Brazil: Khó khăn bủa vây Tổng thống Bolsonaro

Thứ Năm, 07/03/2019, 10:07
Chưa hết 2 tháng cầm quyền, Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro đã gặp thất bại đầu tiên trong việc thông qua chính sách cầm quyền của mình sau khi bị Hạ viện bác dự thảo sửa đổi Luật Tự do thông tin. Đó chỉ là bề nổi của những bất ổn, thất bại đang diễn ra trong chính quyền của Tổng thống Bolsonaro.

Tảng băng chìm lớn nhất trong những bất ổn này chính là quan hệ “kỳ lạ” giữa Tổng thống Bolsonaro với Phó Tổng thống Hamilton Mourao, tướng quân đội đã nghỉ hưu.

Mối quan hệ căng thẳng

Tháng 1-2019, Tổng thống Bolsonaro phải vào bệnh viện để làm phẫu thuật tháo bỏ túi ruột giả được gắn tạm sau khi ông bị đâm thủng ruột khi đi vận động tranh cử. Trước khi vào bệnh viện, Bolsonaro bảo với các cố vấn của mình rằng, ông sẽ không giao quyền điều hành đất nước cho Phó Tổng thống Mourao. Các thành viên chính phủ đã tỏ thái độ “tức giận” vì quyết định này.

Thông báo từ Văn phòng Tổng thống Bolsonaro giải thích rằng ông “chưa được tham vấn tốt” trước khi vào viện. Thực chất lý do của quyết định gây tranh cãi này, theo báo Época, là vì Bolsonaro e ngại những động thái của ông Mourao khi mình đi vắng. Trước đó vài hôm, ông Mourao đã tận dụng tối đa khoảng thời gian 4 ngày được giao quyền khi Tổng thống Bolsonaro đi dự Diễn đàn Kinh tế thế giới ở Davos, Thụy Sĩ.

Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro và Phó Tổng thống Hamilton Mourao.

Trong trả lời phỏng vấn báo chí, Mourao đã đưa ra quan điểm khác hẳn với ông Bolsonaro trong nhiều vấn đề quan trọng. Rốt cuộc, vì áp lực từ nhiều phía, ông Bolsonaro đành phải giao quyền điều hành cho ông Mourao nhưng chỉ trong 48 giờ thay vì trọn thời gian 17 ngày khi ông nằm viện.

Câu chuyện đó bộc lộ sự thiếu tin tưởng lẫn nhau giữa hai nhà lãnh đạo cao nhất Brazil. Và đó cũng là “cây đinh” trong hàng loạt bất ổn đang diễn ra khi nhiệm kỳ của Tổng thống Bolsonaro chưa qua hết 2 tháng. Sự thiếu quyết đoán, đấu đá quyền lực bị rò rỉ ra báo chí, rồi những tiết lộ về việc con trai Tổng thống dính líu với trùm tội phạm có tổ chức cùng một loạt cáo buộc tham nhũng đã khiến Tổng thống Bolsonaro bối rối giữa một rừng khó khăn khi ông rà soát để thực hiện những lời hứa, cam kết với cử tri.

Trong khi nhiệm kỳ tổng thống của ông Bolsonaro nhanh chóng đi vào “vũng lầy”, Phó Tổng thống Mourao lại tỏ ra bình thản, có những tuyên bố, hành động được dư luận đánh giá là không có lợi cho Tổng thống Bolsonaro. Còn nhớ, vào năm 2015, Mourao khi đó là tướng chỉ huy quân đội Brazil dưới thời Tổng thống Dilma Rousseff, đã từng công khai chỉ trích bà Tổng thống, đồng thời ca ngợi người từng tra tấn bà dưới chế độ độc tài quân phiệt. Năm 2017, Mourao tiếp tục gây sốc với tuyên bố rằng “sẽ sớm có một cuộc đảo chính quân sự ở Brazil”. Thế rồi cũng từ sau tuyên bố đó, Mourao rời khỏi quân ngũ để theo đuổi chính trị.

Trước chiến dịch tranh cử tổng thống năm ngoái, cả ông Bolsonaro và ông Mourao chưa có quan hệ gì đáng kể. Mourao chỉ được chọn đứng chung liên danh vào phút chót trước khi chốt danh sách ứng cử theo quy định, sau khi những người khác đều đã khước từ lời đề nghị của ông Bolsonaro. Bolsonaro đã chọn được một người thậm chí còn cực đoan hơn chính ông: một vị tướng ủng hộ cuộc đảo chính quân sự năm 1964 mở đầu cho chế độ độc tài quân phiệt gây ra bao đau thương và nỗi ám ảnh lâu dài cho những người cánh tả ở Brazil. Người ta bắt đầu nghĩ đến chuyện một ngày nào đó chính Mourao sẽ “hỏi tội Bolsonaro”.

