Ngoại trưởng Mỹ thăm Nga: Trọng trách nặng nề

Trước khi trở thành Ngoại trưởng Mỹ hồi tháng 2/2013, Thượng nghị sĩ John Kerry thường xuyên sang Nga. Ông thừa nhận, chuyến công du chính thức lần này là "chậm trễ". Mặt khác, bản thân ông quen biết Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov.

Quan hệ Nga - Mỹ hiện đang tồn tại một chuỗi những vấn đề lớn cần tìm được cách giải quyết, từ bất ổn tại Syria tới vụ đánh bom Boston, hệ thống phòng thủ tên lửa, vấn đề hạt nhân Iran và Triều Tiên, cùng những tranh cãi liên quan tới lệnh cấm người Mỹ nhận trẻ em Nga làm con nuôi và việc đóng cửa các cơ quan viện trợ của Mỹ.

Trong thời gian hơn 2 năm qua, Chính phủ Nga luôn khẳng định rằng, Syria đang có nội chiến và không một quốc gia hay tổ chức quốc tế nào được quyền can dự, kể cả Liên Hiệp Quốc. Dựa theo quan điểm này, Moskva chống đối tất cả những bản nghị quyết lên án hay quy định cấm vận Syria mà Mỹ và các nước đồng minh châu Âu muốn đệ trình trước Hội đồng Bảo an.

Do vậy, trong chuyến đi này, ông Kerry sẽ tìm cách giảm bớt mối quan hệ vốn bền chặt giữa Moskva và Tổng thống Syria Bashar al-Assad bằng cách đề cập tới những lo ngại của Mỹ về việc Syria sử dụng vũ khí hóa học - một "giới hạn đỏ" được cả hai bên công khai thừa nhận. Ngày càng có nhiều thông tin rằng chính quyền của Tổng thống Obama có thể cân nhắc việc trang bị vũ khí cho lực lượng nổi dậy nhằm gây sức ép buộc Moskva phải sử dụng vai trò của mình ép chính quyền Assad dừng ngay những hành động giết chóc.

Chuyên gia nghiên cứu về Nga Fiona Hill, Giám đốc Trung tâm Mỹ và châu Âu thuộc Viện Brookings nói rằng: "Tuy nhiên tôi không tin người Nga sẽ đưa ra bất kỳ dàn xếp nào. Người Nga không quan tâm tới bất cứ những gì đang được thỏa thuận với phe đối lập. Họ cũng không thấy viễn cảnh ổn định hoặc bất kỳ giải pháp nào nổi lên từ việc vũ trang cho phe đối lập Syria".

Cần lưu ý rằng, Syria là thị trường vũ khí quan trọng của Nga, Moskva lo ngại sự hình thành một chế độ Hồi giáo quá khích mà không ai có thể ngăn cản nổi, một khi Tổng thống Assad ra đi.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (phải) và người đồng cấp Nga Sergei Lavrov.

Giới phân tích cho rằng chuyến thăm của ông Kerry sẽ hầu như không thu được tiến triển cụ thể nào mặc dù có thể ông Kerry sẽ gặp Tổng thống Putin vào ngày 7/5 - một cuộc tiếp đón hiếm hoi trái với nghi thức ngoại giao của Moskva. Thời điểm diễn ra chuyến thăm hai ngày này cũng rất đáng chú ý, đó là sau khi xảy ra vụ đánh bom tại cuộc thi chạy marathon ở Boston mà hai anh em xuất thân từ Chechnya bị cáo buộc tổ chức. Trong bối cảnh Moskva và Washington đang có những động thái thúc đẩy đáng kể cuộc chiến chống chủ nghĩa khủng bố.

