Tóm được bố già El Chapo, cuộc chiến chống ma tuý sẽ sang trang?

Trong những năm gần đây, dư luận ở Mexico và Mỹ dần quay sang chống lại khuynh hướng quân sự hóa cuộc chiến chống ma túy. Mới đây, Honduras tuyên bố tạm ngưng hợp tác với Cơ quan Bài trừ ma túy Mỹ (DEA) sau một cuộc đột kích của lực lượng này gây nhiều thương vong cho dân thường. Nhiều khu vực của Mexico vẫn còn hỗn loạn do bạo lực liên quan đến ma túy, nhưng cuộc chiến chống ma túy sẽ có một bước ngoặt thần kỳ cùng với sự bắt giữ bố già El Chapo. Mỗi lần có một bố già bị bắt giữ thì chắc chắn rằng ngay sau đó xung đột nội bộ đẫm máu sẽ xảy ra.

Khi bố già tập đoàn ma túy Vùng vịnh (Gulf Cartel) Osiel Cardenas Guillen kết thúc cuộc đời ngang tàng trong nhà tù liên bang nổi tiếng an ninh nghiêm ngặt nhất ở bang Colorado nước Mỹ sau khi bị bắt giữ năm 2003, nó mở đường cho tập đoàn ma túy nổi tiếng tàn bạo Los Zetas gieo rắc kinh hoàng trên khắp đất nước Mexico.

Tình hình hỗn loạn hiện nay ở bang Michoacan - nơi dân thường thành lập các đội dân quân tự vệ chống lại cảnh sát tham nhũng và các băng nhóm ma túy - bắt nguồn từ sự phân rã của cartel La Familia sau khi có tin đồn trùm bố già Nazario "El Chayo" Moreno đã chết. Ngay cho dù El Chapo bị tống giam, cartel Sinaloa vẫn còn là tổ chức buôn lậu ma túy hùng mạnh nhất ở Mexico, nếu không nói là trên thế giới!

Mặc dù Sinaloa đã mất đi nhân vật lãnh đạo trụ cột song nhóm thủ lĩnh của nó vẫn chưa bị luật pháp chạm tay đến. Trong khi vài phó tướng của Sinaloa cũng đã bị bắt giữ vào đầu tháng 2, song hai thủ lĩnh chính Ismael "El Mayo" Zambada và Juan Jose "El Azul" Esparragoza vẫn còn tự do ngoài vòng pháp luật. Cả hai nhân vật này mờ nhạt hơn nhiều khi so với El Chapo.

Các lực lượng dân quân địa phương chống tội phạm ma túy và cảnh sát tham nhũng đang phát triển mạnh trên khắp Mexico.

Steven Dudley, đồng Giám đốc InSight Crime -  tổ chức phân tích và điều tra tội phạm có tổ chức cao ở khu vực Mỹ La tinh - lập luận rằng, đế chế ma túy mà El Chapo tạo dựng nên là có một không hai và với ít nhất 80 tổ chức tội phạm đang hoạt động trên khắp đất nước Mexico thì cuộc chiến cạnh tranh giữa chúng với nhau phải nói là hết sức khốc liệt! Nhưng cũng có những tổ chức nhỏ hơn do đó ít đe dọa đến quốc gia song lại là tai họa cho các địa phương. Trong tình hình hiện nay và sắp tới, sự phân chia nhỏ lẻ khiến các tổ chức tội phạm ma túy mất đi sự khác biệt đặc trưng giữa chúng với nhau.

Ví dụ, Los Zetas đầu tiên hình thành từ lực lượng vũ trang cho tập đoàn Vùng Vịnh về sau tách ra thành tổ chức riêng; còn Knights of Templar là một nhánh của La Familia Michoacana - cartel này bị suy yếu sau khi thủ lĩnh của nó bị giết chết vào năm 2010. Trong vài năm qua, chính quyền liên bang Mexico đã tiêu diệt hay bắt sống nhiều bố già của các tập đoàn Los Zetas, Juarez Cartel, Tijuana Cartel và Knights of Templar hay Jalisco Nueva Generacion Cartel. Trong đó, El Chapo được coi là trùm ma túy mới nhất và nổi tiếng nhất được nêu tên trong danh sách các tỷ phú thế giới của tạp chí Forbes bị bắt giữ.

Los Zetas được coi là tổ chức hùng mạnh sánh ngang Sinaloa hoạt động tại hơn một nửa các bang Mexico, theo công ty tư nhân phân tích địa chính trị Stratfor của Mỹ. Tuy nhiên, Los Zetas hiện nay đang yếu đi do thủ lĩnh Heriberto "El Lazca" Lazcano bị quân đội Mexico tiêu diệt vào tháng 10/2012 và kẻ thay thế Miguel Angel Trevino cũng bị bắt giữ vào tháng 7/2013.

Quân đội được triển khai đến Michoacan, nơi bạo lực tăng cao trong những tháng qua.

Trước khi nhậm chức, Tổng thống Enrique Pena Nieto tuyên bố sẽ hành động khác đường lối của người tiền nhiệm Felipe Calderon, hứa hẹn giảm bớt bạo lực để đối phó với bạo lực bằng cách thành lập các lực lượng hiến binh thay thế cho quân đội. Nhưng khi bạo lực tăng mạnh ở bang Michoacan, Tổng thống Nieto cuối cùng cũng phải gửi quân đội đến hỗ trợ cho các lực lượng cảnh sát liên bang và địa phương.

Enrique Pena Nieto cũng đàm phán với các nhóm dân quân tự phát, cho phép họ tiếp tục sử dụng vũ khí nếu đồng ý hợp tác hành động với các lực lượng an ninh chính quy.

Theo một nghiên cứu của Tổ chức Tư vấn quốc tế Viện Kinh tế và Hòa bình (EAP), miền Bắc Mexico vẫn tiếp tục là khu vực nổi cộm bạo lực liên quan đến ma túy do nó nằm giáp ranh với Mỹ - thị trường ma túy quan trọng nhất trong khu vực.

Còn theo nghiên cứu của Mexico, thành phố Oaxaca miền Nam nước này có tỷ lệ tội phạm ma túy thuộc hàng cao nhất nước, sau đó là hai thành phố nghỉ dưỡng Acapulo và Cuernavaca thuộc bang Morelos