Ngăn chặn kinh doanh đa cấp biến tướng

Thứ Bảy, 28/11/2020, 12:36

Bán hàng đa cấp là một loại hình kinh doanh được phép hoạt động theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, ngay từ thời gian đầu có mặt tại Việt Nam cho đến thời điểm này, nhiều cá nhân, doanh nghiệp đã lợi dụng, làm biến tướng loại hình kinh doanh này nhằm mục đích cá nhân, thu lợi bất chính. Nhiều người dân u mê, chạy theo những lời quảng cáo hấp dẫn với nội dung thiếu trung thực, thổi phồng thông tin dẫn đến hậu quả đáng tiếc.

Phóng viên Chuyên đề ANTG đã thâm nhập thực tế, tìm hiểu một số góc khuất trong hoạt động này.

Bài 1: "Cơn mê" đa cấp

Mang tiền chắt mót, dành dụm để mua chiếc giường 79 triệu đồng đem về nằm, hay sắm tấm drap trải giường với giá 25 triệu đồng, mua 1 chiếc băng đô cài tóc với giá 4 triệu đồng... nhiều người sẽ nghĩ chuyện này chỉ thêu dệt cho vui. Nhưng đó là chuyện thật 100%.

Người ta làm như thế chỉ với 1 lý do rất đơn giản: “mê” hàng đa cấp. Đánh vào tâm lý nhẹ dạ của người dân vùng nông thôn thiếu hiểu biết, những kẻ bất lương đã và đang hoành hành trục lợi.

Tôi đi... nằm giường

4 giờ sáng, tôi theo chân bà Tám Độ (83 tuổi, ngụ Phường 3, TP Cao Lãnh) đến ngồi xếp hàng trước một ngôi nhà trên đường Hùng Vương (phường 2, TP Cao Lãnh). Tuổi cao sức yếu nhưng bà luôn giành được số đầu tiên. Sau số 1 của bà Tám là người đàn ông có dáng cao gầy, sau đó là nhiều phụ nữ trung niên, người già ngồi chen chúc nhau. Mỗi người mang theo một cái ghế nhựa, một cái giỏ xách, chai nước suối, cái khăn nhỏ.

Biết tôi là người mới đến lần đầu, người phụ nữ tên Mai chỉ dẫn nhiệt tình: “Em phải giành chỗ ngồi, xếp hàng, nếu không không ai cho em vô đâu...”. Thấy ai cũng tự đặt chỗ ngoài vỉa hè cho mình bằng cách để chai nước, túi xách, chai nhựa..,. tôi cũng nhanh tay lấy 1 cục gạch đặt chỗ, rồi ngồi xếp hàng sau lưng người phụ nữ.

Cục ngọc được người mua cho là trị bách bệnh có giá 500.000 đồng.

Trời càng về sáng, người tụ tập về đây càng đông. Người phụ nữ ngồi phía trước tôi tên Ngọc hỏi người bên cạnh: “Bà mua cái bóp chưa, để đựng cục ngọc...”. Tò mò, tôi hỏi: “Cục ngọc có hình ra sao, mua làm chi, có tác dụng gì?”. Chị Ngọc nói: “Cục ngọc này hay lắm, nếu nhức đầu thì để lên đầu, đau chỗ nào để chỗ đó, hiệu quả lắm; sưng khớp thì để chỗ sưng sẽ mau xẹp, không sưng nữa...”.

Hơn 2 tiếng đồng hồ ngồi lề đường chờ đợi, tầm 6 giờ 30 phút, người phụ nữ phụ trách điểm bán hàng mở cửa cho mọi người vào bốc số. Khi được giới thiệu hôm nay có người mới là tôi, nhiều người nhìn tôi với thái độ pha chút ganh tị, vì người mới vào sẽ được “đặc ân” ngồi ghế ngọc. Ghế ngọc là một tấm gỗ 3 cục có đèn nhấp nháy, màu đỏ. Khi yên vị ngồi ghế ngọc, những người hướng dẫn sẽ mở điệu nhạc Gangnamstyle để mọi người cùng nhảy theo. Nhạc cất lên, gần 30 người tầm từ 30 tuổi đến hơn 80 tuổi nhảy theo điệu nhạc sôi động; miệng hô vang: “khỏe, khỏe, khỏe”. Hết bản nhạc, người hướng dẫn liền đổi đĩa giới thiệu công ty.