Tổng Thư ký Gustavo Bebianno.

Tinh thần cực đoan của Mourao đã bộc lộ trong chiến dịch tranh cử, với tuyên bố chống lại việc cho những người làm công ăn lương hưởng tháng lương thứ 13 vào dịp năm mới khiến nhiều người lo âu, bất mãn.

Tuy nhiên, từ khi nhậm chức, Mourao bỗng trở nên ôn hòa, trung lập hơn, thể hiện mình “biết nói lý lẽ” trong chính quyền của ông Bolsonaro. Ông tuyên bố Brazil không xem xét di chuyển đại sứ quán từ Tel Aviv đến Jerusalem; đồng thời tuyên bố ngược lại quan điểm ủng hộ súng của Tổng thống Bolsonaro. Ông Mourao cũng mâu thuẫn quan điểm với Tổng thống Bolsonaro trong một loạt vấn đề khác, như quyền phá thai, hôn nhân đồng giới,...

Khi nghị sĩ cánh tả Jean Wyllys thà bỏ chạy khỏi Brazil chứ không nhậm chức với lý do “bị đe dọa mạng sống”, cha con ông Bolsonaro vui mừng hớn hở, còn ông Mourao thì nói với báo chí rằng “những ai đe dọa các nghị sĩ là phạm tội chống lại nền dân chủ”.

Thái độ, quan điểm “độc lập” của ông Mourao khiến cho thành phần thân tín với Tổng thống Bolsonaro không ưa thích ông. Đặc biệt “ghét” Mourao là 3 người con trai của ông Bolsonaro - gồm Eduardo, Carlos và Flávio, cả ba đều đang giữ chức vụ do dân bầu - và những người ủng hộ ông Bolsonaro nhiệt tình nhất.

Các con trai của ông Bolsonaro đã để ý đến Mourao từ lâu và đã nhiều lần tìm cách buộc ông “câm miệng” nhưng không thành công. Họ thậm chí đã và đang huy động lực lượng để chống đối ông. Trong số những kẻ làm “quân sư” cho 3 người con ông Bolsonaro phải kể đến ông trùm chính trị cực hữu trong bóng tối, một kiểu quân sư đa mưu túc trí tên là Olavo de Carvalho.

Và cả Steve Banon, cựu cố vấn của Tổng thống Mỹ Donald Trump, cũng tham gia. Nhưng Banon có mục đích riêng, đó là muốn khuếch trương Phong trào cực hữu của ông ta xuống Nam Mỹ, do đó ông ta quyết tâm củng cố quan hệ với Tổng thống Bolsonaro, giao cho Eduardo, con trai cả của ông Bolsonaro, làm lãnh đạo Nam Mỹ của Phong trào.

Những bê bối tham nhũng

Nền tảng chính trị của ông Bolsonaro được hình thành bởi những người có cùng những đức tính và năng lực, họ mơ ước đưa nền tảng chính trị đó vào trong nghị trường. Một trong những đại biểu mới nhất thuộc đảng Tự do Xã hội (SLP) của Tổng thống Bolsonaro là Marcio Labre đã giới thiệu một dự thảo luật theo đó sẽ loại ra ngoài vòng pháp luật việc mua bán và sử dụng tất cả các loại thuốc tránh thai, kể cả các phương tiện, công cụ ngừa thai.

Dự thảo luật đã vấp phải sự phản ứng quá mạnh mẽ của công chúng và cả sự chế nhạo của giới chuyên môn, từ đó Labre đành phải rút lại dự thảo. Mới đây nhất, ngày 20-2, Hạ viện Brazil đã bác dự thảo luật sửa đổi Luật Tự do thông tin, theo đó gia tăng, mở rộng số lượng quan chức có quyền các tài liệu nào là “bí mật nhà nước” nhằm hạn chế quyền tiếp cận thông tin của báo chí và công chúng.

Mặc dù dự luật này còn trải qua vòng bỏ phiếu của Thượng viện nhưng thất bại đầu tiên này cho thấy tham vọng hình thành một liên minh chính trị cực hữu trong quốc hội của ông Bolsonaro đang gặp trở ngại lớn.

Ông Flavio Bolsonaro.

Sự lủng củng trong nội bộ thân tín của ông Bolsonaro đã bộc lộ ra ngoài sau khi xuất hiện những rò rỉ thông tin trên báo chí. Gây chấn động nhất là thông tin tiết lộ về biểu hiện tham nhũng có dính líu đến hàng ngũ lãnh đạo cấp cao nhất trong đảng SLP.

