Khôi phục án tử hình: Dấu chấm hết cho mối quan hệ EU - Thổ Nhĩ Kỳ
Tiếp tục xấu đi
Cuộc đàm phán giữa Thổ Nhĩ Kỳ và EU đang đối mặt với nhiều khó khăn khi Thổ Nhĩ Kỳ liên tiếp thông báo khôi phục án tử hình, động thái được cho là đang dẫn đến một sự thay đổi đáng kể trong quan hệ giữa Ankara và châu Âu. Trong thời gian ngắn sắp tới, mối quan hệ này còn được dự báo sẽ càng thêm xấu đi.
Ngoại trưởng Đức Sigmar Gabriel mới đây đã tuyên bố rằng chính sách mà giới cầm quyền Thổ Nhĩ Kỳ đang tiến hành sẽ làm mất đi cơ hội gia nhập EU của nước này, nhấn mạnh khả năng khôi phục án tử hình của Ankara chắc chắn khiến mối quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ - EU chấm dứt.
Theo ông Gabriel, việc chính quyền Tổng thống Erdogan bắt giam và sa thải hàng chục nghìn binh lính, cảnh sát, thẩm phán, công tố viên... sau khi chặn được âm mưu đảo chính hồi tháng 7-2016 vốn bị EU coi là vi phạm nhân quyền và các nguyên tắc của luật pháp, những tuyên bố liên tiếp về việc khôi phục án tử hình càng như “đổ thêm dầu vào lửa” đẩy mối quan hệ giữa châu Âu và Thổ Nhĩ Kỳ đi vào ngõ cụt.
Trước đó, ông Gabriel từng đề cập đến việc “điều chỉnh chính sách kinh tế” chống lại Ankara, bao gồm các chương trình tín dụng và đầu tư. Giới phân tích cho rằng thông báo vừa qua của Ankara không loại trừ khả năng theo đuổi gia nhập EU sẽ không bao giờ xảy ra.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jeans Klaus Juncker, người đã cáo buộc Chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ không sẵn sàng tuân thủ các thỏa thuận đã đạt được về việc đưa nước này gia nhập EU, tuyên bố: “Ở đây không phải là EU gia nhập Thổ Nhĩ Kỳ mà là Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập EU”.
Thậm chí giới chuyên gia cho rằng đối với Thổ Nhĩ Kỳ, quá trình xích lại gần châu Âu còn quan trọng hơn việc là thành viên của EU.
Đầu tháng 7-2017, Nghị viện châu Âu đã thông qua nghị quyết khẳng định sự cần thiết phải đóng băng các cuộc đàm phán với Ankara về vấn đề gia nhập EU của nước này, cho rằng điều này có thể gây sức ép khiến Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tiến hành các biện pháp thay đổi cần thiết trong việc cải cách hiến pháp theo quan điểm của châu Âu.
Đáp lại, ông Erdogan dọa châu Âu về việc sẽ rút khỏi thỏa thuận về vấn đề người di cư, vốn đang hạn chế dòng người di cư từ Trung Đông vào EU, nếu các đối tác thuộc EU không muốn khôi phục đàm phán về việc Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập Liên minh này.
 |
| Khôi phục án tử hình - động thái cho thấy ông Erdogan không còn quan tâm đến tư cách thành viên EU. |
Mâu thuẫn khó hàn gắn
Quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và một số nước EU trở nên căng thẳng và bị đẩy xuống mức khó có thể hàn gắn được kể từ khi Đức, Hà Lan, Đan Mạch không chấp nhận cho Thổ Nhĩ Kỳ tổ chức các cuộc mít-tinh ở những nước này, nhằm vận động cộng đồng người Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc trưng cầu ý dân diễn ra vào ngày 16-4 vừa qua. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã chỉ trích lãnh đạo Hà Lan và Đức, đồng thời tuyên bố ngừng quan hệ ngoại giao cấp cao với Hà Lan.
Trước những tuyên bố của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, Thủ tướng Đức Angela Merkel cho rằng ông Erdogan đã đi quá giới hạn và Ankara đang ngày càng xa cách với EU. Mối quan hệ Đức - Thổ Nhĩ Kỳ càng sa lầy sau vụ nhà chức trách Ankara bắt giữ một nhóm các nhà hoạt động nhân quyền hôm 18-7, trong đó có một công dân Đức, vì những cáo buộc liên quan tới khủng bố.
Thổ Nhĩ Kỳ đã xin gia nhập EU từ lâu bởi Ankara muốn được hưởng những ưu đãi về kinh tế, thương mại, tài chính, đầu tư, cũng như cả những phúc lợi xã hội từ phía EU. Tuy nhiên, tiến trình đàm phán về việc gia nhập EU của Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang bị đóng băng.
Trong khi EU coi việc bắt giam và sa thải hàng chục nghìn binh lính, cảnh sát, thẩm phán, công tố viên... sau vụ đảo chính bất thành năm ngoái là vi phạm nhân quyền và các nguyên tắc của luật pháp, chính quyền Ankara lại cho rằng chính EU đang bao che cho các phần tử đảo chính và dung túng cho các tay súng người Kurd mà theo như Thổ Nhĩ Kỳ, là những kẻ nằm ngoài vòng pháp luật.
Dù hiện tại, EU đang rất cần sự hợp tác của chính quyền Ankara trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng di cư và Thổ Nhĩ Kỳ còn đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Iraq và Syria, nhưng EU lại không vì thế từ bỏ các nguyên tắc của mình.
Việc Thổ Nhĩ Kỳ cảnh báo dừng thực thi thỏa thuận với EU về hạn chế dòng người di cư có thể là "con bài cuối cùng" trong cuộc tranh cãi với EU. Động thái này sẽ thúc đẩy dòng người di cư tìm đường đến châu Âu. Chính EU đã từng chịu hậu quả nặng nề bởi những bước tính sai lầm trong việc giải quyết dòng người di cư.
EU cũng hiểu rõ sự đổ vỡ trong quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ có thể đẩy khu vực Biển Đen và vùng Balkan vào bất ổn. Hơn thế nữa, nếu để mất mối quan hệ với quốc gia có vị trí chiến lược này, phương Tây sẽ mất một chỗ đứng quan trọng tại Trung Đông, nơi Nga đang tích cực gia tăng ảnh hưởng.
Các nhà phân tích cho rằng cả EU và Thổ Nhĩ Kỳ đang đứng trước những thử thách lớn và đây sẽ là thời điểm hai bên phải quyết định mối quan hệ trong tương lai.
