Colombia: Nghi vấn quanh vụ ám sát ƯCV tổng thống Jorge Gaitan

Jorge Eliecer Gaitan xuất thân từ tầng lớp dân nghèo thành thị, sinh ngày 23/1/1898, là lãnh đạo phong trào dân túy ở Colombia, nguyên Bộ trưởng Giáo dục (1940) và Bộ trưởng Lao động (1943 - 1944), Thị trưởng Bogota (1936) và người đứng đầu đảng Tự do Colombia (1947-1948). Gaitan tốt nghiệp khoa luật và sau đó trở thành giáo sư Đại học Colombia.

Năm 1926, Gaitan có được học vị tiến sĩ bộ môn luật học ở Đại học Hoàng gia Rome, Italia. Gaitan bắt đầu hoạt động chính trị vào đầu năm 1919, khi đó ông đi theo phong trào phản kháng chống Tổng thống Marco Fidel Suarez. Gaitan nổi tiếng khắp nước Colombia sau vụ nổi loạn của công nhân đồn điền chuối và bị quân đội trấn áp làm chết nhiều người.

Trong vai trò luật sư và chính khách đang gầy dựng tên tuổi, Gaitan đứng ra bảo vệ quyền lợi công nhân và nhanh chóng được lòng người dân Colombia. Năm 1933, Gaitan thành lập liên minh cách mạng cánh tả UNIR sau khi chia tay với đảng Tự do Colombia.

Sau khi chính thức gia nhập đảng Tự do năm 1935, Gaitan được giữ chức Thị trưởng Bogota vào tháng 6-1936 nhưng nắm giữ vị trí này chỉ trong 8 tháng. Trong thời gian tại chức, Gaitan đã cố gắng thi hành nhiều chương trình trong các lĩnh vực như giáo dục, sức khỏe, phát triển thành thị và nhà ở cho người dân. Tuy nhiên, những nỗ lực cải cách của Gaitan đã gặp không ít trở ngại vì sự bài xích của các nhóm chính trị.

Đối với vụ ám sát Jorge Gaitan, Đại sứ Mỹ Willard L. Beaulac nghi ngờ sát thủ thật sự đã sử dụng tên của Roa Sierra - người bị cho là đã ám sát Gaitan,  bị mắc bệnh hoang tưởng để che giấu danh tính mình. Vả lại còn có những bằng chứng khác chứng tỏ Roa Sierra khó có thể là kẻ đã giết chết Jorge Gaitan - đó là Roa Sierra bị thiểu năng tâm thần, không phạm tội gì trước đó, không được tập bắn súng bao giờ, khẩu súng tang vật được cho là của anh ta cũng không thể bắn chính xác được ở khoảng cách xa và không một nhân chứng nào nhìn thấy anh ta lảng vảng ở đâu đó gần hiện trường án mạng.

Nếu không bị ám sát vào ngày 29/4/1948 thì có lẽ Jorge Gaitan đã trở thành tổng thống Colombia. Jorge Gaitan là nhân vật có ảnh hưởng nhất ở Colombia lúc đó và vụ sát hại ông ngay sau đó đã làm dấy lên làn sóng bạo lực kéo dài chục năm gọi là Bogotazo, làm chết ít nhất 200.000 người. Nghi phạm giết người là Juan Roa Sierra ngay sau đó cũng bị người dân giết chết và động cơ ám sát Jorge Gaitan của anh ta cũng không bao giờ được làm rõ.

Ngoài ra, người ta còn đặt giả thuyết có nhiều phía nhúng tay vào vụ ám sát ứng cử viên tổng thống, trong đó bao gồm chính quyền của Tổng thống đương nhiệm Mariano Ospina Perez, người của đảng Tự do, CIA và một số người khác nữa.

Một trong những người đưa ra giả thuyết có sự nhúng tay của CIA là Gloria Gaitan, con trai của nạn nhân chỉ mới 11 tuổi khi cha bị sát hại. Cũng có giả thuyết là cảnh sát có liên quan đến vụ án. Trong ngày xảy ra vụ ám sát cũng có mặt một nhân vật mà sau này nổi tiếng khắp thế giới – đó là nhà văn Colombia đoạt giải Nobel văn chương, Gabriel Garcia Marquez. Marquez thời điểm đó đang ngồi ăn trưa gần hiện trường án mạng và trở thành nhân chứng bất đắc dĩ.

Về sau Garcia Marquez đã kể lại chi tiết vụ việc trong cuốn hồi ký đầu tiên của ông: “Living to tell the tale” (2002), trong đó nhà văn bộc lộ sự nghi ngờ về khả năng kẻ giết người là Juan Roa Sierra