Quảng Trị: Rừng giáp ranh kêu cứu

Thứ Năm, 25/08/2016, 15:15

Hàng chục năm trước, địa bàn các xã Vĩnh Ô, Vĩnh Hà, huyện Vĩnh Linh (Quảng Trị) bạt ngàn những cánh rừng tự nhiên giáp tận Quảng Bình. Tuy nhiên, tình trạng khai thác bừa bãi đã tàn phá hết rừng tự nhiên. Suốt hơn chục năm qua, nhiều dự án bảo vệ, chăm sóc và trồng rừng sản xuất được triển khai nên rừng đã được hồi sinh. Nhưng hiện tại, những cánh rừng Vĩnh Linh (nơi vùng giáp ranh với huyện Lệ Thủy (Quảng Bình) lại đang bị chặt phá vô tội vạ...

Gỗ lậu về như chốn không người

Thị trấn Bến Quan (Vĩnh Linh) được xem là “đại bản doanh” của lâm tặc. Bất luận thời khắc nào trong năm nếu đến Bến Quan sẽ thấy nhiều loại xe “đặc chủng” để vận chuyển gỗ như xe Uran, ba cầu, xe Reo và xe công nông “độ”... Tất cả đều không có biển kiểm soát, đỗ công khai ở các nhà dân, trên khắp các nẻo đường. Hằng ngày, từ 17 giờ đến 20 giờ, các tài xế bắt đầu nổ máy chạy vào rừng, vận chuyển gỗ từ địa điểm khai thác ra bên ngoài.

Hồ Dương, một thổ địa ở đây chẳng ngần ngại cho biết: “Từ ngã ba Đầu Đạn (xã Vĩnh Hà) đến các khu vực rừng phòng hộ trên địa bàn chỉ hơn 10 km. Tuyến đường này trước đây do một đơn vị khai thác rừng trên địa bàn huyện mở ra và tồn tại đến bây giờ, thậm chí mặt đường còn rộng hơn gấp nhiều lần so với trước. Xe các loại vận chuyển gỗ lậu chạy rất ngang nhiên. Chạy như xe được cấp phép vậy".

Sau hơn 2 giờ đồng hồ chạy xe máy, chúng tôi mới bò tới tới được điểm "18 vòng cua", thuộc bản 4, xã Vĩnh Hà. Từ đây có trên 15 đường mòn được hình thành tỏa ra khắp các vùng rừng phòng hộ trên địa bàn xã và xã Vĩnh Ô lân cận. Tại đây hầu như ngày nào cũng tấp nập xe trâu kéo gỗ. Mỗi tốp thường có 3 người, 6 con trâu và 6 chiếc xe kéo vận chuyển từng phách gỗ đã được đẽo gọt vuông vắn tiến về xuôi. Trèo đèo lội suối vào những cánh rừng tự nhiên sâu nằm xa tít giáp với huyện miền núi Hướng Hóa (Quảng Trị), chúng tôi tận mắt chứng kiến cảnh cây rừng bị chặt phá nằm chồng chất lên nhau bên bìa rừng. Nhiều gốc cây vừa bị đốn hạ tươi nguyên vết cưa.

Gỗ lâm tặc để lại trong rừng.

Đi theo tuyến đường vào xã Vĩnh Ô, chúng tôi lại nhờ một xe Reo (loại xe tự chế chuyên dụng để đi rừng kéo gỗ) đưa vào cửa rừng. Chiếc xe chạy như gã say rượu luồn lách qua mấy tảng đá, con khe rồi thả cả đám xuống ngã ba Cà Lơi (thuộc bản 4, xã Vĩnh Ô). Tôi hỏi Doi, một thanh niên ở bản: "Lên chỗ rừng bị phá còn bao xa?”.

Doi nói: "Đi bộ, leo dốc khoảng một giờ đồng hồ là đến". Nghe vậy cả đám chẳng ngại ngần, gồng chân tay quyết tâm đi luôn. Sau chuyến đi, gặp lại Doi. Doi nói: "Mình nói đi hơn một giờ là chân mình đi. Còn sức cán bộ cứ đi vài chục phút phải nghỉ ngơi thì phải mất vài giờ chứ".

