Hệ lụy từ dự án khai thác, tận thu titan ở một xã ven biển

Một ngày giữa tháng 3, cả khu vực đồi cát rộng lớn nằm gần tuyến đường liên xã Phong Hải (huyện Phong Điền) như thêm phần oi bức, bởi những hố cát do việc khai thác titan của Công ty Matech để lại trơ trọi không một bóng cây che phủ. Một người dân địa phương cho biết, đây chính là hệ quả do dự án tận thu titan của Công ty Matech khi đã nhiều năm trôi qua, bà con không thể trồng được cây gì trên mảnh đất này.

Tìm hiểu được biết, tháng 3/2006, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế có  Quyết định số 765/QĐ-UBND đồng ý cho Công ty Matech thuê 198.000m2 đất tại xã Phong Hải để thực hiện dự án xây dựng mô hình sinh thái nông lâm bền vững và tận thu khoáng sản titan trong vùng đất dự án với thời hạn 5 năm (2006-2011). Đến năm 2011, Công ty Matech tiếp tục xin UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế gia hạn thực hiện dự án thêm 1 năm.

Những hố khai thác titan do Công ty Matech để lại trên địa bàn vùng cát xã Phong Hải tiềm ẩn nhiều nguy hiểm với người dân.

Mặc dù trong công văn đồng ý gia hạn của UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế được cấp vào tháng 8/2011, nêu rõ nội dung: “Yêu cầu Công ty Matech khẩn trương hoàn thổ, khôi phục môi trường sinh thái bằng việc trồng cây trên các điểm khai thác titan”. Thế nhưng, sau khi hoàn thành dự án, Công ty Matech đã “bỏ chạy” và để lại hố khai thác titan rộng lớn cùng những đụn cát khổng lồ. Điều đáng nói, sau những trận mưa lớn, miệng hố titan càng được mở rộng, tạo thành những cái bẫy chực chờ người dân địa phương.

Sở KH&CN tỉnh Thừa Thiên - Huế phối hợp với các Sở, ban, ngành kiểm tra dự án của Công ty Matech, khẳng định: Công ty Matech chưa thực hiện việc san ủi, hoàn thổ trên diện tích khai thác, tận thu quặng titan theo yêu cầu của UBND tỉnh. Công ty chỉ mới trồng 5ha cây phi lao trong 1 năm, số lượng cây trồng có tỷ lệ sống thấp, phát triển không tốt... Đặc biệt, có nhiều điểm Công ty Matech chưa san ủi, hoàn trả mặt bằng nhưng vẫn cố tình trồng cây phi lao...

Cuối năm 2012, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế tiếp tục ban hành công văn, yêu cầu Công ty Matech phải khẩn trương hoàn thành việc san ủi, cải tạo mặt bằng, phục hồi môi trường và tập trung thực hiện dự án xây dựng mô hình nông lâm sinh thái bền vững, hạn chót đến ngày 30/6/2013, nhưng công ty này vẫn chây ỳ, cố tình không thực hiện.

Ông Nguyễn Viết Từ, Chủ tịch UBND xã Phong Hải khẳng định: Tính đến thời điểm hiện tại, các hố khai thác titan vẫn chưa được Công ty Matech hoàn thổ. Địa phương đã nhiều lần làm công văn, đơn kiến nghị gửi UBND huyện và tỉnh để yêu cầu có biện pháp xử lý những vấn đề tồn tại từ dự án của Công ty Matech, nhưng vẫn chưa được thực hiện.

Sau một thời gian dài không được san lấp, hố khai thác titan do Công ty Matech để lại đã lan rộng lên 2.000m2, mực nước sâu từ 2,5m đến 3m. Vào mùa mưa, người dân địa phương không dám lai vãng đến khu vực này vì sợ sụt lún, rơi xuống “hố cát tử thần”.

Tuy nhiên, hậu quả đau lòng cũng đã xảy ra khi vào chiều 10/3 vừa qua, do được nghỉ học nên em Nguyễn Quang Huy (8 tuổi, học sinh lớp 2/1, Trường Tiểu học Phong Hải) cùng các bạn ở trường rủ nhau ra đồi cát sau trường chơi. Do mải chơi đùa, em Huy đã không may trượt chân rơi xuống hố khai thác titan đầy nước và tử vong. Dù người dân tức tốc đến ứng cứu, nhưng do hố sâu, bị lún cát nên phải nhiều giờ sau, thi thể cháu bé mới được đưa lên khỏi hố.

Trao đổi về những hệ quả mà dự án sinh thái nông lâm bền vững và tận thu titan tại xã Phong Hải của Công ty Matech, ông Lê Hoàng Linh, Trưởng phòng TN&MT huyện Phong Điền khẳng định: “Nếu nói về dự án mô hình sinh thái bền vững ở xã Phong Hải thì thực tế, Công ty Matech chỉ làm nhiệm vụ tận thu quặng titan là chủ yếu. Sau khi UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế ra công văn không đồng ý gia hạn tiếp thời gian thực hiện dự án thì họ bỏ đi. Phòng và Sở TN&MT cũng đã nhiều lần về kiểm tra dự án này, nhưng lãnh đạo Công ty Matech luôn tìm cách trốn tránh, không lập được biên bản, vì chỉ có công nhân vận hành. Điều quan trọng nhất của dự án là Công ty Matech phải hoàn trả mặt bằng, trồng cây cải tạo môi trường, khắc phục hậu quả... nhưng qua nhiều năm, công ty này vẫn chưa hoàn thành như đã cam kết trước đó”.