Vụ trao đổi tù binh chưa có tiền lệ giữa Mỹ và phe Taliban

Sự việc xảy ra vào cuối tháng 6/2009, B. Bergdahl đã bị mất tích không rõ nguyên nhân khi đang hành quân tiễu trừ các phần tử nổi dậy gần thị trấn Yahya Kheyl, tỉnh Paktika giáp giới giữa Afghanistan và Pakistan, chỉ sau 2 tháng anh được điều tới đây trong biên chế của Sư đoàn Bộ binh số 25. Sau đó tổ chức khủng bố Haqqani, một nhóm nổi dậy liên kết với Taliban đã lên tiếng chịu trách nhiệm về việc bắt giữ B. Bergdahl.

Kế đến Taliban phát hành liên tiếp 5 đoạn băng video cho thấy B. Bergdahl đang bị giam cầm, đồng thời đòi 1 triệu USD tiền chuộc, đi kèm với việc trả tự do cho 21 tù nhân người Afghanistan bị Mỹ giam giữ đổi lấy việc trao trả con tin.

Đặc biệt trong số tù nhân mà Taliban yêu cầu được phóng thích có Aafia Siddiqui, tiến sĩ Thần kinh học người Pakistan được đào tạo ở Mỹ đã bí mật làm việc cho tổ chức khủng bố Al-Qaeda, bị Tòa án Mỹ kết án tổng cộng 86 năm tù vào đầu năm 2010. Taliban còn dọa sẽ thủ tiêu B. Bergdahl nếu Washington không trả tự do cho A. Siddiqui.

Hầu hết các tù nhân Afghanistan còn lại đang bị giam giữ tại căn cứ quân sự Mỹ ở Guantanamo (Cuba). Về phần B. Bergdahl, sau khi thông tin anh bị bắt cóc được chính thức xác nhận, Chỉ huy Sư đoàn 25 bộ binh Mỹ đã quyết định thăng cấp vắng mặt từ hạ sĩ lên trung sĩ cho anh vào ngày 17/6/2011.

Sau những cuộc thương thảo gián tiếp kéo dài nhiều tháng ròng tại Qatar, cuối cùng Taliban đã "chốt" lại danh sách 5 tù nhân đổi lấy việc phóng thích B. Bergdahl. Còn các tù nhân Taliban có tên trong danh sách đang bị Mỹ biệt giam ở Guantanamo, đã được lần lượt đưa sang giam giữ tại Doha (Qatar) trong vòng một năm qua tương ứng với quá trình thương thuyết do Qatar đứng ra làm trung gian.

Đó là những nhân vật Taliban cao cấp gồm cựu Bộ trưởng Nội vụ Khairullah Khairkhwa, cựu Thứ trưởng Quốc phòng Mohammad Fazl, cựu Phó giám đốc Cơ quan Tình báo Abdul Haq Wasiq, cựu Tỉnh trưởng tỉnh Balkh Norullah Noori và Mohammad Nabi Omari, kẻ từng lãnh đạo nhóm khủng bố Haqqani thuộc Taliban đã bắt cóc B. Bergdahl.

"Quốc hội Mỹ không được thông báo về các cuộc thương thuyết nhằm giải thoát B. Bergdahl, bởi tính mạng của con tin đang gặp nguy hiểm nên tránh việc rò rỉ thông tin", Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel cho biết trong cuộc họp báo nói trên.

Đồng thời người đứng đầu Lầu Năm Góc cũng nhấn mạnh rằng: "Cả 5 thành viên Taliban được trao trả để đổi lấy một quân nhân Mỹ sẽ chịu sự quản thúc của chính quyền Qatar, nhằm ngăn ngừa các hoạt động liên quan đến khủng bố có thể tái diễn của họ".

"Vụ trao đổi tù binh hy hữu này có thể giúp khởi động lại tiến trình hòa bình ở Afghanistan, khiến chính thể của Tổng thống Afghanistan Hamid Karzai có tiếng nói hơn trong các cuộc đàm phán, nhằm chấm dứt sự bất ổn bằng bạo lực dai dẳng do phe Taliban chủ mưu", lời của Tổng thống B. Obama. Có mặt trong buổi họp báo còn có ông bà Jani và Robert Bergdahl, là cha mẹ của trung sĩ B. Bergdahl được Tổng thống B. Obama đích thân mời.

Trung sĩ B. Bergdahl và 5 nhân vật cao cấp của Taliban được trao đổi.

Sau khi được 18 thành viên Taliban có vũ trang tháp tùng, tiến hành trao trả cho đại diện của phía Mỹ tại một địa điểm ở quận Alisher, tỉnh Khost, trung sĩ B. Bergdahl đã được máy bay trực thăng quân sự chuyển đến sân bay Bagram ở thủ đô Kabul, rồi bay đến Trung tâm Y tế của quân đội Mỹ ở Landstuhl (Đức) để kiểm tra sức khỏe, trước khi về với gia đình.

Vụ trao đổi tù binh hiếm hoi này được coi là chưa có tiền lệ, bởi Washington luôn coi phong trào Hồi giáo quá khích Taliban là "kẻ thù không đội trời chung" nằm trong danh sách các tổ chức khủng bố quốc tế. Vào đầu tháng 10/2001, Mỹ cùng các đồng minh trong Khối Minh ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã tấn công Afghanistan, lật đổ chính thể Taliban tạo điều kiện thiết lập nước Cộng hòa Hồi giáo Afghanistan do Tổng thống Hamid Karzai đứng đầu