Đi vắt qua trưa, đến đầu giờ chiều thì chúng tôi mới lê lết đến được ngã ba nguồn Cà Lơi. Đây là ngã ba có hai nhánh. Một nhánh rẽ bên phải là đi về vùng rừng giáp ranh huyện Lệ Thủy (Quảng Bình) và ngã rẽ bên trái đi lên vùng rừng huyện Hướng Hóa (Quảng Trị). Chúng tôi đi theo con đường rẽ tay trái. Lên một con dốc khá cao, khi bắt đầu hạ dốc lại có một nhánh rẽ phía trái. Con đường nhánh rẽ này có lẽ mở ra để phục vụ cho việc khai thác gỗ lậu.

Bắt đầu từ đây, chúng tôi cứ luồn rừng theo các vệt do người đi lại nhiều lần để dẫn đến những gốc cây bị đốn hạ. Trong một khu vực không rộng đã có hơn chục cây gỗ (có đường kính từ 25 cm trở lên) bị lâm tặc cắt ngọt. Gỗ đã được xẻ thành từng phiến chờ kéo ra khỏi rừng. Tôi kéo Bảo (một đồng nghiệp) cắt chéo rừng đi xuôi xuống chừng vài chục mét lại bắt gặp nhiều gốc cây lớn hơn (đường kính gốc trên 50 cm) bị xẻ thịt. Bảo nhìn cây gỗ rồi cứ hít hà: "Chao ôi, cây gỗ ni to quá hè!”.

Đi ngược lên, bắt gặp cây gỗ lớn nằm đổ ngọn xuống triền núi. Cây gỗ còn tươi rói, thớ gỗ màu au đỏ. Lâm tặc đã xẻ phần gốc và thân, chỉ còn lại một nhánh phụ. Tuy nhiên, nhánh phụ này cũng khá lớn. Tôi vòng tay ôm lấy nhánh phụ, đo cũng vừa một vòng ôm. Cách đó không xa, cũng có cây gỗ lớn bị đốn hạ. Cây gỗ lớn nên khi ngã xuống kéo theo nhiều cây gãy ngã theo làm một khoảng rừng bị trống hoác... Gốc và thân cây đã khô. Bảo bươn bả vạch rừng đi đến nhìn gốc cây rồi nhìn tôi: "Chắc cây này bị lâm tặc cưa từ đầu năm".

Buông lỏng quản lý và đá bóng trách nhiệm…

Những cánh rừng phòng hộ này chủ yếu do BQL dự án rừng lưu vực sông Bến Hải quản lý bảo vệ từ hàng chục năm qua. Để phần nào xác định rõ diện tích, đối tượng chặt phá rừng ở Vĩnh Linh, chúng tôi đã tìm gặp ông Thái Bình Giải - Phó trạm Kiểm lâm Bến Quan thuộc Hạt Kiểm lâm huyện Vĩnh Linh.

Ông Giải cho biết: “Trạm quản lý, tuần tra bảo vệ rừng tại địa bàn các xã Vĩnh Hà, Vĩnh Ô, Vĩnh Long, Vĩnh Thủy, Vĩnh Chấp và thị trấn Bến Quan (Vĩnh Linh) với tổng diện tích gần 26 ngàn ha, trong đó rừng tự nhiên gần 14 ngàn ha... Với một diện tích rừng lớn trong khi lực lượng kiểm lâm thì ít nên gặp rất nhiều khó khăn trong công tác bảo vệ rừng. Từ đầu năm 2016 đến nay, lực lượng kiểm lâm đã bắt 23 vụ vận chuyển gỗ trái phép với 120 m3 gỗ các loại. Gỗ thu giữ thuộc các nhóm 5, 6, 7 do người dân ở các xã vùng gò đồi Vĩnh Thủy, Vĩnh Lâm, Vĩnh Sơn, vào rừng khai thác và vận chuyển bằng xe trâu".

Cũng theo ông Giải, bình quân mỗi tháng những xe trâu này đi 2 chuyến thu về từ 4-5 triệu đồng. Nhưng thời gian gần đây, ở địa bàn Vĩnh Ô lại xuất hiện một số vụ vận chuyển gỗ từ Cù Bai về bản 4 (Vĩnh Ô) qua điểm 18 cua rồi tỏa đi các nơi khác. Trước đó, hầu hết gỗ lậu từ Hướng Hóa tuồn về Vĩnh Linh thường đi theo đường qua bản 2, ngay trước mặt trụ sở UBND xã Vĩnh Ô nhưng do dạo này các lực lượng bảo vệ chốt chặn nghiêm ngặt nên lâm tặc đã “lách đường”.

