Người Mỹ gốc Á trước nguy cơ trở thành nạn nhân các vụ xả súng

• Vụ xả súng xôn xao cộng đồng gốc Á tại Mỹ: Thủ phạm có vấn đề thần kinh

Thủ phạm là Robert Aaron Long, 21 tuổi, hiện đang bị tạm giam ở Georgia. Đây là vụ tấn công nhắm vào cộng đồng người Châu Á tại Mỹ đẫm máu nhất trong nhiều năm trở lại đây và sự việc cũng cho thấy sự kì thị cộng đồng gốc Á sống tại Mỹ phải hứng chịu, đặc biệt là khi nhiều người vẫn tin rằng đại dịch COVID-19 đang hoành hành tại quốc gia này là “sản phẩm” của Trung Quốc.

Buổi chiều đẫm máu ở Atlanta

Buổi sáng ngày 16-3-2021, Robert bước vào cửa hàng súng được quảng cáo là “vui vẻ và thân thiện” Big Woods Guns, điền đủ thông tin cá nhân vào một mẫu giấy tờ đơn giản, mua súng và rời đi. Ở Atlanta, người mua có thể nhận súng liền tay mà không cần đợi cơ quan chức năng điều tra thông tin cá nhân, còn mẫu đơn mà Robert phải điền ở Big Wood Guns chỉ tốn của hắn có…100 giây.

Chiều cùng ngày, Robert lái xe đến spa Youngs Asian Massage ở Acworth, và ngồi trong xe khoảng 1 tiếng. Hắn bước vào Spa lúc 15h38 chiều và tiếp tục ngồi đợi thêm 1 tiếng. Theo lời một nhân chứng, Robert không có hành động gì đáng ngờ cho  đến khi hắn bắt đầu xả súng liên tục trong 10 phút từ 16h40 đến 16h50 rồi bỏ trốn. 

Những người may mắn sống sót gọi cấp cứu và cảnh sát vào lúc 16h54, tuy nhiên khi cảnh sát đến hiện trường, Robert đã biến mất được vài phút. Lúc này, 2 nạn nhân đã thiệt mạng và 3 người bị thương nặng lập tức được đưa đi cấp cứu, tuy nhiên 2 nạn nhân trong số đó đã qua đời ở bệnh viện.

Hơn 1 tiếng sau đó, cảnh sát Atlanta lại tiếp tục nhận được tin báo về một vụ cướp ở Spa Gold Massage trên đường Piedmont, cách hiện trường vụ xả súng đầu tiên khoảng 48 km. Khi cảnh sát Atlanta vừa có mặt tại hiện trường và xác định 3 nạn nhân đã thiệt mạng, họ lại nhận được tin báo một vụ án khác đã xảy ra ở Spa Aromatherapy bên kia đường, cướp đi sinh mạng của 1 nhân viên đã mở cửa cho hắn và chạy trốn. Một nhân viên tại Spa Gold Massage khẳng định thủ phạm Robert đã hét lên: “Tao sẽ giết hết bọn Châu Á”.

Thủ phạm Robert Aaron Long khi bị bắt giữ.

Đến lúc này, cảnh sát đã nhận ra điểm chung giữa 3 vụ xả súng và cử hàng loạt cảnh sát mai phục ở các Spa xung quanh hiện trường, cũng như yêu cầu FBI hỗ trợ truy tìm thủ phạm. 

Cảnh sát đăng tải video an ninh ghi lại vụ án lên truyền hình để kêu gọi người dân cung cấp thêm thông tin về danh tính thủ phạm, và chỉ một lúc sau, cha mẹ của Robert đã liên hệ với cảnh sát Atlanta, tố giác con trai mình và cho biết cảnh sát có thể lần ra hắn vì xe của Robert có được gắn thiết bị định vị. Nhờ vào thiết bị định vị trên xe thủ phạm, cùng hàng loạt camera an ninh, cảnh sát đã phát hiện ra tung tích của hắn.

20h30 tối ngày 16-3, khoảng 3,5 tiếng sau vụ xả súng, cảnh sát phát hiện ra Robert đang lẩn trốn ở hạt Crisp, 240km về phía Nam Atlanta. Cảnh sát Georgia truy đuổi hắn đến đường cao tốc 75 và sau một cuộc rượt đuổi căng thẳng kéo dài nhiều giờ đồng hồ, Robert đã bị bắt giữ trước khi kịp gây án ở California như dự tính.

