Mafia, đương đầu và đe dọa
Đây là một trong những vụ bắt giữ mafia lớn nhất trong lịch sử hiện đại của Italy và là cuộc đột kích quy mô lớn nhất vào tổ chức Ndrangheta. Để chuẩn bị cho cuộc truy quét trên, Nicola đã lên kế hoạch từ 3 năm trước đó.
Cuộc chiến cam go chống mafia
Từ thị trấn trên đỉnh đồi lởm chởm ở Italy, sâu về phía nam, một công tố viên 61 tuổi đang đảm nhận cuộc chiến chống lại một trong những tổ chức tội phạm mạnh nhất thế giới. Nicola Gratteri đang dẫn đầu cuộc chiến chống lại Ndrangheta, một tập đoàn tội phạm mà từ Italy đã mở rộng các xúc tu của mình trên toàn cầu và thống trị việc buôn bán cocaine ở châu Âu.
 |
| Một tòa nhà xây dựng dang dở nằm ở La Castella, một thị trấn thuộc vùng Calabria nghèo khó. |
Là công tố viên trưởng thành phố Catanrazo, vùng Calabria, Nicola Gratteri từ lâu đã phải hy sinh đời sống cá nhân khi chọn đối đầu với tổ chức tội phạm nguy hiểm nhất của Italy.
Công tố viên chống mafia hồi tháng 12/2019 đã huy động hàng ngàn sĩ quan thực thi pháp luật trong một hoạt động dẫn đến việc bắt giữ hơn 300 người - một phần của một cuộc điều tra quy mô đang tiếp tục phơi bày mối liên hệ giữa một gia tộc 'Ndrangheta lớn với các quan chức và chính khách địa phương ở vùng Calabria. Đó là một trong những vụ bắt giữ mafia lớn nhất trong lịch sử hiện đại của Italy và là cuộc đột kích lớn nhất từng chống lại Ndrangheta.
Nói về Gratteri, một người Calabria sống dưới sự bảo vệ chặt chẽ của cảnh sát kể từ khi trở thành công tố viên ở vùng quê nhà cách đây 3 thập niên, cho biết: “Tôi nghĩ đó là chiến tranh”. Kể từ đó, cảnh sát đã ngăn chặn một số âm mưu ám sát ông của mafia. Gratteri bắt đầu lên kế hoạch cho cuộc càn quét mới nhất vào năm 2016, với tư cách là công tố viên trưởng của Catanzaro, thủ phủ khu vực. Nhưng cuộc chiến tranh của Gratteri chỉ mới bắt đầu.
Hơn 500 người hiện đang được điều tra như một phần của cuộc điều tra, hầu hết trong số họ bị giam giữ. Phiên tòa dự kiến diễn ra trước mùa hè 2020 và sẽ là vụ xét xử mafia lớn nhất của Italy kể từ khi nước này truy tố thành viên của tổ chức mafia Cosa Nostra vào năm 1986. Để đủ chỗ cho bị cáo, nhân chứng và luật sư, nhà chức trách đã phải chuyển đổi sân bóng chuyền với sức chứa 3.200 ghế thành phòng xét xử an ninh cao độ.
 |
| Áp phích của các ứng cử viên trong cuộc bầu cử khu vực ngày 26/1/2020 trên đường phố Catanzaro. |
Các nghi phạm đối diện với nhiều cáo buộc như giết người, tống tiền, tham nhũng, rửa tiền, và gia nhập hoặc cấu kết với tổ chức tội phạm. Một số chính khách địa phương cùng báo chí chỉ trích vụ đột kích với hàng trăm vụ bắt giữ là vượt quá mức cần thiết. Nhưng Nicola Gratteri lập luận rằng nếu không làm như vậy, rủi ro nghi phạm đào tẩu hoặc tiêu hủy chứng cứ là quá lớn.
Kể từ phiên tòa năm 1986, Ndrangheta đã dần làm lu mờ Cosa Nostra để trở thành tập đoàn tội phạm giàu nhất thế giới phương Tây. Tổ chức mafia kiểm soát khoảng 80% giao dịch cocaine của Châu Âu và ước tính doanh thu hàng năm là 55 tỷ USD - lớn hơn doanh thu ước tính của tất cả các băng đảng ma túy của Colombia và Mexico cộng lại. Các công tố viên ước tính Ndrangheta có 20.000 thành viên.
