Mexico: Cú vấp đầu tiên của Tổng thống Enrique Pena Nieto

Chương trình cải cách toàn diện đất nước Mexico theo cam kết của Tổng thống Enrique Pena Nieto được triển khai ngay từ khi ông lên nhậm chức vào đầu tháng 12/2012. Chương trình được đặt tên là Pact for Mexico (Giao ước vì đất nước Mexico), là một bản kế hoạch cải cách quy mô lớn. Một trong những nội dung cải cách quan trọng nhất trong gói cải cách tài chính, tiếp đến là các cải cách ngành viễn thông - phá vỡ thế độc quyền kinh doanh trong ngành này nhằm tăng tính cạnh tranh của Mexico trên thị trường quốc tế, đồng thời việc hiện đại hóa ngành khai thác dầu mỏ hướng đến mục tiêu tăng thu nhập ngân sách, tạo thêm nguồn đầu tư phát triển để đưa đất nước Mexico đến thịnh vượng.

Hiện tại, trong các chương trình cải cách nêu trên của Tổng thống Nieto, gói cải cách tài chính đã được Quốc hội thông qua và theo dự kiến được công bố vào cuối tháng 4 nhưng đã phải hoãn lại do bị các đảng đối lập tẩy chay. Còn các chương trình cải cách khác trong lĩnh vực kinh tế, thể chế tư pháp,… hiện vẫn đang bị ách lại trong Quốc hội cũng do sự phản đối từ phía các đảng đối lập xung quanh vụ bê bối "mua phiếu bầu cử" của đảng PRI.

Châm ngòi cho cuộc tranh cãi giữa PRI với các đảng đối lập chính là những đoạn ghi âm lời nói của các quan chức đảng PRI, trong đó họ bàn bạc tìm cách lợi dụng việc triển khai chương trình xóa đói giảm nghèo của Chính phủ để "mua chuộc" các cử tri nghèo tại 14 bang sẽ tiến hành cuộc bầu cử địa phương vào tháng 7 tới. Một đoạn ghi âm thể hiện giọng nói của một quan chức đảng PRI nói rằng "các công dân nhận trợ cấp từ chương trình, bao gồm lương thực và tiền trợ cấp hàng tháng, phải được đăng ký cử tri ngay tại chỗ để họ có bổn phận ủng hộ đảng".

Một quan chức khác có vẻ đưa ra điều kiện chỉ phân phát xe lăn do Chính phủ tài trợ cho những ai trung thành với đảng PRI. Trong một đoạn ghi âm khác, các quan chức PRI dường như là bàn bạc với nhau phương án loại tất cả thành phần không theo đảng PRI ra khỏi đối tượng thụ hưởng các chương trình an sinh xã hội. Giọng của một quan chức nói: "Giúp chúng tôi, hay là thôi".

Vụ việc bắt đầu được phanh phui sau khi các thành viên đảng Hành động Quốc gia (PAN) không biết bằng cách nào đã có trong tay các đoạn ghi âm đó và công bố ra trước công chúng. Theo cáo buộc của đảng đối lập PAN, đảng PRI của Tổng thống Nieto đã không tuân thủ các quy tắc đã cam kết về hoạt động chính trị trước bầu cử, đồng thời vi phạm cả những quy định của luật pháp về bầu cử.

Gustavo Madero, Chủ tịch đảng PAN, đã tỏ ra rất giận dữ trước hành động trắng trợn của các thành viên đảng PRI. Sự việc được ghi âm chỉ là một bằng chứng điển hình của tình trạng dùng thủ đoạn bỉ ổi trong bầu cử do các thành viên đảng PRI tiến hành.

Theo ông Madero, tình trạng này đã diễn ra tràn lan tại tất cả 14 bang sắp tổ chức bầu cử, trong đó nổi cộm nhất là bang Veracruz, bang đông dân nhất Mexico, là nơi các quan chức bị ghi âm các cuộc trao đổi, bàn bạc nêu trên. Đây là "bang nhà" nơi đảng PRI thống trị từ khi mới ra đời năm 1929 đến nay, và cũng là bang nổi tiếng về tình trạng tham nhũng trong bộ máy chính quyền.

Ông Madero kiên quyết yêu cầu Bộ trưởng Phát triển xã hội Rosario Robles, người chịu trách nhiệm giám sát các chương trình xóa đói giảm nghèo của Mexico, phải bị cách chức hoặc từ chức vì đã để xảy ra việc lạm dụng nguồn tài chính của chương trình do bà này quản lý cho mục đích chính trị của đảng PRI.

Ông Madero tuyên bố, đảng của ông sẽ không tham gia chương trình Pact for Mexico cho đến khi nào bà Robles bị cách chức mới thôi. Bức xúc trước vụ việc sai trái của đảng PRI, một số đảng đối lập lớn khác cũng đi theo đảng PAN, tẩy chay gói cải cách Pact for Mexico của Tổng thống Nieto.

Bộ trưởng Phát triển xã hội Rosario Robles.

Madero cáo buộc, tình trạng lạm dụng quyền hành hay các chương trình phúc lợi xã hội để mua chuộc lá phiếu cử tri không phải bây giờ mới có mà đã trở thành "thương hiệu" mang tính truyền thống của đảng PRI trong suốt quãng thời gian đảng này cầm quyền hơn 70 năm trước khi bị phế truất cách đây hơn 12 năm (năm 1999). Khi quay trở lại cầm quyền sau chiến thắng của ông Nieto hồi năm ngoái, PRI tuyên bố mình "trong sạch hơn và minh bạch hơn". Nhưng rốt cuộc, những chiêu trò cũ vẫn tái diễn.

Có vẻ như Tổng thống Nieto lúc đầu không lường được phản ứng của dư luận nên tại một cuộc nói chuyện trước hàng ngàn người ủng hộ ở bang Chiapas dịp cuối tháng 4 vừa qua, ông còn "trấn an" bà Bộ trưởng Robles: "Đừng lo lắng" ngay trên bục diễn đàn, vì thế đã bị các đảng đối lập ghi âm lại, xem đó như là thái độ bao che của Tổng thống và tạo cơ sở để họ quyết liệt tẩy chay Pact for Mexico.

Vài ngày sau, khi đã bị các đảng đối lập phản đối quyết liệt, Tổng thống Nieto mới nhận ra mức độ nghiêm trọng của vụ việc và thay đổi thái độ, tuyên bố sẽ "không dung thứ" cho những hành động lạm dụng các chương trình an sinh xã hội cho mục đích "mua phiếu bầu cử"