Đệ nhất Phu nhân Syria Asma al-Assad: “Tấm lá chắn” của Tổng thống

Vẻ ngoài hút hồn của phu nhân Asma khiến dư luận nhiều lần dị nghị rằng "kẻ ngôn ngoan" Bashar al-Assad đã sớm thức thời khi nhanh chóng biến bà thành công cụ truyền thông riêng, hỗ trợ đắc lực vào công cuộc xây dựng hình ảnh nhà lãnh đạo trong sạch.

Bằng chứng là tháng 9 vừa qua, trong khi Tổng thống đang bị buộc tội sử dụng vũ khí hóa học trong cuộc nội chiến khiến ít nhất 100.000 dân thường thiệt mạng thì đệ nhất phu nhân lại cho đăng một số bức ảnh chụp chân dung bà làm từ thiện nhân đạo trên tài khoản Instagram của gia đình.

Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy bà rất ít xuất hiện trên truyền thông và từng có thời gian đột ngột biến mất. Có nhiều câu hỏi được đặt ra là vì sao trong lúc đất nước có biến, vị đệ nhất phu nhân mà trước đó thường xuyên xuất hiện trước công chúng lại "lui về ở ẩn".

Và đặc biệt trước những thông tin như bà Asma đang cùng chồng tìm cách đối thoại, an ủi gia quyến các nạn nhân tử nạn trong nước; hay việc bà không ngừng mua sắm trực tuyến những hàng hiệu trong khi cuộc sống người dân Syria đang đắm chìm trong bạo lực đã khiến cho người ta thực sự muốn tìm hiểu, đâu mới là con người thực của vị đệ nhất phu nhân này ?

Asma được ví như "tấm lá chắn" bảo vệ ông Assad bởi sự ủng hộ nhiệt tình trong các quyết định bước ngoặt.

Giúp chồng cải thiện hình ảnh nhờ… từ thiện

Từ lâu, Asma al-Assad đã thu hút sự quan tâm chú ý không chỉ ở Syria mà toàn thế giới với tư cách là một đệ nhất phu nhân có trình độ và vô cùng thời trang. Khi Syria rơi vào cuộc nội chiến cách đây hơn 2 năm, bà Asma tạm thời không xuất hiện trước công chúng. Điều  này khiến dư luận đặt câu hỏi liệu có phải bà chống lại chồng vì cuộc đàn áp phe nổi dậy hay không. Tuy nhiên chẳng bao lâu sau, bà nhanh chóng tái xuất với gương mặt tươi cười và trở thành một phần trong chiến dịch quan hệ công chúng của chồng.

Khi Tổng thống Assad bị dồn tới bước đường cùng thì cũng là lúc phu nhân "xuất đầu lộ diện". Năm 2007, ông Assad đẩy bà Asma ra chính trường thế giới với vai trò người phụ trách các hoạt động nhân đạo, nhằm đánh bóng lại hình ảnh của Syria, và đã đạt được mục đích. Bà gửi tới giới truyền thông những bức ảnh khiến người xem phải tò mò, nhằm ý định xoa dịu sự căng thẳng của dư luận với ông chồng trước các cáo buộc rất nặng nề.

Và ngay cả ông Assad cũng tung hình ảnh "ngoan hiền" của vợ lên mạng xã hội để khẳng định rằng nhà Assad đâu chỉ có làm việc xấu. Bởi lẽ, trong những bức ảnh ấy không có cảnh chiến trường đổ máu, mà là những hình ảnh thể hiện sự chăm sóc, quan tâm của những người đứng đầu đất nước đối với người dân.

Trên tài khoản Instagram tháng 9 vừa qua bỗng nhiên tràn ngập những hình ảnh của bà Asma mỉm cười phân phát thực phẩm cho những người nghèo đói và vỗ về, chia sẻ với các em nhỏ. Một bức ảnh cho thấy bà Asma tham dự một nhóm tình nguyện tuổi trẻ tại Damascus để hỗ trợ các gia đình có hoàn cảnh khó khăn.

Trong một bức ảnh khác, đệ nhất phu nhân đang lau nước mắt, ôm chặt một em nhỏ người Syria. Những bức ảnh có trên tài khoản Instagram có tên "Tổng thống Syria" khắc họa hình ảnh một người phụ nữ rất từ bi nhân hậu và chu đáo giúp đỡ những con người thiếu may mắn.

Thực tế, những bức ảnh này hoàn toàn đối lập với hình ảnh xác trẻ em Syria bị gói trong tấm vải trắng - đó là những đứa trẻ bị giết hại do chất độc thần kinh mà được cho là do quân đội Tổng thống Bashar al-Assad sử dụng trong cuộc nội chiến. Các bức ảnh của bà Asma al-Assad đều không ghi cụ thể được chụp vào thời gian nào. Vẫn mặc những bộ quần áo thời trang và trang điểm kỹ càng, bà Asma đưa đến cho công chúng một hình ảnh hoàn toàn đối lập với những hình ảnh khốc liệt của cuộc chiến giữa quân nổi dậy và quân chính phủ nhằm tranh quyền kiểm soát các thành phố.

