Cái chết của Thủ tướng Bồ Đào Nha Francisco Sá Carneiro

Chiếc máy bay hai động cơ loại Cessna mang ký hiệu 421A chở Thủ tướng Francisco Sá Carneiro đã đâm sầm vào một tòa nhà ở thị trấn ngoại ô Carmarate chỉ sau chưa đầy 8 phút cất cánh khỏi sân bay Lisbon.

Cùng tử nạn với Thủ tướng Carneiro và vợ còn có vợ chồng Bộ trưởng Quốc phòng Adelino Amara da Costa, Chánh Văn phòng chính phủ Patricio Gouvea cùng hai phi công. Nhiều nhân chứng khai với các nhân viên điều tra rằng có nghe thấy một tiếng nổ và nhiều mảnh vỡ phát ra từ thân máy bay trước khi nó đâm sầm vào tòa nhà ở thị trấn Carmarate.

Tuy nhiên, không hiểu vì sao trong kết luận cuối cùng, các nhân viên điều tra lại không đề cập đến thông tin này mà cho rằng chiếc Cessna chở Thủ tướng Carneiro đã gặp phải tai nạn do máy móc gặp trục trặc có thể là ở bộ phận dẫn nhiên liệu, là kiểu trục trặc kỹ thuật mà loại Cessna hay gặp phải. Để tưởng nhớ Thủ tướng Carneiro, Tổng thống Antonio Ramahlo Eanes ra lệnh cả nước để quốc tang 3 ngày.

Francisco Sá Carneiro sinh ngày 19/6/1934 tại thành phố Porto. Cha ông, một luật sư tiếng tăm ở thành phố Porto, có tư tưởng xã hội, từng bị giam cầm nhiều lần về tội phê phán chính sách bóp nghẹt dân chủ của chế độ độc tài quân sự của tướng Salazar. Theo gương cha, Carneiro cũng trở thành luật sư, cũng tham gia hoạt động chính trị.

Năm 1968, ông được bầu làm đại biểu Quốc hội và đến năm 1970 trở thành người đứng đầu phe dân chủ cấp tiến trong Quốc hội, tiến hành vận động giải thể chính thể độc tài quân sự tồn tại ở Bồ Đào Nha suốt gần 1/2 thế kỷ để đưa đất nước thành một quốc gia dân chủ.

Tháng 10/1972, chính quyền độc tài của Salazar bắt giữ Carneiro về tội âm mưu làm loạn nhưng đành phải trả tự do cho ông ngay sau đó do bị dân chúng phản đối.

Ngày 25/4/1974, tại Bồ Đào Nha xảy ra cuộc Cách mạng Hoa hồng lật đổ chế độ độc tài quân sự. Chỉ một tháng sau đó, Carneiro tiến hành thành lập đảng Dân chủ nhân dân (PPD) và đến năm 1975 đổi tên thành đảng Xã hội dân chủ (PSD) tập hợp nhiều thành phần chính trị đấu tranh vì một đất nước Bồ Đào Nha dân chủ và kiên quyết đoạn tuyệt với chế độ độc tài.

Từ năm 1975 đến năm 1978, Carneiro được bầu làm nghị sĩ Quốc hội và được bổ nhiệm vào các chức vụ Bộ trưởng Tư pháp, Bộ trưởng Xã hội.

Tại cuộc Tổng tuyển cử tổ chức vào tháng 11/1979, Carneiro thành lập Liên minh Dân chủ, là liên minh giữa PSD, đảng Xã hội trung tả (DSCP) cùng hai đảng nhỏ để tranh cử và giành chiến thắng áp đảo. Ngày 3/1/1980, Carneiro tuyên thệ nhậm chức Thủ tướng. Đến tháng 9/1980, Bồ Đào Nha lại tổ chức tổng tuyển cử đợt hai và Liên minh Dân chủ của Thủ tướng Carneiro tiếp tục giành chiến thắng.

Thể theo nguyện vọng của đông đảo dân chúng muốn ông trở thành Tổng thống Bồ Đào Nha, Thủ tướng Carneiro tiến hành vận động tranh cử vào chức vụ tổng thống tại kỳ bầu cử tổ chức vào ngày 15/12/1980. Thế nhưng, vào ngày 4/12/1980, chỉ chưa đầy một tuần đến thời điểm diễn ra cuộc bầu cử tổng thống, Thủ tướng Carneiro đã tử nạn khi chiếc máy bay chở ông đâm vào một tòa nhà ở thị trấn ngoại ô Carmarate.

Cho dù đã có kết luận điều tra về vụ tử nạn của Thủ tướng Carneiro nhưng nhiều người vẫn khẳng định đó không phải là một vụ tai nạn do máy bay gặp trục trặc kỹ thuật mà do phá hoại, một âm mưu giết hại rõ ràng nhắm vào ông và cả Bộ trưởng Quốc phòng Amaro da Costa.

