Vì sao Thị trưởng Moskva Yuri Luzhkov bị cách chức?

Những ai thật sự quan tâm đến chính trường nước Nga đều ít nhiều đặt câu hỏi tại sao Tổng thống Medvedev lại sa thải một nhân vật "hùng mạnh" về nền tảng chính trị vừa có công lao không nhỏ trong việc phát triển thủ đô Moskva từ một đô thị xuống cấp trầm trọng thành một thành phố năng động, hiện đại, phát triển sầm uất sau 18 năm cầm quyền?

Có thể tìm câu trả lời trong phát biểu của Thủ tướng Vladimir Putin trên Truyền hình Quốc gia Nga (NTV và Russia 24) hôm 28/9 rằng, việc ông Luzhkov mất chức có nguyên nhân từ những bất đồng phát sinh giữa ông với Tổng thống Medvedev. Đã vậy, Luzhkov lại còn không chịu phục tùng Tổng thống khiến cho tình hình trở nên tồi tệ, không còn cứu vãn được nữa.

Những bất đồng trong quan hệ giữa ông Luzhkov (74 tuổi) với Tổng thống Medvedev thì có nhiều, thậm chí rất nhiều. Có ý kiến cho rằng, những bất đồng đó bắt nguồn từ chỗ Luzhkov vốn xuất thân thành phần ưu tú thời Xôviết đã tự mãn với địa vị "tiền bối" của mình ở Moskva, mang tư tưởng "công thần", thiếu tôn trọng Tổng thống Medvedev trẻ hơn gần 30 tuổi và luôn tìm cách tác động, gây ảnh hưởng đối với các quyết sách điều hành đất nước của Tổng thống.

Từ khi lên nắm quyền năm 2008, ông Medvedev đã thay đổi hàng loạt nhân sự thuộc thế hệ cũ, cùng thời với Luzhkov nhưng vẫn giữ lại Thị trưởng Luzhkov vì những lý do hậu trường (Luzhkov là đồng sáng lập đảng Nước Nga Thống nhất ủng hộ Thủ tướng Vladimir Putin và hiện là Phó chủ tịch đảng này). Tuy nhiên, cũng kể từ đó, Luzhkov ngày càng có nhiều hành động làm cho quan hệ giữa hai bên xấu đi, từ đó phát sinh nhiều mâu thuẫn.

Luzhkov là một trong những nhân vật chính trị kỳ cựu nhất ở Moskva, là một người trong phái "cận thần" của cựu Tổng thống Boris Yeltsin. Luzkov được bầu làm Thị trưởng Moskva từ năm 1992 và nắm giữ chiếc ghế đó một cách chắc chắn suốt 18 năm qua. Luzkov có công đưa Moskva thoát khỏi  những khó khăn của những năm đầu “hậu Xôviết”.

Công bằng mà nói, dưới thời Luzhkov, thủ đô Moskva của nước Nga đã phát triển mạnh mẽ về nhiều mặt. Thủ tướng Putin nhận xét về Luzhkov trên RIA Novosti hôm 28/9: "Trong chừng mực nào đó, có thể coi ông ấy là một biểu tượng của nước Nga hiện đại".

Nhưng đằng sau những "thành tích" nổi bật ấy là những lời xầm xì, chỉ trích trong dư luận về tham nhũng, về lạm quyền trục lợi của gia đình Luzhkov. Hàng loạt dự án phát triển cơ sở hạ tầng, bất động sản ồ ạt ở Moskva trong những năm qua đều chủ yếu làm lợi cho Công ty Inteko do bà Yelena Baturina làm Chủ tịch. (Yelena Baturina là vợ thứ hai của Luzhkov và hiện là nữ tỉ phú duy nhất của nước Nga với tài sản 2,9 tỉ USD). Người ta nói rằng ở Moskva, ngành xây dựng, bất động sản, cơ sở hạ tầng hầu như chỉ có Công ty Inteko của bà Baturina và các công ty con bao thầu.

Cố tình chia rẽ Tổng thống Dmitri Medvedev và Thủ tướng Vladimir Putin là một sai lầm lớn của Luzhkov.

Thời vận của Thị trưởng Luzhkov bắt đầu xấu đi nhanh chóng kể từ tháng 7/2010 khi dự án sửa chữa, nâng cấp tuyến xa lộ huyết mạch nối trung tâm Moskva với Sân bay quốc tế Sheremetyevo gây ách tắc giao thông nghiêm trọng và tiến độ thi công kéo dài. Giám đốc sân bay Sheremetyevo tố cáo Luzhkov cố tình thao túng dự án nhằm "điều" hành khách vì ngại tắc đường mà chuyển sang sử dụng một sân bay khác do thành phố Moskva quản lý. Hãng Hàng không Aeroflot cũng đã đâm đơn kiện Luzhkov đòi bồi thường 4 triệu USD thiệt hại do tắc đường.

Kế đến, tháng 8/2010, giữa lúc dân Moskva đang chết ngạt vì khói từ hàng trăm vụ cháy rừng bao vây thủ đô, đến ngay cả Thủ tướng Putin và Tổng thống Medvedev cũng phải lao vào cùng với binh sĩ vật lộn với các đám cháy rừng, thì ông Thị trưởng Moskva lại đang ung dung đi nghỉ mát tận bên Áo (!?).

Đúng là vận sắp "mạt" nên Luzhkov tiếp tục có những hành động sai lầm khi cho xúc tiến dự án xa lộ nối Moskva với St.Petersburg chạy xuyên qua một cánh rừng đặc chủng ở ngoại ô Moskva khiến dư luận chỉ trích dữ dội. Tháng 8/2010, Tổng thống Medvedev đã phải ra lệnh dừng dự án này lại để trấn an dư luận. Tức khí, ông Thị trưởng đã viết một bài báo đăng trên tờ Rossiiskaya Gazeta chỉ trích Tổng thống Medvedev điều hành đất nước "thiếu quyết đoán", lên án Tổng thống Medvedev đã "thuận theo công chúng" khi cho ngưng xây dựng tuyến xa lộ nói trên.

Chưa chịu dừng lại, Luzhkov còn dấn tới, kêu gọi "sự trở lại của ý nghĩa và quyền lực đích thực" trong chính phủ - và ý này đã bị báo chí trong và ngoài nước Nga (nhất là các nước phương Tây) "diễn dịch" là ám chỉ việc ông Putin trở lại nắm quyền Tổng thống Nga. Tức thì, bài báo của Luzhkov đã khơi dậy dư luận đồn đoán về mối quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo hàng đầu nước Nga. Gleb O. Pavlovsky, một cố vấn chính trị của Điện Kremlin nhận xét: "Rõ ràng ông ấy muốn chia rẽ hai ông Medvedev và Putin".

Thực tế, Thủ tướng Putin tuy có ảnh hưởng lớn trên nhiều lĩnh vực ở nước Nga - kể cả trong đối ngoại - do thời gian 8 năm làm Tổng thống thành công của ông, nhưng lợi dụng điều đó để xuyên tạc, chia rẽ mối quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo Putin - Medvedev là một sai lầm nguy hiểm. Luzhkov đã phạm phải sai lầm chết người đó, cho nên khó tránh khỏi một kết cục là nhận quyết định sa thải của Tổng thống Medvedev