Tuy nhiên, bà đã thành công khi biết rằng những hình ảnh liên tục được "phô" ra trên các phương tiện truyền thông đã khiến người dân Syria nói riêng và người dân Arập nói chung cảm nhận được một lối sống bình dị, gần gũi và dần loại bỏ ác cảm với ông Assad.

Liệu những bức ảnh này có đủ sức thuyết phục công chúng rằng Syria vẫn đang ổn, rằng người dân Syria vẫn đang được những người đứng đầu đất nước bảo bọc hay không? Một cư dân mạng Syria đã viết lên Facebook rằng: "Hãy nói cho chúng tôi biết làm thế nào mà vợ chồng Bashar - Asma có thể ngủ ngon như chẳng có chuyện gì xảy ra, trong khi hàng ngàn người dân muốn các vị phải ra đi".

Cánh nhà báo thì lại cho rằng phu nhân tổng thống đã sử dụng những thủ thuật chỉnh sửa tinh vi để tạo nên hiệu ứng "cảm thông" nhằm xoa dịu vụ bê bối của chồng, trong khi thực chất bà đang bận… mua đồ trang sức và quần áo đắt tiền vào thời điểm làm từ thiện.

Theo tờ Foxnews, những bức ảnh này miêu tả không mấy phù hợp với con người đời thực của đệ nhất phu nhân Syria. Bà Asma trước đó ít ngày đã chi một khoản tiền trị giá 450.000 USD để mua một bộ đèn chùm trong khi hàng trăm người dân đang đắm chìm trong cảnh đẫm máu vì nội chiến. Một vài thư điện tử giữa Asma và chồng cho thấy bà đã mua bán rất nhiều đồ nội thất, tác phẩm nghệ thuật và đồ trang sức đắt tiền qua mạng.

Đơn cử như vào ngày diễn ra cuộc biểu tình lớn chống lại Tổng thống Assad tại Hana, bà Asma đã gửi thư cho một nhà môi giới nghệ thuật London về việc mua bán tác phẩm nghệ thuật trị giá hàng chục nghìn đôla.

Asma al-Assad trở thành "ngôi sao từ thiện", xuất hiện trong các bức ảnh trên Instagram của ông chồng tổng thống.

Hình ảnh đẹp bị hoen ố

Có thể hiểu Asma al-Assad, "vũ khí" bí mật nhất mà ông Assad đang sở hữu, là nạn nhân của chiến dịch truyền thông do chính Tổng thống khởi xướng. Ông Assad đang "sử dụng" vợ như một vũ khí sắc bén trên mặt trận công chúng để chống lại các cáo buộc, thay đổi hình ảnh bản thân trong mắt người dân và vận động sự ủng hộ của người dân vào chế độ của chính ông. Và tài khoản trên Instagram - nơi chia sẻ những bức ảnh trên trang mạng xã hội - trở thành công cụ tuyệt vời trong chiến lược dài hơi của ông Assad trước tình thế hiện nay. Tuy nhiên, phương Tây lại cho rằng đây là một hành động mị dân chẳng mấy oai hùng và lợi dụng người vợ mà thôi.

Cũng không thể phủ nhận ảnh hưởng của bà Asma tới chồng trong nhiều vấn đề cho dù vai trò của người phụ nữ này không hề được xác định rõ ràng trong hệ thống quyền lực ở Syria. Tờ Foxnews từng ca ngợi bà Asma là người "thực hiện sứ mệnh tạo ra một ngọn hải đăng về văn hóa" và đem lại "một bộ mặt hiện đại cho chế độ của chồng". Người ta từng gọi bà là "đóa hồng sa mạc", khuôn mặt tân tiến của Syria đối với phương Tây. Bà Asma thu hút được những người Syria cấp tiến, người ta hy vọng bà sẽ là nhân tố kích thích những thay đổi cho một "mùa xuân Arập" mới.

Asma được ví như "tấm lá chắn" bảo vệ ông chồng Tổng thống Assad bởi sự ủng hộ nhiệt tình trong các quyết định bước ngoặt, và từng tuyên bố công khai rằng sẽ luôn kề vai sát cánh với ông Assad trong mọi hoàn cảnh. Asma không đơn thuần chỉ là một người vợ bình thường, chỉ biết đứng sau chồng chăm lo việc gia đình con cái. Bà có vai trò rất đặc biệt, do đó chỉ "hiện hình" trong những sự kiện quan trọng của chồng và tham gia vào các công việc quốc gia đại sự.