Theo báo Folha de Sao Paulo, các lãnh đạo và tay chân thân tín trong đảng SLP đã chuyển 182.000 USD công quỹ sang quỹ tranh cử Quốc hội cho 5 ưng cử viên thuộc đảng này. Các ứng cử viên này rốt cuộc không nhận được phiếu bầu nào nhưng số tiền đó được cho là đã được chi cho các công ty có liên quan đến các lãnh đạo cấp cao của đảng. Ngày 11-2, cảnh sát liên bang Brazil đã mở cuộc điều tra để làm sáng tỏ đường đi và số phận của khoản tiền này.

Vụ việc đang khiến cho Tổng thống Bolsonaro bối rối và bực bội bởi nó đánh thẳng vào chủ trương, lời hứa của ông khi tranh cử là “chiến đấu chống tham nhũng trong chính trị”, hàm ý nhắm vào đảng Công nhân của cựu Tổng thống Lula Da Silva và các đảng cánh tả khác.

Vụ bê bối tham nhũng cũng đã châm ngòi một cuộc khủng hoảng khác trong nội bộ chính phủ. Gustavo Bebianno là chủ tịch đảng SLP trong thời gian ông Bolsonaro tranh cử. Sau khi đắc cử, ông Bolsonaro đã bổ nhiệm Bebianno làm Tổng thư ký Văn phòng Tổng thống, một chức vụ quan trọng trong chính phủ. Thế nhưng, cũng từ đó Bebianno nhanh chóng có mâu thuẫn và trở thành đại kình địch của Carlos, con trai thứ của ông Bolsonaro.

Là một Ủy viên Hội đồng thành phố Rio de Janeiro, Carlos đồng thời thò tay trong hậu trường làm cố vấn về mạng xã hội cho bố, do đó được ông Bolsonaro tin cậy hơn cả. Trong khi đó, Bebianno lại lợi dụng ảnh hưởng chính trị của mình trong đảng SLP để ngăn chặn việc đưa Carlos vào một vị trí chính thức trong chính phủ.

Carlos đã lợi dụng vụ bê bối tài chính tranh cử nêu trên để phản công. Carlos muốn bố mình phải hy sinh quan chức lãnh đạo đảng để xoa dịu cơn giận dữ của dư luận, cho nên đã cố tình rò rỉ một phần cuộc nói chuyện giữa bố mình với Tổng Thư ký Bebianno, rồi dùng một đoạn ghi âm để công khai tố ông Bebianno.

Sau nhiều ngày tung tin đồn và thương lượng hậu trường, cuối cùng Bebianno bị cách chức vào ngày 17-2. Thế nhưng, ngay ngày hôm sau vẫn tiếp tục xuất hiện những đoạn ghi âm rò rỉ trên báo chí với nội dung bất lợi cho ông Bolsonaro và con trai Carlos.

Diễn biến nêu trên khiến tất cả những quan chức cấp cao trong đảng, kể cả nhũng đồng minh ở các đảng phái khác và trong quân đội đều lo lắng không biết lúc nào thì mình sẽ rơi vào hoàn cảnh tương tự như Bebianno. Một số khác thì lo sợ rằng Bebianno biết quá nhiều bí mật vì thế họ cần phải tìm cách làm sao giữ kín những bí mật đó. Riêng các vị tướng quân đội thì lo ngay ngáy về tham vọng đói khát quyền lực của các con trai ông Bolsonaro.

Thực ra, ông Bolsonaro hoàn toàn có thể gạt phăng vụ bê bối nêu trên, chỉ cần tuyên bố đó là “tin giả” do những người đối nghịch ông tung ra. Nhưng ngặt một nỗi, chính ông và con trai Flavio của ông lại dính vào một vụ bê bối tham nhũng khác còn nghiêm trọng hơn nữa và hiện đang bị Văn phòng Công tố điều tra.

Theo thông tin sơ bộ, một cuộc điều tra liên bang về bê bối tham nhũng trong Hội đồng bang Rio de Janeiro đã phát hiện nhiều đại biểu Hội đồng và nhân viên có những khoản tiền không rõ nguồn gốc trong tài khoản ngân hàng, số tiền vượt nhiều lần so với mức thu nhập thực tế. Trong vòng 3 năm, tổng số tiền mờ ám này đã lên đến 1,8 triệu USD. Trong số các đại biểu này có Flavio, Thượng nghị sĩ liên bang.

Ngoài vụ bê bối này, Flavio còn bị điều tra vì một loạt giao dịch bất động sản bất minh, trục lời bất chính. Flavio muốn chặn các cuộc điều tra này nên đã làm đơn kiến nghị gửi lên Tòa án Tối cao nhưng hành động này vô tình làm cho dư luận công chúng giận dữ hơn nữa.

Tất cả những bê bối, đấu đá quyền lực nội bộ đang khiến cho năm đầu tiên trong nhiệm kỳ Tổng thống Bolsonaro trôi qua trong đầy ắp khó khăn, hứa hẹn sẽ còn thêm nhiều trục trặc trong thời gian sắp tới.

An Châu (tổng hợp)
.
.