Rời tầng trệt, tay cầm số đã bốc từ trước, tôi được dẫn lên lầu để nằm giường trị bệnh. Mỗi chiếc giường có giá 79 triệu đồng, chiếc giường này cho nằm thử, nếu ai có nhu cầu mua thì sẽ được bán ngay. Trong căn phòng nhỏ có 11 chiếc giường được kê sát nhau chỉ chừa lối đi nhỏ. Cô gái trẻ tầm 20 tuổi hỏi tôi: “Chị bệnh gì?”. Tôi kể bệnh viêm xoang, bao tử, đường ruột, cao huyết áp, tiểu đường... Cô gái trẻ cho biết cái máy này trị được nhiều bệnh, nếu cao huyết áp thì mua máy, cầm cái bàn ngọc (vật hình chữ nhật, có khoảng 6 nút màu đen, phát ra hơi nóng) để lên đầu, viêm xoang thì để ngay lỗ mũi, bao tử thì để ngay bụng, bệnh gì cũng trị được (!?).

Ngoài cầm bàn ngọc đặt lên những chỗ mà người hướng dẫn chỉ, phía bên dưới chiếc giường tôi nằm cũng phả hơi nóng, dưới lưng có những vật cứng chạy tới, chạy lui, vừa nóng vừa đau, rất khó chịu, ê ẩm.

Lên giường, mọi người đều nằm im để người hướng dẫn bật công tắc. Thỉnh thoảng có tiếng cô gái hướng dẫn hét lên: “Số 11 không được chéo chân, số 14 để bàn ngọc lên bụng, số 16 không được ngủ, để bàn ngọc lên đầu gối ba mẹ ơi...”. Tôi hỏi cô hướng dẫn: “Em có học qua lớp y tế không?”. Cô gái trả lời: “Không, chỉ đi tập huấn vài ngày thôi”. Sau 30 phút mệt mỏi với cái máy, hết giờ nằm giường, tôi ngồi dậy nhường chỗ cho người khác. Phía dưới nhà, từng tốp người lại bắt đầu đặt chỗ.

Chỉ trong buổi sáng, gần 100 người đến ngôi nhà này để được nằm giường. Và, một trong số đó đã bỏ tiền ra mua hoặc giới thiệu cho người thân, bạn bè, hàng xóm mua những chiếc giường trị giá gần 80 triệu đồng để mang về nằm với hy vọng sẽ trị khỏi bệnh.

Đủ loại chiêu trò

Rời đường Hùng Vương, tôi đến một ngôi nhà trên đường Lê Anh Xuân, khoảng 7 giờ sáng, đã có hơn 50 người chờ. Bên trong cánh cửa nhà này có những chiếc máy thoạt nhìn trông như những chiếc máy tính. So với điểm nằm giường đường Hùng Vương, địa điểm này có nhiều sản phẩm hơn.

Ngoài chiếc máy để phía ngoài, bên trong còn kê những chiếc giường, ghế massage chân, đai đeo thắt lưng, những hộp hồng sâm. Phía bên ngoài nơi lối đi để nhiều phần quà hấp dẫn như: phích nước, chén, bình, ấm, ca...

Chen chân vào bên trong, không khí ngột ngạt, tôi thấy mọi người đang chăm chú nghe giới thiệu sản phẩm. Từng chiếc máy được bán với giá khác nhau, từ 29 đến 59 triệu đồng; hộp sâm trị tiểu đường, ung thư có giá khoảng 4 triệu đồng... Để làm cho không khí sôi động, người hướng dẫn bày những trò chơi.

