đậu nành, ôtô và máy bay hạng nhẹ tổng trị giá khoảng 50 tỷ USD sẽ chịu mức thuế nhập khẩu cao hơn khi vào thị trường Trung Quốc.

Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tiếp tục leo thang khi ngày 5-4, Tổng thống Mỹ Donald Trump cảnh báo sẽ nâng gấp đôi (lên 100 tỷ USD) tổng giá trị các sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc phải chịu các mức thuế bổ sung. Trong khi đó, ngày 17-4, Bắc Kinh đã quyết định áp đặt các biện pháp chống bán phá giá tạm thời đối với cao lương nhập khẩu từ Mỹ, sau khi xác định mặt hàng nông sản nhập khẩu này gây tổn hại hoạt động sản xuất và buôn bán trong nước.

Trong một nỗ lực nhằm giải quyết căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, hai nước đã tổ chức 3 vòng đàm phán tại Bắc Kinh và Washington. Tại các cuộc đàm phán, hai bên đã ra tuyên bố chung cam kết tăng cường hợp tác kinh tế và thương mại giữa hai nước, không đẩy căng thẳng đi xa thành một cuộc chiến thương mại sau khi đe dọa áp thuế đối với các hàng hóa của nhau.

Tuy nhiên, căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã nóng trở lại sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 29-5 đe dọa áp thuế đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc, đồng thời có những bước đi khác nữa để hạn chế Bắc Kinh tiếp cận những công nghệ nhạy cảm của Mỹ. Bắc Kinh đã chỉ trích Washington tiếp tục theo đuổi các biện pháp hạn chế thương mại đối với Trung Quốc.

Tiếp đó, ngày 15-6, Mỹ tuyên bố áp mức thuế mới đối với khoảng 1.100 sản phẩm xuất khẩu của Trung Quốc, trong đó đợt đầu là 818 sản phẩm, gồm các loại ô tô, trị giá gần 34 tỷ USD, với mức thuế 25%. Trung Quốc cũng khẳng định sẽ áp thuế bổ sung lên tới 25% đối với 659 mặt hàng nhập khẩu của Mỹ, trị giá 50 tỷ USD.

Đánh giá về nguy cơ xảy ra một cuộc chiến thương mại thực sự giữa Mỹ và Trung Quốc, các chuyên gia phân tích nhận định cả hai cường quốc sẽ chịu thiệt hại không nhỏ. Ngoài ra cũng sẽ tác động lớn đến các nền kinh tế khác. Với Mỹ, theo báo cáo của Cơ quan Thống kê quốc gia Mỹ, Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất và đồng thời là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của Mỹ. Hàng hóa xuất khẩu sang Trung Quốc đa phần là các mặt hàng có giá trị thặng dư cao, mang lại lợi nhuận lớn cho các doanh nghiệp Mỹ.

Theo nhận định của ông David Bachman, chuyên gia nghiên cứu Trung Quốc từ Đại học Washington, khi chiến tranh thương mại bùng nổ, những doanh nghiệp Mỹ xuất khẩu hàng tỷ USD vào thị trường Trung Quốc như Apple, Boeing - sẽ chịu thiệt hại lớn bởi các đối thủ cạnh tranh sẽ chiếm lĩnh thị phần tại Trung Quốc.

Một báo cáo của Đại học Oxford chỉ ra quan hệ thương mại Mỹ - Trung đã tạo ra 2,6 triệu việc làm cho nước Mỹ. Báo cáo này nhận định, nền kinh tế Mỹ khó có thể đối mặt với tình trạng thất nghiệp gia tăng và giá cả tăng vọt, hệ quả tất yếu của cuộc chiến thương mại với Trung Quốc. Ngoài ra, cũng xuất hiện ý kiến lo ngại rằng, khi Trung Quốc có các biện pháp trả đũa, người tiêu dùng Mỹ có thể trở thành đối tượng chịu thiệt thòi do giá cả các hàng hóa nhập khẩu tăng lên.