Kẻ nghiện tình dục

Robert sinh ra trong một gia đình trung lưu tại Atlanta, tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2017 và được nhận xét là một học sinh ít nói, hiền lành và chưa bao giờ to tiếng với bất kì ai. Theo bạn bè của Robert, kẻ xả súng là một người hoàn toàn bình thường, tuy đôi khi có hơi sùng đạo thái quá. Hắn được nhận vào trường đại học Bắc Georgia năm 2017, nhưng sớm bỏ học năm 2018. 

Cả gia đình Robert đều là những tín đồ hoạt động rất tích cực tại nhà thờ Crabapple, và nhiều bài viết được hắn đăng tải trên mạng xã hội cũng cho thấy tôn giáo đóng vai trò rất lớn trong cuộc sống thường ngày của thủ phạm: cha của hắn là một mục sư, còn bản thân Robert cũng đã tham gia một chuyến đi truyền đạo ở Costa Rica năm 2017.

Cảnh sát Atlant tại cuộc họp báo được tổ chức sau khi hung thủ bị bắt giữ.

Trong phần tiểu sử trên Instagram, Robert mô tả cuộc sống của mình chỉ có “Pizza, súng, chơi trống, âm nhạc, gia đình, Chúa” và mọi chuyện đều “khá tốt đẹp”. Trái với chia sẻ này, hắn từng tường thuật lại những khó khăn hắn đang gặp phải trong một video được đăng lên trang Facebook chính thức của nhà thờ năm 2018, và Robert tin rằng mình được cứu chuộc nhờ Dụ ngôn Đứa con Hoang đàng trong Kinh Thánh. 

Trong video này, hắn kể lại: “Trong Dụ ngôn, người con trai bỏ nhà ra đi, tiêu xài hoang phí và sống vô cùng ích kỷ, thế nhưng sau khi anh ta nhận ra lỗi lầm, người cha nhân hậu của anh ta vẫn dang rộng vòng tay đón con trở về. Nhờ ơn đức của Chúa, tôi đã nhận ra câu chuyện này đại diện cho những gì xảy ra giữa Chúa và tôi”.

Tính đến thời điểm hiện tại, cảnh sát vẫn chưa xác định cụ thể động cơ gây án của hung thủ. Tuy nhiên theo Robert, hắn không gây án do phân biệt chủng tộc mà vì hắn muốn “tiêu diệt cám dỗ tình dục” bằng cách xả súng tại những spa của người Châu Á - nơi hắn tin rằng là khởi nguồn của mọi tội lỗi. 

Cụ thể hơn, Robert đã từng phải điều trị ở một cơ sở Đạo Tin lành chuyên chữa chứng nghiện tình dục và sau khi bệnh của hắn không thuyên giảm, hắn đã định sẽ tự sát rồi lại đổi ý sang “cứu giúp” những bệnh nhân khác bằng cách huỷ hoại những spa của người Châu Á. Hắn cảm thấy bị tra tấn bởi chứng nghiện tình dục, đặc biệt là khi hắn rất sùng đạo. 

Một người từng ở chung phòng với Robert ở một nhà tạm cho biết hắn từng “tái nghiện” và đã thuê gái mại dâm ở một số cơ sở spa người lớn. Theo cảnh sát, cha mẹ của Robert đã đuổi hắn ra khỏi nhà đêm trước vụ xả súng vì họ cảm thấy Robert đã thực sự “tái nghiện”, chỉ biết dành hàng giờ đồng hồ mỗi ngày để xem phim 18+ trên Internet và việc này đã khiến hắn trở nên bị kích động.

Chứng bệnh của Robert trên thực tế cũng không nghiêm trọng như hắn tưởng; bằng chứng là Hiệp hội Tâm lý học Mỹ đã không đưa bệnh nghiện tình dục vào danh sách các bệnh tâm thần cần được điều trị từ năm 2012. Nhà tâm lý học David J. Ley và nhà khoa học Nicole Prause chỉ rõ một số điểm khác biệt giữa chứng nghiện tình dục và các chứng nghiện khác, cụ thể là phương pháp điều trị phổ biến thường không hiệu quả, thậm chí có thể gây ra những hậu quả khôn lường cho người nghiện tình dục. 

Nhà tâm thần học Rober Weiss thậm chí còn nghi ngờ Robert không phải là bệnh nhân nghiện tình dục, vì những người mắc hội chứng này thường không hề bạo lực. Bước đầu, cảnh sát tin rằng Robert đánh đồng các spa với tụ điểm mại dâm và thường xuyên cực lực phản đối các cơ sở kinh doanh này. Cả 3 spa đều đã được bình luận trên một trang web chuyên về các cơ sở giải trí người lớn, và đã có khoảng 10 vụ truy quét mại dâm diễn ra ở 2 spa. Bước tiếp theo trong kế hoạch của hắn là đến Florida và tấn công “một nền công nghiệp phim khiêu dâm”.