Phần lớn số tiền của tổ chức tội phạm được rửa ở các thành phố lớn của châu Âu - bao gồm cả bất động sản, nhà hàng và khách sạn. Gratteri cho rằng sự hiện diện đông đảo của các tổ chức tội phạm như Ndrangheta đã góp phần khiến nền kinh tế quê hương Calabria của Nicola Gratteri nói riêng và cả miền nam Italy nói chung trở nên trì trệ trong thời gian dài.
Calabria trở thành một trong những khu vực nghèo nhất Tây Âu - thất nghiệp ở mức 21,6%, là mức cao nhất ở Italy. Chính tại đây, mạng lưới gia đình bí mật Ndrangheta chiêu mộ các thành viên mới, tống tiền các doanh nghiệp để tăng “thu nhập”và vun đắp mối quan hệ kín đáo với các quan chức chính phủ.
Sự tham nhũng và mối đe dọa đó giúp giải thích tại sao có quá ít đầu tư bên ngoài vào Calabria, và tại sao nhiều người trẻ tuổi chuyển sang làm việc cho mafia. Nhưng không chỉ là Calabria. Sự hiện diện nặng nề của các tập đoàn tội phạm đã góp phần vào sự đình trệ kinh tế lâu dài ở Italy miền nam nói chung.
Cuộc chiến chống Ndrangheta từ lâu đã khiến cuộc sống riêng tư của Gratteri phải trả giá đắt. Hơn 20 năm qua, Gratteri hiếm khi đi đâu khác ngoài con đường từ nhà tới cơ quan trong chiếc xe bọc giáp chống đạn.
Gratteri nói “không có cuộc sống riêng” và so sánh bản thân với “tội phạm bị quản chế tại gia”. Nhưng, bất chấp sự ràng buộc về thể chất này, “trong tâm trí tôi, tôi cảm thấy rất tự do” - ông nói. Không chỉ Gratteri mà cuộc sống của người vợ ông cũng chịu ảnh hưởng.
 |
| Binh sĩ ở Catanzaro được huy động bảo vệ một cuộc mít tinh ngày 18/1/2020 để ủng hộ Gratteri. |
Năm 1989, một số kẻ lạ mặt đã xả đạn vào cửa nhà và gọi điện đe dọa bà trước khi hai người kết hôn. Nhưng người phụ nữ ấy vẫn chọn chung sống với Gratteri, dù phải cố gắng thích nghi với cuộc sống luôn hiện diện vệ sĩ có vũ trang và camera an ninh. Cặp vợ chồng có hai con trai trưởng thành.
“Tôi không có sự sống cá nhân”, Gratteri nói bằng giọng Calabria mềm mại của mình. Ông đi lại giữa nhà và văn phòng trong một chiếc xe chống đạn và hiếm khi đi bất cứ nơi nào khác. Ông không đến bãi biển hoặc đến rạp chiếu phim trong hơn 20 năm. Ông chưa bao giờ đi dạo thoải mái trong trung tâm thị trấn Catanzaro, kể từ khi trở thành công tố viên ở đó. Ông không thể đi đến đám tang của cha mình.
Gratteri mô tả mình là một người mất ngủ và tham công tiếc việc. Ông thức dậy vào khoảng 2 giờ 30 sáng, đi vào bếp và làm việc cho đến khi trời sáng. Lo lắng cho cuộc sống của mình, ông tìm thấy niềm an ủi khi làm việc và chăm sóc khoảnh vườn rau nhỏ của mình, được bao quanh bởi các vệ sĩ có vũ trang và máy quay an ninh.
Gratteri nói: “Điều rất quan trọng là phải chế ngự nỗi sợ hãi, đối thoại với cái chết và nói với chính mình rằng ngay cả khi chết đêm nay hay ngày mai thì điều đó không phải là một thảm họa bởi vì tôi đã có một cuộc sống tốt. Tôi là một người đàn ông may mắn”.
Rủi ro là có thật
Năm 2005, cảnh sát phát hiện kho chất nổ và súng trường được cho là chuẩn bị dùng để ám sát Nicola Gratteri. Mới đây, cảnh sát còn bí mật nghe được cuộc gọi giữa hai tên tội phạm băng đảng, trong đó chúng dùng từ “người chết biết đi” để mô tả Nicola Gratteri. Sau làn sóng bắt giữ tội phạm mới nhất, nguy cơ đe dọa tính mạng Gratteri trở nên cao hơn bao giờ hết. Cảnh sát nói rằng luôn có một mối đe dọa cụ thể.
 |
| Gratteri không xuất hiện trong cuộc mít tinh của những người ủng hộ ông do mối đe dọa an ninh. |
Những chiếc xe chống đạn của công tố viên được thay thế bằng những chiếc xe thể thao đa dụng được bọc thép chống bom. Đội cận vệ cũng được tăng thêm quân số. Tất cả người Italy đều nhớ chuyện hai công tố viên chống mafia nổi tiếng - Giovanni Falcone và Paolo Borsellino - bị ám sát bởi mafia Sicilia vào đầu thập niên 1990 như thế nào.