Từ năm 1980 đến năm 2004, đã có 3 cuộc điều tra được tổ chức để làm sáng tỏ vụ tử nạn của Thủ tướng Carneiro mà cuộc điều tra mới nhất do một ủy ban đặc biệt của Quốc hội tiến hành từ năm 2000 và kết thúc vào cuối năm 2004. Vào ngày 12/1/2005, nghị sĩ Nuno Melo, Chủ tịch Ủy ban điều tra đặc biệt, đã đưa ra kết luận: “Chúng tôi đã tìm thấy nhiều chứng cứ chứng minh chiếc máy bay chở Thủ tướng Carneiro đã bị phá hoại. Một khối thuốc nổ được lén cài ở phần thân buồng lái đã phát nổ gây thương tích cho phi công, làm hư hỏng hệ thống dẫn nhiên liệu khiến máy bay đâm sầm vào tòa nhà dưới mặt đất”. Vậy thì ai đã tổ chức mưu sát Thủ tướng Carneiro? Vì lý do gì?--PageBreak--

Theo nghị sĩ Nuno Melo, vụ sát hại Thủ tướng Carneiro có liên quan đến một vụ mua bán và vận chuyển vũ khí bất hợp pháp từ Bồ Đào Nha đến Iran vào năm 1980 sau sự việc bắt giữ các con tin Mỹ tại thủ đô Teheran của Iran khi tại quốc gia này xảy ra cuộc cách mạng Hồi giáo vào năm 1979. Và chính sự bất lực của Tổng thống Mỹ Jimmy Carter trong vụ giải thoát các con tin Mỹ là nguyên nhân chính khiến ông thất bại trước đối thủ Ronald Reagan trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11/1980.

Sau nhiều lần bí mật thương lượng qua nhiều kênh khác nhau, chính quyền Hồi giáo ở Iran đã đạt được thỏa thuận bí mật với đại diện của Ronald Reagan là sẽ trả tự do cho các con tin Mỹ để đổi lại việc Mỹ chuyển giao cho Iran vũ khí và khí tài quân sự (chủ yếu là phụ tùng thay thế cho máy bay, xe tăng) mà Iran rất cần để đối đầu với Iraq trong cuộc chiến biên giới. Vũ khí và phụ tùng thay thế sẽ được bí mật vận chuyển từ Mỹ đến một quốc gia trung gian là Bồ Đào Nha và từ đó chuyển giao cho Iran.

Để thực hiện công đoạn này, Mỹ bí mật bắt tay với tướng Costa Gomes, Tổng tư lệnh quân đội Bồ Đào Nha và Đô đốc Pinheiro de Azevedo, tư lệnh Hải quân Bồ Đào Nha. Theo đó, các máy bay và tàu vận tải được Mỹ thuê sẽ vận chuyển vũ khí và phụ tùng thay thế đến các phi trường quân sự và căn cứ Hải quân của Bồ Đào Nha. Sau khi được tập kết, vũ khí và phụ tùng thay thế sẽ tiếp tục được vận chuyển bằng đường biển đến Iran.

Con tin người Mỹ bị bắt giữ tại Iran.

Thế nhưng, những việc làm mờ ám này đã bị Bộ trưởng Quốc phòng Amaro da Costa phát hiện và báo cáo cho Thủ tướng Carneiro để ngăn chặn. Vào ngày 1/12/1980, tướng Costa Gomes và Đô đốc Azevedo bị đình chỉ chức vụ do lạm quyền. Trước nguy cơ việc giải cứu các con tin Mỹ tại Iran bị thất bại, Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) đã phối hợp với tay chân của tướng Costa Gomes tổ chức đánh bom phá hoại chiếc máy bay chở Thủ tướng Carneiro và Bộ trưởng Quốc phòng Amaro da Costa vào chiều tối ngày 4/12/1980 gây tử nạn cho hai người và vợ của họ. Kế hoạch loại bỏ Thủ tướng Carneiro và Bộ trưởng Quốc phòng Da Costa thành công, việc trao đổi vũ khí để chuộc tự do cho các con tin Mỹ lại tái khởi động cho đến khi các con tin lần lượt được trả tự do vào tháng 3/1981.

Cuộc điều tra của nghị sĩ Nuno Melo còn đưa ra ánh sáng một bí mật khác là chính Tổng thống Ronald Reagan và Phó tổng thống Georges H. Bush (Bush cha) đã tiến hành phá hoại ngầm các cuộc thương lượng kể cả sử dụng vũ lực để giải cứu các con tin Mỹ bị cầm giữ tại Iran của chính quyền Tổng thống Carter nhằm tranh thủ lá phiếu của cử tri Mỹ trong kỳ bầu cử tổng thống vào tháng 11/1980.

Khi đã chiến thắng trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng, Ronald Reagan đã cho tái khởi động lại các cuộc thương lượng trao đổi vũ khí với Iran để các con tin Mỹ được trả tự do. Và để đạt được mục tiêu này, Mỹ buộc phải loại bỏ cả Thủ tướng Bồ Đào Nha Carneiro và Bộ trưởng Quốc phòng Da Costa bằng việc tổ chức đánh bom phá hoại chiếc máy chở cả hai người vào tối ngày 4/12/1980