Trong khi đó, về du lịch, Trung Quốc có thể khuyến cáo người dân ngừng các chuyến du lịch tới Mỹ, gây thiệt hại nặng cho ngành công nghiệp không khói của Washington.

Còn về phía Trung Quốc, một khi một cuộc chiến thương mại chính thức nổ ra, Trung Quốc cũng không thể “bình an vô sự”, khi tăng trưởng kinh tế của nước này lâu nay vẫn được hỗ trợ bởi sự phát triển của hoạt động thương mại.

Chuyên gia Yusuke Miura của Viện Nghiên cứu Mizuho, cho rằng Trung Quốc có nhiều thứ để mất hơn Mỹ trong cuộc chiến này vì nhu cầu trong nước của Trung Quốc đã trở nên ảm đạm khi chính phủ nước này áp dụng nhiều biện pháp nhằm hạ nhiệt thị trường bất động sản phát triển quá nóng và bảo vệ môi trường, trong khi kinh tế Mỹ lại đang phát triển mạnh mẽ nhờ nhu cầu trong nước vững lên.

Thêm “cú đòn” trị giá 550 tỷ?

Tất nhiên, là người trong cuộc, Mỹ hoàn toàn hiểu rõ hậu quả của quyết định này. Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn chọn biện pháp làm gia tăng căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, theo đó, trong vòng 2 tuần tới, Mỹ sẽ tiếp tục áp thuế bổ sung đối với các mặt hàng của Trung Quốc trị giá 16 tỷ USD với lý do thâm hụt thương mại giữa Mỹ-Trung quá lớn.

Thậm chí, Tổng thống Trump còn cảnh báo rằng Washington sẵn sàng áp thêm mức thuế 10% đối với hàng hóa của Trung Quốc trị giá 200-300 tỷ USD nếu Bắc Kinh từ chối nhượng bộ các yêu cầu của Mỹ. Nếu cảnh báo trên được hiện thực hóa, tổng số hàng hóa của Trung Quốc bị Mỹ áp thuế có thể lên tới hơn 550 tỷ USD, cao hơn cả mức 506 tỷ USD giá trị hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ năm 2017.

Tờ Thương báo của Trung Quốc còn chỉ ra một nguyên nhân sâu xa hơn, đó là Washington đang ngày càng cảm nhận rõ “hơi nóng” từ các doanh nghiệp Trung Quốc, đối thủ cạnh tranh chiến lược của Mỹ. Vẫn theo “bổn cũ soạn lại”, quan điểm của chính quyền Tổng thống Trump cho rằng, các quy tắc thương mại thế giới do Washington vạch ra đang giúp các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là Trung Quốc hưởng lợi.

Rõ ràng, khi Trung Quốc và Mỹ chưa tìm được một lập trường chung trong việc giải quyết vấn đề thuế, không ai có thể chắc chắn cuộc chiến thương mại giữa hai nước sẽ đi tới đâu cũng như sẽ kéo dài trong bao lâu.

Chuyên gia Vines Mottwani thuộc Trung tâm Nghiên cứu Con đường tơ lụa đã cảnh báo tương lai bi quan về kinh tế - thương mại, với sức ảnh hưởng chắc chắn sẽ vượt ra khỏi đường biên giới hai nước.

Nhiều loại hàng hóa sẽ tăng giá, công nhân sẽ thất nghiệp nếu xảy ra chiến tranh thương mại giữa hai cường quốc kinh tế. Ảnh: Naples Herald.

Khi những căng thẳng thương mại Mỹ-Trung đẩy tới giới hạn, các nước như Hàn Quốc, Singapore và nhiều nước khác ở ASEAN, châu Á, châu Âu... đều có thể bị ảnh hưởng do sự gián đoạn dây chuyền cung ứng bởi Trung Quốc cung cấp rất nhiều linh kiện, thiết bị để sản xuất sản phẩm ở các nước này.

Theo nhận định của WTO, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung cũng sẽ khiến triển vọng kinh tế toàn cầu trở nên mờ mịt và châm ngòi cho cuộc chiến thương mại toàn cầu. Trong khi đó, theo phân tích của Financial Times, vấn đề áp thuế nhập khẩu và một cuộc chiến thương mại toàn cầu sẽ tạo một cú sốc và có thể khiến tăng trưởng GDP của thế giới giảm từ 1% đến 3% trong vài năm tới.

