543 tỷ đồng tại Dự án Ethanol Phú Thọ bị "bốc hơi" như thế nào?

• Ông Đinh La Thăng bị đề nghị truy tố trong vụ án Ethanol Phú Thọ
• Mở rộng điều tra vụ án Ethanol Phú Thọ

Trước đó, ông Đinh La Thăng đã liên quan 2 vụ án gồm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế khiến Tập đoàn dầu khí Việt Nam (PVN) mất 800 tỷ đồng khi góp vốn vào Oceanbank và Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại Tổng Công ty Cổ phần Xây lắp Dầu khí Việt Nam (PVC) liên quan đến Trịnh Xuân Thanh.

Với hành vi này, năm 2018 ông Đinh La Thăng bị TAND cấp cao tại Hà Nội xét xử phúc thẩm trong 2 vụ án xảy ra tại PVC, PVN và Ngân hàng thương mại Cổ phần Đại Dương, tuyên phạt tội "Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng, tổng hình phạt chung là 30 năm tù. Vì sao ông Đinh La Thăng và đồng phạm tiếp tục bị đề nghị truy tố trong vụ án xảy ra tại Ethanol Phú Thọ?

Ông Đinh La Thăng có vai trò gì trong vụ Ethanol Phú Thọ?

Theo kết luận điều tra, ngày 29/10/2007, ông Đinh La Thăng, khi đó đang là Chủ tịch Hội đồng quản trị PVN, ký ban hành nghị quyết "chấp thuận chủ trương đầu tư Nhà máy sản xuất Ethanol khu vực phía Bắc" với phương thức thành lập công ty cổ phần làm chủ đầu tư dự án.

Hai tháng sau đó, Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Hà Nội cấp giấy đăng ký kinh doanh lần đầu cho PVB, vốn điều lệ là 405 tỷ đồng, cổ đông sáng lập gồm Tổng Công ty Dầu khí Việt Nam (PVoil) góp vốn tương đương 29%; Tổng Công ty Dung dịch khoan và Hóa phẩm Dầu khí (DMC) góp vốn tương đương với 10% vốn điều lệ; Công ty Tài chính Dầu khí (PVFC) góp vốn tương đương 10% vốn điều lệ...

Nhà máy Ethanol Phú Thọ bị dừng thi công từ năm 2011.

Đến thời điểm kết thúc vụ án, PVB đã 5 lần thay đổi đăng ký kinh doanh, vốn điều lệ đã tăng lên hơn 696 tỷ đồng, trong đó PVOil góp vốn hơn 227 tỷ đồng, tương đương với 39,76 % vốn điều lệ.

Vũ Thanh Hà là Tổng giám đốc PVB từ tháng 12/2007 đến tháng 12/2009; là Chủ tịch HĐQT PVB từ tháng 12-2009 đến tháng 6/2010. Nguyễn Xuân Thủy là Phó trưởng Phòng phụ trách Phòng đầu tư dự án PVB từ tháng 8/2008 đến tháng 2/2010; Hoàng Đinh Tâm là Trưởng phòng kế toán PVB từ năm 2009 đến 2010; Khương Anh Tuấn là Phó trưởng Phòng kinh doanh PVB từ năm 2009 và Lê Thanh Thái là Trưởng phòng kinh doanh PVB từ tháng 5-2008 đến nay...

Thông qua đấu thầu rộng rãi, ngày 11/8/2008, PVB và Công ty Cổ phần thiết kế công nghiệp hóa chất (CECO) ký hợp đồng về tư vấn lập dự án đầu tư xây dựng công trình và lập hồ sơ mời thầu lựa chọn nhà thầu chìa khóa trao tay.

Ngày 26/2/2009, Nguyễn Phương Đông, Chủ tịch HĐQT PVB thay mặt HĐQT PVB ký quyết định về việc phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng Nhà máy sản xuất Ethanol nhiên liệu khu vực phía Bắc, với tổng mức đầu tư hơn 1,3 nghìn tỷ đồng, nguồn vốn đầu tư gồm vốn sáng lập và vốn vay; địa điểm xây dựng tại các xã Cổ Tiết, Tam Cường, Văn Lương thuộc huyện Tam Nông (Phú Thọ), diện tích đất sử dụng hơn 517 nghìn mét vuông, loại công trình công nghiệp, công suất 100.000 m3/ năm (tương đương với 330 nghìn lít cồn/ngày), thời gian thực hiện 18 tháng, dự kiến tháng 10/2010 bàn giao đưa vào sử dụng (sau đây gọi tắt là Dự án Ethanol Phú Thọ).