Tại cuộc họp báo mới đây, Tổng thống Obama nói rằng sau thảm kịch tại Boston vào ngày 15/4, khía cạnh này trong hợp tác Mỹ và Nga đang phát triển đặc biệt hiệu quả: "Kể từ khi xảy ra vụ đánh bom Boston, Nga đang phối hợp chặt chẽ với chúng ta. Rõ ràng là rất khó bỏ những thói quen cũ. Giữa tình báo và các cơ quan thực thi pháp luật của chúng ta vẫn tồn tại mối hoài nghi từ thời Chiến tranh lạnh cách đây 10, 20, 30 năm. Nhưng quá trình này liên tục được cải thiện. Tôi đã nói chuyện trực tiếp với Tổng thống Putin. Ông sẵn sàng làm việc với tôi và đảm bảo sự hợp tác đầy đủ của các cơ quan Nga. Và không chỉ trong cuộc điều tra này (Boston), mà còn hợp tác trong vấn đề chống khủng bố nói chung". 

Một nhiệm vụ khác của ông Kerry trong chuyến thăm này là chuẩn bị cho cuộc gặp giữa hai Tổng thống Barack Obama và V. Putin tại Bắc Ailen bên lề Hội nghị thượng đỉnh G8 diễn ra vào tháng tới với nội dung lãnh đạo Mỹ sẽ tìm kiếm thỏa thuận cắt giảm thêm vũ khí hạt nhân song phương. Hai nhà lãnh đạo Nga - Mỹ đã gặp nhau tại hội nghị thượng đỉnh G-8 tháng 6 năm ngoái ở Los Cabos, Mexico.

Các chuyên gia mong đợi rằng, cuộc tiếp xúc đầu tiên kể từ sau bầu cử tổng thống ở Nga và Mỹ, Tổng thống Putin và Tổng thống Obama sẽ làm cho phương hướng phát triển quan hệ Nga - Mỹ trở nên rõ ràng hơn. Nhưng cuộc gặp lúc đó diễn ra trong bầu không khí lạnh nhạt.

Bây giờ các chính trị gia đang hy vọng rằng "vòng hai" ở Bắc Ailen sẽ hồi sinh cuộc "tái khởi động" quan hệ Nga Mỹ. Tuy vậy, các chuyên gia Nga đang có nhiều bi quan hơn lạc quan. Chẳng hạn, chuyên gia phân tích cổng thông tin Terra America Boris Mezhuev cho rằng Tổng thống Obama sẽ không nhượng bộ Nga về hệ thống phòng thủ tên lửa ở châu Âu hoặc vấn đề Syria.

"Mối quan hệ giữa hai nước hiện nay đang ở trong giai đoạn "hòa bình lạnh". Khác với một số người khác, tôi không cho rằng "tái khởi động" không mang lại kết quả gì. Một số vấn đề quan trọng như việc tiếp nhận Ukraine và Gruzia vào NATO đã chuyển ra bên lề. Mà chuyện đó có thể dẫn đến một cuộc đối đầu rất mạnh mẽ. Mặt khác, hiện tại chưa thấy triển vọng của các quan hệ. Trước hết là do lập trường của Mỹ".

Đối với Nga, sẽ rất lý tưởng nếu Mỹ từ chối ủng hộ phe đối lập Syria, những người này thắng cuộc sẽ tạo ra vấn đề lớn cho Moskva ở Bắc Kavkaz. Sẽ tốt hơn, nếu Washington từ bỏ kế hoạch triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa ở châu Âu.

Tuy nhiên, Giáo sư Mikhail Troitsky của Học viện Quan hệ quốc tế Moskva cho rằng, vấn đề chính của quan hệ Nga - Mỹ không phải là hệ thống phòng thủ tên lửa và Syria: "Vấn đề là ở chỗ các nhà lãnh đạo Mỹ và Nga mong muốn điều gì từ các quan hệ đó. Họ có thể trở thành con tin của tình hình nội bộ hoặc hùng biện chính trị. Ngoài ra, Mỹ vẫn chưa hình thành một tầm nhìn về nước Nga trong chiến lược thế giới rộng lớn của họ. Điều đó cũng không có lợi cho sự phát triển của quan hệ song phương"