Cuộc biểu tình phản đối nạn phân biệt chủng tộc chống người Châu Á sau khi vụ án xảy ra.

Nguy cơ với người gốc Á

Nhiều nhà hoạt động xã hội và học giả đã suy đoán động cơ của vụ xả súng có thể liên quan đến những quan điểm sai lệch về chủng tộc, giới tính, lao động nhập cư và mại dâm. Một số chuyên gia chú ý đến việc 6 trong 8 nạn nhân là người gốc Á trong khi nạn phân biệt chủng tộc chống người Châu Á ở Mỹ đang càng lúc càng leo thang do dịch bệnh, và cuộc xả súng là một tội ác thù ghét. 

Ngoài ra, nhiều người cũng nhận định chủng tộc của các nạn nhân có đóng vai trò trong động cơ vụ án vì xã hội Mỹ đã luôn luôn lan truyền những ý niệm sai lệch về phụ nữ Châu Á. Theo như nhà xã hội học Nancy Wang Yuen, Đạo luật Di cư 1875 từng cấm tất cả phụ nữ Trung Quốc di cư sang Mỹ vì tin rằng họ nhất định sẽ hành nghề mại dâm, còn người Mỹ đến bây giờ vẫn cho rằng phụ nữ Châu Á sẵn sàng trở thành người tình của lính Mỹ và thường xuyên xây dựng hình tượng gái bán hoa Châu Á trong những tác phẩm nổi tiếng như “Full Metal Jacket” hoặc “Miss Saigon”.

Bà Susan Shaw, giáo sư giảng dạy môn Nghiên cứu về giới ở Đại học Oregon thì lại quan tâm hơn tới việc Robert muốn loại bỏ mọi cám dỗ. Với tư cách một người cũng lớn lên trong một gia đình rất sùng đạo, giáo sư Shaw nhận thấy lời lẽ của thủ phạm đại diện cho nét văn hoá bảo vệ sự trong trắng, vốn rất phổ biến với đạo Thiên chúa giáo. Theo bà, Robert tin rằng phụ nữ có lỗi khi cám dỗ đàn ông, và hắn đã chối bỏ ham muốn bản thân do cảm thấy tội lỗi và nhục nhã cùng cực.

Gold Spa, một trong ba hiện trường vụ án.

Tại buổi họp báo được tổ chức sau khi Robert bị bắt giữ, nhiều phóng viên đã liên tục chất vất cảnh sát xem liệu vụ xả súng này có liên quan gì đến nạn bài người gốc Á đang càng lúc càng gia tăng ở Mỹ hay không. Đáp lại những câu hỏi này, cảnh sát Atlanta cho biết tuy hiện tại họ chưa thể điều tra động cơ của hung thủ, nhưng các spa và thẩm mỹ viện của người Châu Á tại Atlanta sẽ được cảnh sát bảo vệ nghiêm ngặt.

Bà Michelle Au, nghị sĩ bang Georgia đã lên tiếng về một chuỗi những vụ hành hung có nạn nhân là người Châu Á và nhắc đến việc các thủ phạm thường xuyên nhắc đến “virus Trung Quốc” - từ mà cựu Tổng thống Donald Trump thường xuyên dùng để mô tả virus COVID-19. Đây là một vấn đề nguy cấp, vì số lượng người dân gốc Á tại Georgia đã tăng lên trong những thập niên gần đây. 7,6% cư dân hạt Fulton, trong đó có Atlanta, là người Châu Á.

Bà Keisha Lance Bottoms, Thị trưởng Atlanta, mong muốn thành phố gia tăng bảo vệ cộng đồng gốc Á sau vụ xả súng, cho dù động cơ gây án của Robert có liên quan đến chủng tộc hay không. Cảnh sát ở những thành phố tập trung nhiều người di cư từ Châu Á như New York, Seattle, Houston và San Francisco đã điều động thêm các sĩ quan để tuần tra các khu dân cư, nhằm ngăn chặn các vụ hành hung hoặc những vụ xả súng nghiêm trọng. Đây là một động thái cần thiết khi gần 3.800 vụ quấy rối và hành hung nhắm vào người Châu Á đã diễn ra từ tháng 3-2020.