Vào ngày 12/8/2008, PVB có Quyết định số 37/QĐ-PVB về việc phê duyệt Hồ sơ mời sơ tuyển gói thầu TK05 "Chìa khóa trao tay" xây dựng Nhà máy sản xuất Ethanol nhiên liệu tại huyện Tam Nông để sơ tuyển, lựa chọn nhà thầu.

Vào thời điểm đó, kết quả chấm sơ tuyển của Công ty Cổ phần thiết kế công nghiệp hóa chất (CECO), là đơn vị được PVB ký hợp đồng về tư vấn lập dự án đầu tư xây dựng công trình và lập hồ sơ mời thầu lựa chọn chìa khóa trao tay đánh giá: Cả 6 nhà thầu đều chưa đạt 100% tiêu chí đánh giá về năng lực.

Trong đó, Liên danh Nhà thầu PVC/Alfa Laval/Delta- T chưa đạt các tiêu chí gồm năng lực kỹ thuật, năng lực tư vấn thiết kế chưa đạt do chưa làm Chủ nhiệm thiết kế công trình sản xuất Ethanol nhiên liệu nào có công suất từ 100.000 m3 trở lên; năng lực về xây dựng chưa đạt do chưa làm chỉ huy trưởng dự án, công trình công nghiệp nào có giá trị từ 45 triệu USD trở lên. Ngoài ra, báo cáo tài chính năm 2006, thể hiện PVC thua lỗ.

Dù biết PVC chưa từng thực hiện dự án nào về lĩnh vực Ethanol và tình hình tài chính của PVC đang lâm vào tình trạng khó khăn, nhưng từ trước khi PVB triển khai lựa chọn nhà thầu thi công xây dựng Nhà máy Ethanol Phú Thọ; với ý định xây dựng PVC trở thành đơn vị xây lắp chuyên ngành dầu khí hàng đầu Việt Nam, trong vai trò là Chủ tịch HĐQT PVN, Trưởng ban chỉ đạo triển khai các Dự án nhiên liệu sinh học, ông Đinh La Thăng đã chủ trì nhiều cuộc họp của PVN và Ban chỉ đạo triển khai các dự án nhiên liệu sinh học, định hướng giao thầu cho PVC thực hiện dự án này. Đây là sai phạm đầu tiên của ông Đinh La Thăng trong dự án này.

Cụ thể, theo thông báo của PVN khi chủ trì họp với PVC và Ban quản lý dự án các công trình xây dựng phía Bắc ngày 30/7/2008, ông Đinh La Thăng kết luận: Cho phép từ nay đến năm 2010, đối với các công trình chuyên ngành đặc thù và các công trình có yêu cầu đặc biệt trong ngành dầu khí được ưu tiên giao thầu cho PVC.

Tiếp đó, trong thông báo khi chủ trì phiên họp triển khai nhiệm vụ kế hoạch 2009 của PVC ngày 10/2/2009 của PVN, ông Đinh La Thăng kết luận Tập đoàn cho phép chỉ định thầu một số dự án của Tập đoàn cho PVC và chỉ thực hiện trong năm 2008 và 2009... Trong năm 2009, PVC phải tập trung mọi giải pháp phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ được tập đoàn giao, trong đó có Dự án Ethanol Phú Thọ.

Ngày 12/9/2008, PVB có quyết định về việc phê duyệt Hồ sơ mời thầu gói thầu TK05 "Chìa khóa trao tay" xây dựng Nhà máy sản xuất Ethannol nhiên liệu tại huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ để sơ tuyển, lựa chọn nhà thầu....

Ngày 8/10/2008, PVC có công văn gửi PVB thông báo thành lập Liên danh PVC/Alfa Laval/ Delta- T tham dự hồ sơ dự tuyển gói thầu TK 05. Tại thời điểm đóng sơ tuyển, cả 6 nhà thầu nộp hồ sơ tham dự, trong đó có Liên danh Nhà thầu PVC/ Alfa Laval/Delta- T.

