Liệu Mỹ có khai chiến vì đồng minh?

Thứ Hai, 23/09/2019, 15:28

Việc hai cơ sở dầu mỏ của Arab Saudi bị tấn công cuối tuần trước đang trở thành ngòi nổ thổi bùng những căng thẳng giữa Mỹ và Iran. Nếu như Tổng thống Donald Trump tuyên bố đã sẵn sàng cho phương án trả đũa Iran thay cho đồng minh Arab Saudi thì những đồng minh của Mỹ ở Vùng Vịnh, bao gồm cả Arab Saudi, không một nước nào sẵn sàng khai chiến với Iran.

Ngày 17-9, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã bay sang Arab Saudi để thảo luận một biện pháp chung trả đũa vụ tấn công các trung tâm lọc dầu của Arab Saudi hôm Thứ bảy tuần trước. Trong khi đó từ Washington, Phó Tổng thống Mỹ cũng xác nhận mục tiêu này, nhắc lại quan điểm của Tổng thống Donald Trump là “không muốn chiến tranh nhưng Mỹ đã sẵn sàng”.

Trong cuộc hội đàm với Thái tử Mohamed Ben Salman tại thành phố cảng Jeddah, Ngoại trưởng Mỹ tuyên bố đây là “một vụ tấn công của Iran, với những loại vũ khí của Iran. Houthi ở Yemen không có các loại thiết bị này”.

Cùng lúc từ Los Angeles, Tổng thống Mỹ tiếp tục tung đòn chiến tranh cân não. Sáng 18-9, ông Trump thông báo “sẽ có một loạt biện pháp mới trừng phạt Iran” hàm ý không dùng vũ lực. Thế nhưng, vài giờ sau, ông khẳng định là mọi phương án đang được xem xét. Có nhiều phương án trong đó có phương án cuối cùng. Tổng thống Mỹ tuyên bố như trên khi được báo chí đặt câu hỏi về cách trả đũa Iran.

Các mảnh vỡ tên lửa được Arab Saudi công bố trong cuộc họp báo về vụ tấn công nhằm vào hai nhà máy dầu.

Trong cuộc họp báo công bố kết luận chính thức, Bộ Quốc phòng Arab Saudi đã trưng bày các mảnh vỡ của “máy bay không người lái” và “tên lửa hành trình”. Theo phát ngôn viên Bộ Quốc phòng, tổng cộng có 18 máy bay không người lái và 7 tên lửa hành trình đã được phóng vào hai cơ sở dầu khí của Arab Saudi từ một nơi không phải là Yemen, nằm ở phía Nam. Tuy nhiên, phát ngôn viên nói trên không cáo buộc trực tiếp Iran đã tiến hành các vụ tấn công đó.

Câu hỏi đặt ra là ngay cả khi có bằng chứng cáo buộc Tehran trong tay, liệu Mỹ và Arab Saudi có phát động cuộc chiến quân sự nhằm vào Iran? Theo ý kiến chung của các chuyên gia phân tích quốc tế, một giải pháp quân sự, oanh kích ồ ạt Iran, được xem là “ít có xác suất” xảy ra.

Về phần Tổng thống Donald Trump, ông từng tuyên bố trên Twitter là Mỹ “sẵn sàng trả đũa” nhưng sau đó lại nói lửng lơ: “Tôi không muốn can dự vào các cuộc xung đột mới nhưng đôi khi cần phải làm thế”. Rõ ràng là chủ nhân Nhà Trắng đã bắn đi những tín hiệu trái ngược nhau về vấn đề Iran, khiến người ta phải đặt nghi vấn về chiến lược của ông trước vấn đề này.

Chủ tịch Hội đồng Quan hệ đối ngoại Mỹ Richard Haass, được hãng tin AFP trích dẫn, đánh giá: “Chúng ta không chỉ tỏ ra mơ hồ về chiến tranh ở Trung Đông liên quan đến các vụ tấn công vào cơ sở dầu mỏ của Arab Saudi mà còn mơ hồ về chính sách ngoại giao liên quan đến Mỹ”.

Ông Richard Haass lấy làm tiếc: “Tổng thống cáo buộc Iran mà không đưa ra bằng chứng, phủ nhận tin cho rằng ông sẵn sàng cho các cuộc thảo luận vô điều kiện với Iran và vẫn không có những mục tiêu rõ ràng về Iran”.

