Điều tra vụ giết hại một đặc vụ liên bang Mỹ
Vụ giết người này đánh dấu một giai đoạn tấn công gia tăng nhằm vào các đặc vụ Mỹ làm việc ở phía nam biên giới Mexico, kể từ sau vụ bọn tội phạm ma túy bắt cóc, cưỡng bức và giết chết đặc vụ Enrique "Kiki" Camarena của DEA năm 1985.
Nạn nhân bị bắn chết là đặc vụ Jaime Zapata của Cơ quan Thuế quan và Nhập cư (ICE) của Mỹ. Vụ giết hại nổi cộm lên các câu hỏi: Tại sao bọn tội phạm nắm được thông tin về sự di chuyển của các đặc vụ Mỹ? Liệu các đặc vụ Mỹ không vũ trang có còn an toàn khi hoạt động ở Mexico? Có phải các cartel ma túy Mexico đang trực tiếp thách thức chính quyền Mỹ? Nhiều chi tiết về cuộc tấn công sát hại đặc vụ liên bang Mỹ vẫn còn mù mờ.
Zapata và đồng nghiệp lái xe từ Mexico City đến Monterrey để thực hiện nhiệm vụ mà ICE giao phó. ICE được thành lập năm 2003 bên trong Bộ An ninh nội địa Mỹ và tiến hành ở Mexico những nhiệm vụ bí mật, trả tiền cho những người cung cấp thông tin và điều tra mọi mối đe dọa từ biên giới, từ buôn người đến du lịch sex. ICE cũng nhắm đến mục tiêu là những cartel ma túy cho nên cơ quan này đôi khi cũng hợp tác với DEA. Tuy nhiên, người ta chưa biết chính xác Zapata và đồng nghiệp đang điều tra cái gì trước khi bị giết chết.
Bọn sát thủ tấn công Jaime Zapata và Victor Avila ngày 15/2 vừa qua, sau khi chặn chiếc xe bọc thép của họ trên quốc lộ bang San Luis Potosi miền Trung Mexico. Lãnh đạo của Tiểu ban An ninh Quốc hội Mỹ nói rằng, hai đặc vụ bị bọn tấn công săn đuổi trên đường.
Nghị sĩ Michael McCaul nói: "Khi hai đặc vụ được bọn chúng xác định là nhân viên ngoại giao của Mỹ, chúng liền nổ súng". Vũ khí bọn tội phạm sử dụng là AK-47. Có một câu hỏi là tại sao hai đặc vụ lại đi trên chiếc SUV dễ gây chú ý, loại xe mà bọn tội phạm ở Mexico thèm thuồng, đồng thời không có biện pháp an ninh tăng cường trong khu vực đầy rẫy bạo lực liên quan đến ma túy.
Bộ An ninh nội địa và Tư pháp Mỹ đã cho thành lập một đội đặc nhiệm phối hợp do FBI chỉ huy để hợp tác với chính quyền Mexico truy tìm những nghi can. Nữ Bộ trưởng An ninh nội địa Janet Napolitano đã gọi điện thoại đến đối tác Mexico là Bộ trưởng Nội vụ Jose Francisco Blake Mora để khẳng định bạo lực chống nhân viên thực thi luật pháp của Mỹ "sẽ không được dung thứ". Theo điều tra ban đầu, Zapata và Victor Avila bị bọn người vũ trang chặn lại tại một chốt kiểm soát giả.
Các đặc vụ Mỹ được phép làm việc ở miền Nam biên giới sau khi Tổng thống Richard Nixon tuyên chiến với bọn tội phạm ma túy năm 1969. Để bảo vệ cho quốc gia Mexico có chủ quyền, họ không được phép mang vũ khí. Với 15.000 vụ giết người liên quan đến ma túy ở Mexico chỉ riêng trong năm 2010, thì những đặc vụ không vũ trang sẽ gặp rất nhiều khó khăn khi làm việc.
Vụ sát hại Camarena của DEA đã dẫn đến một thập niên quan hệ căng thẳng giữa DEA và chính quyền Mexico khi có lời buộc tội Cảnh sát Mexico dính líu đến vụ án. Tháng 3/2010, những tay súng đã bắn chết 3 người có liên quan đến lãnh sự quán Mỹ ở thành phố Ciudad Juarez trong hai cuộc tấn công khác nhau. Động cơ của hai vụ giết người này vẫn chưa được làm rõ. Ngày càng có nhiều người Mỹ bị giết chết ở miền Đông Bắc Mexico. Trong tháng 1/2011, nhà truyền giáo Nancy Shuman Davis bị bắn chết.
Miền Đông Bắc của Mexico đã trở thành một trong những khu vực xảy ra chiến tranh ma túy đẫm máu nhất khi những tay súng của bọn mafia, Gulf, quân đội và cảnh sát đụng độ nhau hàng ngày. Chỉ riêng tuần giữa tháng 2 năm nay đã xảy ra một cuộc tấn công bằng lựu đạn vào những người đi mua sắm, một cuộc thảm sát 18 người và hàng chục vụ giết người khác trong khu vực.
Các chuyên gia Mỹ và Mexico nghi ngờ băng nhóm Zetas liên quan đến vụ giết hại đặc vụ Zapata - một viễn cảnh có thể gây phức tạp cho những cuộc điều tra bởi đây là băng đảng vô cùng nguy hiểm và có những chiến thuật cực kỳ tinh vi. Các chuyên gia cũng chưa rõ những tay sát thủ hoạt động độc lập hay theo lệnh của cấp trên khi gây án.
Cựu Phó giám đốc ICE Alonzo Pena nói, những nhà điều tra cần khai thác thông tin từ các cartel cạnh tranh với Zetas để tìm ra hung thủ cùng với tất cả những kẻ có "bất cứ vai trò nào, bất cứ sự tham gia nào vào hành động hèn hạ này". Ông Pena nói: "Bọn Zetas có nhiều kẻ thù. Hy vọng những đối thủ cạnh tranh với chúng sẽ có được thông tin quý báu về chúng để cung cấp cho chúng ta".
Tuy nhiên, ông Pena nói thêm, những chiến thuật đe dọa và giết người man rợ nổi tiếng của Zetas cũng như kho vũ khí đáng sợ của chúng có thể gây khó khăn trong việc thuyết phục những người cung cấp thông tin làm việc cho Cơ quan điều tra. Zetas khôn khéo liên minh với những băng nhóm địa phương và thuê nhiều tay sát thủ để làm những công việc dơ bẩn cho bọn chúng - Martin Barron nói.
Barron là người huấn luyện những nhà điều tra liên bang ở Viện Khoa học tội phạm (Inacipe) của chính quyền Mexico và chuyên gia nghiên cứu hoạt động tuyển mộ băng nhóm đường phố vào các cartel ma túy. Mỹ đã có kế hoạch trợ giúp 1,4 tỉ USD trong giai đoạn 4 năm cho cuộc chiến chống các cartel ma túy ở Mexico và vai trò của nhân viên thực thi pháp luật, quan chức tình báo và quân đội Mỹ ở Mexico cũng không ngừng tăng cao.
Jay Carney, người phát ngôn của Tổng thống Obama tuyên bố: Vụ sát hại đặc vụ Zapata sẽ không gây tác động tiêu cực đến quan hệ của Mỹ và Mexico. Và Bộ trưởng An ninh nội địa Napolitano cũng tuyên bố án mạng không hề làm giảm bớt đi sự tham gia của Mỹ vào cuộc chiến ma túy ở Mexico