Quá trình điều tra, Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an xác định: Dù biết 6 nhà thầu không ai đủ điều kiện nhưng ông Đinh La Thăng và cấp dưới vẫn ký nhiều công văn, chỉ đạo thực hiện chỉ định thầu cho Liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T tham gia dự án trên. Cụ thể: Theo định hướng giao thầu của PVN, tuy biết PVC chưa từng thực hiện dự án nào về lĩnh vực Ethanol nhưng Đỗ Văn Quang vẫn tham mưu, dự thảo để PVC phát hành công văn ngày 18/8/2008 gửi PVN, PVB xin được chỉ định thực hiện Dự án Ethanol Phú Thọ. Do chưa có ý kiến chỉ đạo của PVN nên PVB không đồng ý chỉ định thầu mà vẫn tổ chức đấu thầu quốc tế rộng rãi.

Và sau đó, tuy chưa được chỉ định thầu và biết CECO đánh giá Liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T không đạt các yêu cầu như trên nhưng Đỗ Văn Quang vẫn tiếp tục tham mưu, dự thảo để Phạm Xuân Diệu, Tổng giám đốc PVC ký Công văn gửi PVN, PVB xin chỉ định thực hiện xây dựng Nhà máy sản xuất cồn nhiên liệu sinh học phía Bắc.

Tại công văn này, ông Đinh La Thăng có bút phê chỉ đạo Phó Tổng giám đốc Phạm Thị Thu Hà giải quyết theo chủ trương chung của Tập đoàn. Vai trò là Phó trưởng Ban chỉ đạo triển khai các dự án nhiên liệu sinh học, Trần Thị Bình cũng nhận được công văn này và chỉ đạo cấp dưới thực hiện.

Trên thực tế, hồ sơ yêu cầu do PVB lập ra không xác định cấp công trình; không đưa ra các câu hỏi đánh giá về năng lực, kinh nghiệm đối với Liên danh Nhà thầu PVC/Alfa Laval/Delta- T là vi phạm quy định tại Điều 5, 7 và 10 Luật xây dựng năm 2003... Cùng với đó Liên danh nhà thầu PVC/Alfa Laval/ Delta- T  lập ra không đưa ra chứng chỉ hành nghề, giấy chứng nhận đối với chủ nhiệm thiết kế, chủ trì thiết kế công trình...

Thế nhưng, để giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong lựa chọn nhà thầu thực hiện gói thầu, ngày 7/5/2009, ông Đinh La Thăng đã chủ trì cuộc họp của Ban chỉ đạo triển khai các Dự án nhiên liệu sinh học. Tại cuộc họp này, một số lãnh đạo của PVN, PVOIl, PVFC, PVC và PVB đã báo cáo kết quả đánh giá hồ sơ đề xuất không đáp ứng yêu cầu về năng lực, kinh nghiệm theo nội dung công văn của PVB ngày 5/5/2009 của PVB... Tuy nhiên, ông Đinh La Thăng vẫn kết luận cuộc họp và chỉ đạo tiến hành...

Kết quả điều tra đến nay xác định PVB lựa chọn Liên danh nhà thầu PVC/ Alfta/ Laval/ Delta- T không đáp ứng được điều kiện năng lực, kinh nghiệm theo yêu cầu của hồ sơ yêu cầu và không đủ điều kiện năng lực để thực hiện gói thầu TK05 Dự án Ethanol Phú Thọ.

Cơ quan điều tra xác định, ông Đinh La Thăng với vai trò là Chủ tịch HĐQT PVN kiêm Trưởng ban Chỉ đạo triển khai các dự án nhiên liệu sinh học của PVN, đã chỉ đạo quyết liệt và ra quyết định giao cho liên danh của PVC thực hiện gói thầu TK05 Ethanol Phú Thọ theo hình thức chỉ định thầu. Hành vi này phạm vào tội "vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng".

Hàng loạt lãnh đạo PVN, PVB, PVC vướng vòng lao lý

Cùng tội danh "vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng", Cơ quan ANĐT Bộ Công an cũng đề nghị truy tố hàng loạt bị can khác.

