Triển vọng về thần dược tăng trí nhớ

Eric Kandel.

“Một số loại có thể sẽ được tung ra thị trường trong 2 năm tới, năm 2007” - Eric Kandel, người từng đoạt giải Nobel Y học năm 2000 và là cha đẻ của các công trình nghiên cứu về loài thỏ biển - động vật thân mềm có bộ da lấm tấm sống ở dưới đáy các đại dương - khẳng định. Một số loại tân dược tăng cường trí nhớ có triển vọng nhất đã được bào chế dựa trên những phát hiện về loài thỏ biển này.

Trong nửa đầu của thế kỷ XX, sự phức tạp của bộ nhớ con người đã làm nhụt chí mọi ý định nghiên cứu của giới khoa học. Do vậy, có rất ít tiến bộ trong lĩnh vực này cho tới năm 1953. Đây là thời điểm đánh dấu sự xuất hiện đầu tiên của bệnh nhân được y học gọi là H.M. - bệnh động kinh.

Bệnh nhân bị mắc bệnh này liên tục lên cơn và không thể chữa trị được trừ khi người ta lấy vùng đồi hải mã của anh ta ra. Tuy nhiên, lúc đó bệnh nhân này lại không thể ghi nhớ được những thông tin mới. Những kỷ niệm về người khác, về các địa danh và các đồ vật cũng dần tan biến.

Nhờ bệnh nhân bất hạnh này mà khoa học mới rút ra được kết luận quan trọng: đồi hải mã đóng vai trò trọng tâm trong quá trình ghi nhớ của con người. Nhưng giới khoa học lại phải đợi thêm 25 năm nữa mới biết được các hiện tượng trên nhờ vào những công trình nghiên cứu trên loài thỏ biển của Kandel.

Do các tế bào thần kinh của loài vật này có kích thước to lớn và số lượng của chúng cũng hạn chế, nên Kandel đã xác định được chức năng cụ thể của từng tế bào thần kinh trong quá trình lưu giữ thông tin. Thêm nữa là các tế bào thần kinh của loài thỏ biển có cơ chế hoạt động gần giống với các tế bào thần kinh của động vật bậc cao như người chẳng hạn.

Từ những phát hiện trên kết hợp với những phát hiện trước đó về bệnh động kinh, các nhà khoa học đã tái lập được các quy trình ghi nhớ của con người ở cấp độ phân tử.

Những thử nghiệm thành công về các phát hiện trên ở chuột và khỉ đã cho ra đời nhiều loại dược phẩm mới như MEM1414, MEM1003 hay MEM3454 của Memory Pharmaceuticals (công ty dược do Eric Kandel sáng lập năm 1998). MEM1414 - sản phẩm của những nghiên cứu về bệnh động kinh có tác dụng cải thiện các chức năng của quá trình chuyển thông tin ở dạng tạm thời thành ký ức. Các nhà nghiên cứu hy vọng loại thuốc này sẽ kích thích trí nhớ của các bệnh nhân bị mất trí nhớ do tuổi tác hoặc sẽ làm giảm tiến trình phát bệnh Alzheimer.

Còn MEM1003 có tác dụng bảo vệ các tế bào thần kinh khỏi sự quá tải canxi (sự quá tải về canxi là nguyên nhân chính khiến các tế bào thần kinh bị chết), cuối cùng MEM3454 có thể điều trị được chứng tâm thần phân liệt.

Ngoài ra, một số công ty dược khác cũng vào cuộc. Công ty Sention ở Boston, Mỹ, đã bào chế một loại dược phẩm có khả năng chống lại chứng rối loạn trí nhớ, C105. Hiện loại thuốc này đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng. Nếu thành công, sản phẩm này sẽ có mặt trên thị trường vào cuối năm 2005.

Hay Công ty Cortex Pharmaceuticals ở California, một trong những công ty đi đầu trong lĩnh vực dược phẩm tăng cường trí nhớ, cũng đang nghiên cứu các phân tử ampakine có khả năng tăng năng lực của các bộ phận tiếp nhận thông tin. Hiện công ty này đã bào chế được nhiều loại thuốc từ ampakine nhưng vẫn đang ở giai doạn thử nghiệm lâm sàng, trong đó loại CX 717 là triển vọng nhất.

Hiện nay, các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này đang tỏ ra rất thận trọng vì kinh nghiệm cho thấy, hồi thập niên 1970 thế kỷ XX, cộng đồng khoa học thế giới đã xôn xao về các chất kích thích thần kinh bởi sau một số công trình nghiên cứu thành công về các chất này nhưng kết quả lại chẳng được bao nhiêu, rất nhiều công trình nghiên cứu về các chất này thời đó bị bỏ dở.

Các nhà khoa học cũng thận trọng vì khi các loại dược phẩm tăng cường trí nhớ được tung ra, ai dám chắc là những người khỏe mạnh bình thường sẽ không lạm dụng chúng?

“Khi khoa học càng tiến gần đến thành quả, chúng ta càng phải thận trọng hơn vì cần phải phân biệt rõ sự khác biệt giữa những người bị suy giảm trí nhớ hoặc có những vấn đề thực sự về khả năng nhận thức với các cô cậu học sinh học dốt” - Scott Small, Trường đại học Columbia, cảnh báo