Thế nhưng vào thời điểm đất nước Syria đang trong tình cảnh nước sôi lửa bỏng, Tổng thống đang đối mặt với các cáo buộc về việc sử dụng vũ khí hóa học chống lại dân thường và nguy cơ đứng trước một cuộc chiến tranh với Mỹ thì vị đệ đất phu nhân này lại biến mất một cách đột ngột. Người ta từng tự hỏi Tổng thống đã "giấu" vợ ông ở đâu trong cái bối cảnh loạn lạc cùng một lệnh trừng phạt từ phương Tây đang lăm le đổ xuống chính quyền?

Phải chăng bà Asma đang giữ thân và ngầm ủng hộ chồng trong giới hạn có thể. Một nhà nghiên cứu cấp cao nhận định có thể bà Asma vẫn đang ở bên cạnh Tổng thống Assad nhưng không lộ diện. Nhưng cũng có người cho rằng bà Asma đang trốn trong một hầm tránh bom đặc biệt, mà chính ông chồng xây dựng để tiếp tục giữ an toàn cho "vũ khí" đặc biệt này. Thật ra, ngay từ khi cuộc phản kháng ở Syria bùng nổ, ông  Assad đã có kế hoạch đưa vợ bí mật đi lánh nạn ở Anh và thực tế, có thời gian, bà Asma đã đến cư trú tại một ngôi nhà ở phía tây London mà không ai trong số những người xung quanh hay biết.

Khi tình hình ở Syria ngày càng trở nên bấn loạn thì có vẻ như sự hấp dẫn, sức thu hút công chúng của phu nhân Asma al-Assad trước đây đã không còn giúp được gì nhiều cho đức lang quân trong việc giải quyết các vấn đề gây căng thẳng xã hội. Không những thế, nhiều người bức xúc còn phê phán nặng nề bà Asma thực ra chỉ là một thứ vũ khí "kỳ lạ". "Kỳ lạ" bởi họ không hiểu một đệ nhất phu nhân như bà đã ở đâu trong suốt thời gian qua khi đất nước bấn loạn. Người ta đã dùng tới chữ "mũ ni che tai" để phê phán cách hành xử hiện tại của bà Asma, coi bà là nạn nhân của chiến dịch truyền thông thất bại do Tổng thống Assad khởi xướng.

Tại một cuộc phỏng vấn, khi nói về cuộc xung đột Palestine - Israel, bà nói sẽ không dung thứ cho một chế độ áp bức và bạo lực. Bà nói nhiều về việc trái tim mình bị tan vỡ vì trẻ em giữa hai làn đạn. Tuy nhiên sau khi cuộc nội chiến bùng nổ, nhiều tờ báo nói rằng họ bị đệ nhất phu nhân Syria lừa khi biết rằng các lực lượng của chính Tổng thống nước này đã giết hại trẻ em.

"Tôi tự hỏi làm sao một người phụ nữ biết tiếng Anh mà tôi gặp, người tin tưởng vào thế hệ trẻ của Syria lại có thể đứng nhìn và không làm gì", tác giả một bài báo từng viết bài ca ngợi đệ nhất phu nhân Asma cho biết trong sự thất vọng.

Báo chí phương Tây từng tán tụng bà là biểu tượng của "hòa giải" giữa hai cực. Asma được mô tả là một phụ nữ "mảnh mai, lịch sự, duyên dáng và chừng mực", với các bộ trang phục Chanel và những đôi giày hiệu Louboutin. Thế nhưng, bà lại sở hữu nụ cười giả tạo của một chế độ mà ngày nay đã lộ rõ khuôn mặt tàn bạo và đẫm máu.

"Asma al-Assad có hai mặt", Andrew Tabler, nhà báo chuyên về Syria, nhận xét. "Đó là một phụ nữ hiện đại, duyên dáng, can đảm, biết quan tâm, nhưng cũng ngây thơ và có vẻ tin rằng mình có thể cải thiện được tình hình đất nước nhờ các hoạt động nhân đạo và các tổ chức phi chính phủ". Một thiện chí không gây được tác động nào, trong khi tham nhũng hoành hành, quyền lực tập trung vào phe cánh của gia đình chồng vốn không ủng hộ các dự án của bà.

Trên mạng Internet giờ đây xuất hiện hàng tá những bài viết đủ thể loại bày tỏ sự chê trách và căm phẫn đối với đệ nhất phu nhân Syria xung quanh việc bà đã không thể hiện rõ thái độ trước việc chính quyền của Tổng thống đương nhiệm ra tay trấn áp người biểu tình, gây nên những vụ đổ máu kinh hoàng thời gian qua. Hình ảnh một vị đệ nhất phu nhân tươi cười, duyên dáng nay đã trở nên hoen ố.

Syria điêu tàn, Asma al-Assad lại lựa chọn im lặng. Cũng phải thôi, bởi vì nếu không minh oan hay cổ vũ cho chồng được thì tốt nhất nên kiệm lời. Vì chỉ có sự im lặng mới còn bảo vệ an toàn được cho bà…