Khoảng 60 người ngồi chen chúc nhau trong căn phòng hẹp, phía trước là một khoảng trống để người bán hàng giới thiệu sản phẩm, tổ chức các trò chơi. 5 cặp vợ chồng được mời lên, các bà vợ sẽ cột tóc, trang điểm cho các ông chồng. Trò chơi quái gở này được những người ngồi bên dưới hưởng ứng nhiệt tình với những tràng pháo tay không ngớt.

Bước vào gian phòng bên trong, tôi thấy có một vài người đàn ông đang quấn đai bụng, ngâm chân ngồi mát xa. Gần đó là những chiếc giường kê sẵn, mỗi chiếc giường đều có người nằm, chen chúc, chật chội, ồn ào. Những người ngồi gần dặn tôi rất kỹ: “Nhớ ngày nào cũng đi nhé, đi liên tục sẽ nhận được tiền do công ty phát hành, mệnh giá khác nhau. Cứ nhận tiền, để dành, khi nào công ty đấu giá quà tặng sẽ dùng tiền này để mua...”.

Nhiều người xếp hàng từ 5 giờ sáng để được... nằm giường; Chiếc băng đô cài tóc có giá 4 triệu đồng được rao là dùng để trị nhức đầu.

Người phụ nữ tên Lan - ngồi cạnh tôi nhanh nhảu móc trong túi ra 1 xấp tiền thẳng băng, nói: “Giờ chị được 29 triệu rồi, mỗi lần đi đến đây là được 500.000 đồng. Khi để dành được số tiền lớn, công ty sẽ đấu giá các vật dụng như bình điện, phích nước, các vật dụng khác. Để mua những vật dụng này sẽ đấu giá, mức giá đấu được nâng lên dần, nếu mức giá được nâng lên vượt khỏi số tiền do công ty phát hành thì người mua sẽ phải bỏ tiền túi ra để mua hàng.

Chiêu trò trên đã thu hút được rất nhiều người tìm đến đây mỗi ngày. Ngồi cạnh tôi là chị Ly, trên cổ, tay chị đeo những chiếc vòng đá màu đen. Tôi hỏi: “Chị mua chiếc vòng này ở đâu?”. Chị kể, một chiếc vòng đeo tay là 1 triệu đồng, coi như mua chỗ nằm giường”.

Đồng thời, chị quay sang trách tôi: “Hồi nãy, nếu em nói chị dẫn em vô thì chị được 5 triệu đồng tiền của công ty. Do em tự vô nên chị không nhận được 5 triệu đồng, còn em thì chỉ được có 500.000 đồng thôi. Mai mốt em dẫn ai đến, nhớ nói như chị dặn, em sẽ được 5 triệu đồng tiền giấy (một tờ giấy có in mệnh giá tượng trưng, không phải là tiền thật) của công ty, đợi nhiều tiền khi đấu giá, mình sẽ mua đủ thứ đồ, thấy ham lắm. Biết đâu mình đủ tiền mua cái máy giường nằm cũng không chừng...”.

Một chị ngồi cạnh tôi tiết lộ: “Lúc trước người ta đến đây đông lắm, giờ ít rồi, vì nhiều người đã mua máy về xài, khỏi phải chen lấn, mệt mỏi. Nếu mình giới thiệu ai đó tới, mua máy thì mình sẽ được nhận quà, ưu đãi, tặng tiền phát hành riêng của công ty. Em nên kêu gia đình, bạn bè, dòng họ tham gia vì dễ nhận quà lắm. Chị cũng đã giới thiệu được 4 người thân mua máy về xài rồi...”.

Mất tiền “ngoạn mục”

Cách đây khoảng 1 năm, một anh bạn gọi điện nhờ tôi làm một việc là khuyên dùm mẹ anh đừng mua chiếc giường nằm của 1 công ty có giá 60 triệu đồng vì với gia đình anh, đây là số tiền lớn. Anh và mọi người dùng mọi lý lẽ để khuyên giải như: nếu nằm giường, nằm máy hết bệnh thì không ai đến bệnh viện làm chi... Nhưng, lời khuyên không có tác dụng, mẹ anh vẫn tin rằng chiếc giường chữa được bệnh: “Mẹ già rồi, bệnh, chỉ ao ước có chiếc giường nằm trị bệnh...”.