Đường mở ra để vận chuyển gỗ lậu.

Vậy thì đối tượng và mọi mánh khóe của lâm tặc phần nào được xác định, chỉ còn câu hỏi duy nhất là rừng của ai bị phá? Chúng tôi đem thắc mắc này tìm gặp ông Nguyễn Ngọc Hùng, Phó Giám đốc phụ trách Ban Quản lý dự án rừng lưu vực sông Bến Hải. Ông Hùng thừa nhận thực trạng rừng của đơn vị mới bị chặt phá trong những tháng vừa qua thuộc các tiểu khu 580, 581, 582 và 583... Tuy nhiên, diện tích và khối lượng bị chặt phá là bao nhiêu thì suốt mấy ngày qua đơn vị đang phối hợp với các lực lượng chức năng tiến hành kiểm đếm, thống kê để xác định mức độ thiệt hại.

Ông Hùng cho biết thêm những khó khăn, bất cập trong công tác bảo vệ rừng: “Toàn lực lượng chỉ có 17 người, chia chốt tại 3 trạm, gồm Vĩnh Hà 7 người; Linh Thượng (Gio Linh) 5 người; Tiểu khu 604 (từ mỏ đá Tân Lâm - Cam Lộ) 5 người. Do đó, việc quản lý, tuần tra bảo vệ rừng gặp rất nhiều khó khăn. Trước tình trạng chặt phá, khai thác rừng trái phép ngày càng nghiêm trọng, từ ngày 2/8/2016 đến nay, Trạm đã phải rút ở mỗi chốt 1 người đến điểm 18 vòng cua (bản 4, Vĩnh Ô) để tăng cường ngăn chặn, bắt giữ các vụ khai thác, vận chuyển gỗ rừng trái phép”.

Trả lời câu hỏi tại sao nạn chặt phá rừng đã diễn ra dai dẳng suốt nhiều năm qua và trở nên rầm rộ trong những ngày qua nhưng chưa có giải pháp đấu tranh quyết liệt, phải chăng có “khuất tất” hay “lỗ hổng” quản lý?, ông Hùng biện minh thêm một lý do: Trước đây đơn vị có hợp đồng với người dân địa phương các xã Vĩnh Ô, Vĩnh Hà, mỗi xã 10 người để tham gia bảo vệ rừng.

Nhưng đến năm 2016 do không có kinh phí, đơn vị không tiếp tục hợp đồng nên công tác quản lý bảo vệ rừng giao hẳn cho mười mấy cán bộ của đơn vị làm nhiệm vụ quản lý trên 21.000 ha rừng thuộc 2 huyện Vĩnh Linh, Gio Linh. Đây là lý do khách quan khiến rừng tự nhiên phòng hộ trên địa bàn huyện Vĩnh Linh tiếp tục bị chặt phá, khai thác trái phép.

Ông Trần Hữu Hùng - Chủ tịch UBND huyện Vĩnh Linh thì cho rằng: “Sau khi nhận được thông tin từ báo chí về nạn chặt phá rừng rầm rộ ở các xã miền tây của huyện, chúng tôi đã gấp rút thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để điều tra, xác minh, đồng thời kiểm đếm, xác định diện tích bị thiệt hại.

Qua báo cáo, bước đầu xác nhận tình trạng khai thác rừng bằng xe trâu thuộc diện tích rừng phòng hộ trên địa bàn khá phổ biến. Riêng các vụ vận chuyển gỗ có đường kính lớn, vận chuyển bằng xe chuyên dụng bị chặn bắt thì không có cơ sở để khẳng định là gỗ rừng ở Vĩnh Linh mà biết đâu ở rừng Quảng Bình hay Hướng Hóa mượn đường về tập kết ở Vĩnh Linh"(!)

Gỗ rừng được xẻ thành hộp.

Phải nói thêm rằng, rừng Vĩnh Linh giáp với rừng huyện Lệ Thủy (Quảng Bình) trữ lượng gỗ còn khá lớn. Về phía Quảng Bình, vùng rừng này được giao cho BQL rừng phòng hộ Động Châu quản lý bảo vệ. Mấy năm qua, BQL rừng phòng hộ Động Châu đã bố trí chốt bảo vệ ngay trong rừng thẳm để bảo vệ rừng. Chốt bảo vệ canh ngày đêm nên lâm tặc cũng ngán.