Câu hỏi được đặt ra bây giờ là: sau nhiều tháng căng thẳng giữa Washington và Tehran, ông Trump có ra tay hành động hay không, cuộc đấu khẩu sẽ biến thành leo thang quân sự? Hay là ngược lại: sau khi có những tuyên bố mang tính đe dọa, Tổng thống Trump cuối cùng sẽ chọn con đường ngoại giao, nay nhân vật diều hâu, hiếu chiến như John Bolton không còn trong ê-kíp của ông nữa?

Đối với ông Ben Rhodes, nguyên là cố vấn thân cận của cựu Tổng thống Barack Obama, những gì xảy ra trong tuần này cho thấy là chiến lược của Tổng thống Trump về Iran đã thất bại. Chiến lược đó là rút khỏi hiệp định hạt nhân 2015, để cho Arab Saudi toàn quyền hành động trong cuộc chiến tại Yemen, tăng cường trừng phạt và liên tiếp đe dọa Tehran.

Ngoại trưởng Mỹ Pompeo đến Arab Saudi để bàn giải pháp đối phó sau vụ hai trung tâm dầu mỏ chiến lược của đồng minh Riyadh bị tấn công.

Trên mạng Twitter, ông Ben Rhodes nhấn mạnh: “Chính sách thảm hại của ông Trump đã đặt chúng ta bên bờ một cuộc chiến tranh còn rộng lớn hơn”. Ông cảnh báo rằng một cuộc can thiệp quân sự của Mỹ sẽ có những hậu quả không lường trước được. Tóm lại, một lần nữa, ông Trump lại rơi vào thế bị dày vò giữa hai tâm trạng trái ngược: thích làm người hùng nhưng e ngại động binh.

Trong khi Mỹ đã vậy, bản thân Arab Saudi và các đồng minh khác của nước này và của Mỹ ở Trung Đông cũng do dự. Trong bài “Thái tử Mohammed Ben Salman bất lực”, nhật báo Le Monde của Pháp đưa ra một số lý do. Trước hết, theo một nhà báo Arab Saudi giấu tên, vương quốc của ông đã bị vố đau, thế mà không có phản ứng bởi vì Thái tử Mohammed Ben Salman lâm vào thế “đơn thương độc mã” đối diện với Iran.

Ngoài thái độ do dự của Mỹ, Arab Saudi cũng mất điểm tựa ở đồng minh thân cận nhất là Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất. Từ sau loạt tàu dầu bị tấn công ở vịnh Ba Tư, Abou Dhabi không tích cực ủng hộ chính sách “gây áp lực tối đa” của trục Washington-Riyadh.

Nước Pháp, đồng minh quan trọng khác của Arab Saudi, đang đóng vai trò trung gian hòa giải Mỹ-Iran, cũng chọn thái độ thận trọng. Ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian ngày 19-9 đánh giá “tương đối không khả tín” thông tin cho rằng vụ tấn công vào các cơ sở lọc dầu của Arab Saudi là do phiến quân Houthi ở Yemen tiến hành, như lực lượng này đã tuyên bố.

Cho dù Tổng thống Pháp Macron gọi điện ủng hộ Arab Saudi nhưng theo nhà phân tích Yasmine Farouk, Viện Nghiên cứu Carnegie, thì không một nước nào sẵn sàng khai chiến với Iran. Riyadh vừa lúng túng về chiến lược vừa không được hậu thuẫn chính trị quốc tế. Mặc khác, trả đũa bằng quân sự sẽ đưa cả khu vực vào một cuộc xung đột không lối thoát và thế giới rơi vào cuộc khủng hoảng năng lượng tương tự như năm 1979 vì cuộc cách mạng Iran và chiến tranh Iran-Iraq.

Có vẻ như là không thể gây chiến tranh với Iran, rạng sáng 20-9, liên quân do Arab Saudi dẫn đầu thực hiện chiến dịch quân sự nhằm vào các mục tiêu quân sự của phiến quân Houthi ở Hodeidah, miền Bắc Yemen, phá hủy 4 địa điểm lắp ráp xuồng tự sát không người lái và thủy lôi, kênh truyền hình Ekhbariya của Chính phủ Arab Saudi cho biết.

Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres ngày 18-9 thông báo là các chuyên gia của Liên Hiệp Quốc đã lên đường đến Arab Saudi điều tra về các vụ tấn công. Theo lời ông Guterres, các chuyên gia này có thẩm quyền điều tra chiếu theo nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc về hiệp định hạt nhân Iran 2015. Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc cũng cảnh báo về những hậu quả tàn khốc nếu khủng hoảng tiếp tục leo thang.

Mộc Thạch (tổng hợp)