Để chiều mẹ, anh và người thân phải hùn tiền lại mua chiếc giường trị giá 60 triệu đồng đem về nhà. Chiếc giường cỡ 1x2m, phía trên có những hạt màu đen. Tuy nhiên, sau 12 tháng nằm giường, bệnh khớp, tiểu đường, huyết áp của mẹ anh vẫn y như cũ.

Sau nhiều lần đi nằm giường, nghe bạn bè giới thiệu, dì Tư Sương (ngụ phường Mỹ Phú, TP Cao Lãnh) cũng ham thích và sắm chiếc giường 79 triệu đồng. Dì Tư nói: “Mua giường về để đó, nằm thư giãn, sẵn cho người ta mướn nằm luôn...”. Mỗi một lần nằm, người nằm giường trả từ 10.000 -15.000 đồng. Sau 12 tháng cho mướn, dì vẫn chưa thể lấy lại được phần tiền vốn bỏ ra.

Theo chân một người bạn, tôi đến nhà dì Hương ở phường 3, TP Cao Lãnh. Gia đình dì Hương không khá giả nhưng cách đây vài tháng dì mua một tấm drap giường, 1 áo gối và 2 chiếc băng đô cài tóc có giá gần 40 triệu đồng. Mở cửa phòng, dì dẫn tôi vào trong và chỉ tấm drap có giá 25 triệu đồng. Tấm drap có thêu hoa văn, được làm bằng sợi vải thô, màu vàng pha lẫn sợi xanh, rộng khoảng 1,8m, dài 2m, mỏng.

Dì Hương kể: “Tấm drap này nằm êm lắm con! Khi con đau mình, khó chịu lên nằm sẽ rất khỏe (!?). Lúc đầu, dì cũng không muốn mua nhưng con gái dì ban đầu chỉ tính đi đến đó cho biết, đi vài lần người ta tặng đường, bột ngọt, dầu ăn, lần nào cũng có quà mang về, vậy là cuối cùng mua luôn tấm drap này mang về. Khi mang về xài, nếu giới thiệu người nào vào mua, công ty sẽ trả tiền lại cho con gái dì, có khi vài triệu đồng hoặc ưu đãi khi mua món đồ khác. Con gái dì cũng giới thiệu cho vài người bạn tham gia, người ta cũng mua drap và gối về nằm với giá vài chục triệu đồng. Còn cái băng đô này dùng để trị nhức đầu, có giá 4 triệu đồng...”.

Dì mang ra cho tôi xem cái băng đô giá 4 triệu đồng, nhìn bề ngoài là 1 miếng vải cũng màu vàng xanh y như tấm drap và áo gối, phía sau có 1 sợi dây thun. Tôi mang thử băng đô cài tóc khoảng 10 phút, cảm giác cũng bình thường như lúc ban đầu, không giống như lời dì Hương nói là trị nhức đầu, đau đầu, huyết áp rất hay.

Như một cơn mê, nhiều người không tiếc tiền để chi cho những món hàng xa xỉ này. Nhiều người trung niên, cao tuổi tiết kiệm chi tiêu, không dám ăn, không dám mặc nhưng bỏ tiền mua giường, mua gối, mua drap giường hàng chục triệu đồng theo lời hướng dẫn, giới thiệu của bạn bè.

Chỉ cần dẫn một người bạn đi theo mình đến công ty hoặc tham dự chương trình, người dẫn sẽ có được những ưu tiên như: được nằm giường loại tốt, được ngồi ghế ngọc miễn phí, được nhận quà, thậm chí còn được nhận tiền do công ty phát hành để mua những vật dụng khác hay được trả lại một phần tiền nếu giới thiệu cho người khác mua máy nằm giường, drap, áo gối, xâu chuỗi đeo tay, sợi dây chuyền, viên ngọc đá... tùy theo “giá trị thực” được áp đặt của món hàng.

(Còn tiếp)

Lê Thị Anh Thư