Giới phân tích nhận định rằng tình hình căng thẳng thương mại leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ làm dấy lên những lo ngại về một đợt suy thoái kinh tế toàn cầu, từ đó thúc đẩy nhu cầu đối với đồng yên vốn được xem là một kênh trú ẩn an toàn. Điều này có thể sẽ giáng một đòn nặng nề lên nền kinh tế theo định hướng xuất khẩu của Nhật Bản.

Các chuyên gia kinh tế còn cho rằng bên cạnh Nhật Bản thì Đông Nam Á cũng là nạn nhân của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, khi trong những năm gần đây, khi mối quan hệ kinh tế giữa các nước ASEAN và Trung Quốc phát triển, kim ngạch xuất khẩu của ASEAN sang thị trường Trung Quốc đã vượt xa xuất khẩu sang Mỹ trong những năm gần đây.

Khó vừa lòng nhau

Sau khi Mỹ và Trung Quốc cùng bấm nút “khai hỏa” cuộc chiến tranh thương mại “lớn nhất trong lịch sử kinh tế”, hầu hết các nhà phân tích kinh tế đều nhận định cuộc chiến này sẽ để lại hậu quả không nhỏ đối với nền kinh tế đầu tàu thế giới. Thiệt hại nhãn tiền mà Washington phải gánh chịu là các nhà máy giảm giờ làm, sa thải nhân công, lợi nhuận ít đi và các công ty nước này sẽ gặp nhiều khó khăn hơn khi hoạt động ở Trung Quốc.

Trưởng nhóm phân tích của hãng đánh giá tín nhiệm Moody’s, ông Mark Zandi, ước tính vòng luẩn quẩn “ăn miếng, trả miếng” liên quan đến thuế có thể khiến nước Mỹ mất tổng cộng 700.000 việc làm và tăng trưởng kinh tế giảm 0,5%, thậm chí nhiều khả năng đẩy nước này vào tình trạng suy thoái.

Hầu hết các nhà lập pháp Mỹ cũng cho rằng Tổng thống Trump đã đi quá xa với việc hành động chống lại những đồng minh quan trọng của nước này khiến những ngành quan trọng của đất nước phải hứng chịu hậu quả. Do đó, các nghị sĩ Mỹ mong muốn những biện pháp thuế quan này “nhanh chóng bị dỡ bỏ” và được thay thế bằng một thỏa thuận mậu dịch mà hai bên đều đồng ý.

Trung Quốc và Mỹ nước nào cũng có sở trường và sở đoản riêng. Một khi cả Trung Quốc và Mỹ quyết “một phen sống mái” trong lĩnh vực thương mại, hai bên cần trả lời được câu hỏi: cuộc chiến thương mại Trung-Mỹ sẽ lớn đến mức nào và kéo dài trong bao lâu? Nước nào sẽ thắng và nước nào sẽ bại trong cuộc chiến này? Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường nhấn mạnh “chiến tranh thương mại tuyệt đối không phải là giải pháp” vì sẽ không có bên nào được lợi.

Chuyên gia kinh tế Adam McCarty của Mekong Economics nhận định: Mối quan hệ căng thẳng giữa 2 cường quốc kinh tế đang là một cú hích cho  các nước thứ 3 ở Đông Nam Á, nếu các nước biết tận dụng cơ hội và tránh xa các rắc rối cũng như rủi ro. Các nước Đông Nam Á cần tỉnh táo phòng tránh những “tác dụng phụ” của xung đột giữa hai cường quốc này để  tránh bị vạ lây từ xung đột thương mại Mỹ - Trung có thể biến thành chiến tranh.

Nguy cơ đang đi kèm với cơ hội. Với chi phí sản xuất rẻ hơn, độ mở của nền kinh tế lớn, nhiều  nước ở Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, ngày càng thu hút các nhà đầu tư nước ngoài.