Mexico: Những vụ mất tích bí ẩn trong cuộc chiến chống ma túy

Báo cáo của HRW ra đời sau một năm điều tra phối hợp giữa tổ chức với giới báo chí cũng như nghiên cứu toàn bộ các đơn kiện của gia đình các nạn nhân ở mọi bang Mexico.

Theo ghi nhận của chính quyền và giới truyền thông Mexico, trong cuộc chiến của quân đội chống lại các tập đoàn ma túy hùng mạnh kéo dài suốt 6 năm dưới thời Tổng thống Calderon đã có khoảng 70.000 người bị giết chết và có thể có hơn 20.000 người mất tích một cách bí ẩn. Nhiều vụ mất tích được quy trách nhiệm cho các tập đoàn ma túy, song các lực lượng an ninh của quân đội cũng như cảnh sát bang và liên bang cũng bị buộc tội liên quan đến một số trường hợp mất tích - theo báo cáo của HRW.

Lực lượng Hải quân Mexico - vốn được giới chức Mỹ ca ngợi là hành động hiệu quả trong cuộc chiến chống các băng nhóm tội phạm ma túy - cũng bị chỉ trích nặng nề. Do đó, một trong những thách thức lớn nhất mà Tổng thống Pena Nieto đang phải đối mặt là làm trong sạch lực lượng cảnh sát. Và quân đội -  lực lượng chính của chính quyền Mexico trong cuộc chiến chống ma túy - bị tố cáo dính líu đến nhiều vụ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng.

Theo báo cáo của HRW, gia đình các nạn nhân mất tích phê phán chính quyền của cựu Tổng thống Calderon đã không có những bước đi cần thiết để chấm dứt những vụ mất tích và mỗi ngày trôi qua số phận của những người mất tích càng thêm mịt mờ.

Một phụ nữ giương áp phích có hình những người mất tích trong cuộc biểu tình tại Mexico City tháng 5/2012.

HRW tập trung vào 249 trường hợp mất tích từ năm 2006. Trong đó 149 trường hợp, các lực lượng an ninh Mexico tham gia "trực tiếp vào tội ác hay gián tiếp thông qua sự hỗ trợ hay ủng hộ ngấm ngầm". Trong một vụ việc, 12 người mất tích gần một chốt kiểm soát của quân đội Mexico khi họ đến làm việc ở thành phố biên giới Piedras Negras bang Coahuila vào tháng 3/2009. Một vụ khác, 8 thanh niên mất tích khi đi săn ở Zacatecas vào tháng 12/2010. Trong cả hai vụ, quan chức HRW chỉ trích chính quyền Mexico không hề có hành động nào giúp các gia đình tìm kiếm nạn nhân.

Theo báo cáo của HRW, trong một vài trường hợp đặc biệt khủng khiếp, cảnh sát bắt cóc người rồi đem giao cho các băng nhóm tội phạm ma túy xử lý. Ngày 28/5/2011, 19 người đàn ông làm việc tại công trường xây dựng ở Nuevo Leon bị cảnh sát bắt cóc giao cho một trùm tội phạm địa phương. HRW còn tiết lộ vào hai tháng 6 và 7/2011, một đoàn xe quân sự của đặc nhiệm hải quân Mexico chở ít nhất 20 người bị bắt cóc. Hải quân cũng thừa nhận giam giữ một số người, còn tung tích của những người còn lại thì không ai được biết và không một sĩ quan quân đội nào bị truy tố.

Vào cuối năm 2012, Bộ trưởng Tư pháp Jesus Murillo Karam của Mexico nhận định hàng ngàn người biến mất dưới thời chính quyền Tổng thống Calderon. Vừa qua, một quan chức cao cấp ở Bộ Nội vụ Mexico đưa ra con số cụ thể những người mất tích là 27.000.

Nik Steinerg, nhà nghiên cứu của HRW và tác giả chính của báo cáo, cho biết chính quyền trước đây và hiện nay chưa có bình luận gì về những vụ mất tích. Tuy nhiên, trong những cuộc họp với phái đoàn đại diện của HRW, các đại diện của chính quyền mới của Mexico tuyên bố họ đang hành động để ngăn chặn những vụ bắt cóc tiếp tục xảy ra đồng thời cải thiện các phương pháp tìm kiếm. José Vivanco, Giám đốc phụ trách khu vực châu Mỹ của HRW, nói: "Tổng thống Pena Nieto kế thừa một trong những cuộc khủng hoảng người mất tích tồi tệ nhất trong lịch sử Mỹ Latinh".

HRW kêu gọi chính quyền mới của Tổng thống Enrique Pena Nieto - bắt đầu điều hành đất nước Mexico từ tháng 12/2012 - giải quyết rốt ráo những vụ người mất tích, cải tổ hệ thống tư pháp quân đội và tạo ra một ngân hàng dữ liệu quốc gia để có thể đối chiếu danh tính những người mất tích với hàng ngàn xác chết chưa xác định được nhân thân trong cuộc chiến chống ma túy ở Mexico.

Hiện thời Tổng thống Pena Nieto có kế hoạch thành lập một lực lượng cảnh sát vũ trang trong quân đội với quân số 10.000 người gọi là Hiến binh - tương tự như lực lượng hiến binh quốc gia của Tây Ban Nha và Pháp - để tuần tra những khu vực nông thôn Mexico. Điều tra tội phạm và mang công lý đến cho các nạn nhân đang là thách thức quá lớn ở Mexico.

Theo tờ Christian Science Monitor của Mỹ, hệ thống tư pháp Mexico có khả năng giải quyết khoảng 4.000 vụ án mạng mỗi năm. Nhưng với cuộc chiến tranh ma túy, những vụ án mạng đã tăng đến gần 25.000 vụ mỗi năm - một số lượng quá sức đối với hệ thống tư pháp Mexico.

Theo Reuters, gia đình những người mất tích "đã yêu cầu buộc tội vi phạm nhân quyền đối với binh lính"