Là con trai của một chủ cửa hàng, Gratteri lớn lên ở ngôi làng nhỏ thời trung cổ Gerace, nơi ông và những cậu bé khác chơi bóng đá chân trần. Ông đã đi qua những con đường với một số cậu bé sau này trong cuộc sống, thẩm vấn một trong số họ trong nhà tù ở Miami, người bị bắt trên một chiếc thuyền buồm với 362,87kg cocaine.
Một người bạn thời thơ ấu khác, hiện là thành viên Ndrangheta, đã bị bắt trong một trong những chiến dịch của Gratteri. Vụ truy quét Ndrangheta mới đã gây chấn động Calabria khi người dân của họ bầu ra một chính quyền khu vực vào ngày 26/1/2020.
 |
| Một phụ nữ cầm biểu ngữ với nội dung “Tất cả ủng hộ Gratteri” trong buổi mít tinh ủng hộ Nicola ngày 18/1/2020. |
Các vụ bắt giữ đã gây áp lực cho các đảng chính trị Italy để chứng minh các ứng cử viên của họ không có liên kết tội phạm. Thống đốc đảng Dân chủ đương nhiệm của Calabria, Mario Oliverio, đã rút khỏi cuộc đua sau khi nhóm của Gratteri tuyên bố hai trợ lý thân cận nhất của người này đang bị điều tra.
Một chính trị gia bảo thủ nổi tiếng nằm trong số những người bị giam giữ trước khi xét xử. Do đó mà một số người cáo buộc Gratteri can thiệp vào chính trị. Nhà lập pháp dân chủ Enza Bruno Bossio nói rằng các vụ bắt giữ đã ngăn chặn Oliverio chạy đua tranh cử trở lại một cách hiệu quả. Chồng của Enza Bruno Bossio, một cựu phó thống đốc, cũng nằm trong số những người bị điều tra.
“Nicola Gratteri đã bắt giữ hết một nửa dân số Calabria! Có công bằng không? Không, nó chỉ là một chương trình”, Bossio chỉ trích trong một bài đăng trên Facebook mà sau đó bà đã xóa. Nhưng đối với nhiều người dân Calabria khác, Gratteri là một anh hùng. Trong một cuộc mít tinh ủng hộ Gratteri vào ngày 18/1/2020, một vài ngàn người đã tập trung bên ngoài văn phòng công tố viên ở Catanzaro. Học sinh tiểu học và giáo viên hô vang “Không được đụng đến Gratteri!”
Một máy bay trực thăng bay trên đầu và các tay súng bắn tỉa của cảnh sát đã đóng trên nóc nhà. Nhưng công tố viên đã không xuất hiện: cảnh sát lo lắng mafia lẫn trong đám đông sẽ cố giết ông vào ngày hôm đó.
Pasquale Spina, 18 tuổi, người muốn trở thành một sĩ quan cảnh sát, nói: “Bọn mafia giống như một căn bệnh ung thư xâm lấn. Nó đã phá hủy hy vọng và quyền lợi của chúng tôi. Chúng tôi ở đây để hỗ trợ Gratteri vì ông cần điều đó”.
Nhưng trong một khu vực có ít cơ hội kinh tế cho những người trẻ tuổi và sự ngờ vực chính quyền tăng cao, việc gia nhập mafia đôi khi được xem là một lựa chọn tốt. Gratteri bình luận: “Về vấn đề xã hội, các chính khách rất yếu kém trong khi Ndrangheta mạnh hơn nhiều. Chúng mang đến hy vọng cho người trẻ tuổi”.
Để nâng cao nhận thức về tội phạm có tổ chức, đôi khi Gratteri tổ chức nói chuyện tại các trường học địa phương. Thông điệp của ông không phải lúc nào cũng thuận lợi như dự định. Sau một cuộc nói chuyện vào năm 2019, một sinh viên đã hỏi ông lời khuyên… về cách tham gia mafia!
Gratteri nghi ngờ Ndrangeta có thể bị đánh bại hoàn toàn. Gratteri thú nhận: “Bạn có thể loại bỏ 80% số đó thông qua việc thực thi pháp luật. Tuy nhiên, một phần nhỏ vẫn còn đó, và đó là suy nghĩ của các thành viên mafia”.