Tuy nhiên, do lâm tặc khai thác rừng trên địa phận của tỉnh Quảng Trị nên lực lượng bảo vệ rừng của Quảng Bình không thể ngăn chặn được. Lâm tặc ngang nhiên mở đường để đưa xe vào vận chuyển gỗ. Lực lượng bảo vệ rừng Quảng Bình hơn một lần dùng mìn phá đường không cho xe tự chế vào. Nhưng phá đường này thì lâm tặc lại mở đường khác để di.

Nhiều lần lực lượng bảo vệ rừng Quảng Bình có đụng độ với lâm tặc, nhưng cũng không thể ngăn chặn. "Các ông cứ bảo vệ rừng của các ông thôi nhé. Rừng Quảng Trị là của chúng tôi, có giấy phép khai thác hẳn hoi. Việc bên nào bên đó làm" - cánh lâm tặc đã đốp chát với lực lượng bảo vệ rừng của Động Châu như vậy.

Tình hình phá rừng và xe Reo ngang nhiên vận chuyển gỗ lậu từ rừng ra đã được Chi cục Kiểm lâm Quảng Bình thông báo bằng văn bản cho Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Trị và văn phòng UBND tỉnh Quảng Trị biết để có kế hoạch phối hợp ngăn chặn. Tuy nhiên việc làm này của Chi cục Kiểm lâm Quảng Bình đã không được cơ quan chức năng tỉnh Quảng Trị quan tâm.

"Chúng tôi đã chụp ảnh về tình trạng rừng Quảng Trị bị khai thác trái phép để cung cấp cho phía cơ quan chức năng Quảng Trị rồi. Nhưng cũng không có kết quả gì" - một cán bộ kiểm lâm Quảng Bình cho biết như vậy.

Sở NN-PTNT Quảng Trị vào cuộc?

Sở NN-PTNT Quảng Trị cho biết đã thành lập các tổ kiểm tra việc phá rừng ở huyện Vĩnh Linh. Qua kiểm tra cho thấy 4 tọa độ ở xã Vĩnh Ô, có 2 tọa độ chặt phá rừng trái phép và 2 điểm tập kết gỗ. Đây là diện tích rừng của BQL rừng phòng hộ lưu vực sông Bến Hải.

Qua kiểm tra tại 2 tọa độ chặt phá rừng trong diện tích 1,72 ha, có 5 điểm chặt hạ cây rừng trái phép với số lượng 14 cây, gốc cây bị chặt hạ có đường kính 22 cm đến 36 cm. Kết quả kiểm tra đã thu giữ 27 hộp gỗ nhóm 5, 6 với khối lượng gần 8 m3. Kiểm tra 4 điểm ở xã Vĩnh Hà, tổ công tác phát hiện có dấu hiệu của việc chặt phá rừng.

Sở đã xác định diện tích rừng bị chặt phá ở xa khu dân cư 10-15 km. Diện tích rừng là của BQL rừng phòng hộ lưu vực sông Bến Hải. Các chủ rừng buông lỏng quản lý, chính quyền địa phương không có biện pháp xử lý, ngăn chặn nạn chặt phá rừng. Công tác quản lý, điều hành ở Hạt kiểm lâm Vĩnh Linh chậm trễ, buông lỏng điều hành do điều chuyển nhân sự lãnh đạo.

Mặt khác đất rừng ở xã Vĩnh Hà chưa được giao cho địa phương quản lý. Dân ở 2 xã Vĩnh Ô, Vĩnh Hà thiếu đất sản xuất, do vậy cần thống kê các hộ dân thiếu đất để cấp đất sản xuất, sớm giao đất tổng thể cho chính quyền các địa phương để tăng cường quản lý, bảo vệ rừng.

Ông Võ Văn Hưng, Giám đốc Sở NN-PTNT Quảng Trị khẳng định quan điểm của ngành là phải công khai minh bạch, không che giấu thực trạng chặt phá rừng ở Vĩnh Linh. Việc này cần làm ngay, khẩn trương, không nể nang gì nữa, nếu không thì chẳng bao lâu sẽ chẳng còn rừng để mà giữ - ông Hưng đã hơn một lần nhấn mạnh với chúng tôi như vậy.

Hồ Kha Phùng