Bị can Vũ Thanh Hà, nguyên Tổng giám đốc PVB. Mặc dù biết Liên danh nhà thầu PVC- Alfa Laval/ Delta- T không đủ năng lực, kinh nghiệm nhưng Hà vẫn tham gia các cuộc họp của Ban chỉ đạo triển khai các dự án nhiên liệu sinh học, bàn về chủ trương chỉ định thầu, chỉ đạo Tổ chuyên gia giúp việc đấu thầu, Tổ chuyên gia giúp việc thẩm định đấu thầu lập hồ sơ yêu cầu loại bỏ một số tiêu chí đánh giá năng lực, kinh nghiệm để chỉ định thầu cho liên danh này; tự ký các quyết định phê duyệt chỉ định thầu...

Phạm Xuân Diệu, với vai trò là Chủ tịch, Tổng giám đốc PVC, dù biết liên danh nhà thầu PVC - Alfta Laval/ Delta- T không đủ năng lực, kinh nghiệm thực hiện gói thầu nhưng vẫn ký văn bản gửi PVB, PVN xin được chỉ định thầu; đồng ý theo nội dung cuộc họp HĐQT với Ban Tổng giám đốc PVC và nghị quyết của HĐQT PVC về thực hiện gói thầu TK05...

Một trường hợp khác là Trần Thị Bình, nguyên Phó tổng giám đốc PVN, Phó trưởng ban Chỉ đạo triển khai dự án nhiên liệu sinh học của PVN.

Mặc dù biết lên danh nhà thầu - Alfta Laval/ Delta- T không đủ năng lực nhưng theo chỉ đạo của Đinh La Thăng vẫn ký văn bản yêu cầu PVC phải có nghị quyết tự nguyện nhận thực hiện gói thầu EPC; đồng thời, đề xuất HĐQT PVN ra quyết định đồng ý chủ trương giao liên doanh nhà thầu PVC thực hiện gói thầu TK05 theo hình thức chỉ định thầu...

Kết luận điều tra xác định: Từ ngày bắt đầu triển khai dự án 21/9/2009 đến ngày khởi tố vụ án 11/6/2018, PVB đã thanh toán cho PVC tổng cộng hơn 610 tỉ đồng, thanh toán cho Alfa gần 237 tỉ đồng. Từ ngày 27/3/2013 đến nay, PVC đã đơn phương dừng thi công dự án, chưa có hạng mục nào hoàn thành bàn giao.

Tính đến ngày khởi tố vụ án, chủ đầu tư đã sử dụng hơn 1.467 tỉ đồng để thực hiện dự án xây dựng nhà máy sản xuất Ethanol và các dự án thành phần. PVB đã vay của 2 ngân hàng tổng số tiền hơn 754 tỉ đồng. Từ ngày dự án dừng thi công (27/3/2013) đến ngày 25/7/2014, PVB đã trả lãi vay hơn 125 tỉ đồng, số tiền lãi PVB còn phải trả cho các ngân hàng từ 26/7/2014 đến ngày khởi tố vụ án là hơn 417 tỉ đồng.

Cơ quan điều tra xác định thiệt hại tại dự án gây ra là toàn bộ số tiền lãi suất phát sinh mà PVB đã trả và số còn có nghĩa vụ trả cho các ngân hàng, tổng cộng hơn 543 tỉ đồng.

Cơ quan An ninh điều tra xác định vụ án xảy ra tại PVB gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Các bị can hầu hết là những người giữ vị trí chủ chốt trong các đơn vị kinh tế quan trọng, được Nhà nước tin tưởng giao quản lý vốn và thực hiện dự án, công trình lớn. 

Tuy nhiên, quá trình thực hiện, các bị can đã vi phạm pháp luật, gây thiệt hại lớn về kinh tế, khiến dư luận bức xúc nên cần xử lý nghiêm. Quá trình điều tra, ông Thăng thành khẩn khai báo, tích cực hợp tác với cơ quan chức năng. Trước đây, bị can có thành tích xuất sắc trong công tác. Kết luận điều tra đề nghị VKSND tối cao áp dụng các tình tiết giảm nhẹ theo quy định đối với cựu Chủ tịch PVN.