Miền Trung: Canh cánh nỗi lo những “làng ung thư”

Thứ Tư, 03/02/2016, 12:15

Những năm gần đây, thông tin từ các cơ sở y tế cho thấy: Có rất nhiều vùng quê ở các tỉnh miền Trung có khá nhiều người cùng mắc bệnh, rồi chết, thậm chí có những người chết vì các chứng bệnh nan y khi tuổi đời còn rất trẻ, khiến người dân hết sức hoang mang, lo lắng. Nhiều người cho rằng, những vùng quê có nhiều người chết như thế trước đây đều là vùng chiến sự hoặc là căn cứ quân sự của Mỹ - ngụy, nơi dự trữ một lượng lớn chất độc hóa học để phục vụ cho chiến tranh.

Lãnh đạo chính quyền các địa phương cũng chỉ giải quyết vấn đề ở mức độ ghi nhận hiện tượng, rồi kêu cứu đến các cấp thẩm quyền… tất cả những gì còn lại họ đều trông đợi vào kết quả khảo sát, nghiên cứu mang tính khoa học của ngành hữu trách…

Những ngày cuối năm 2015, đầu năm 2016, tại kỳ họp lần thứ 18 của Hội đồng nhân dân tỉnh Quảng Trị khóa 6, lần đầu tiên vấn đề người dân ở làng Lâm Xuân, xã Gio Mai, huyện Gio Linh bị mắc bệnh ung thư hàng loạt đã được đem ra bàn luận.

Theo số liệu hiện thời, làng Lâm Xuân có 406 hộ với 1.743 khẩu. Từ năm 2014 đến nay, trong làng có 53 trường hợp mắc bệnh ung thư, trong đó có 47 trường hợp đã qua đời. Điều đáng nói là những trường hợp bị ung thư ở đây đều nằm trong độ tuổi lao động, thậm chí có những trường hợp mắc bệnh ung thư và qua đời khi tuổi còn rất trẻ.

Lâm Xuân là cái túi hứng bom đạn trong chiến tranh. Bom đạn rải thảm xuống đây phát nổ, nằm dưới mặt đất chỉ chừng 1-2 mét, nước giếng vốn được tập trung về từ những mạch nước đều bị nhiễm chất độc của bom đạn. Không ít trường hợp bom đạn còn nằm ngay cạnh giếng nước. Giếng đào ở Lâm Xuân ở mức vơi cạn, thường bị ảnh hưởng bởi những hoạt động của sản xuất gây ra tình trạng bị nhiễm phèn nặng.

Không chỉ bị nhiễm phèn, nguồn nước ở đây còn nhiễm độc bom đạn trong chiến tranh sót lại. Chỉ đào sâu xuống 1 đến 2 mét là đã thấy nước nhiễm phèn ngập ứ dâng lên. Biết là nước giếng nhiễm độc nhưng bà con vẫn dùng để ăn uống sinh hoạt.

Vùng đất bị cho là bị nhiễm chất độc hóa học ở xã Phong Sơn, huyện Phong Điền (Thừa Thiên Huế).

Ngày 23-12-2015, Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng và Sở Tài nguyên môi trường tỉnh Quảng Trị đã có kết quả phân tích chất lượng nước sinh hoạt tại thôn Lâm Xuân. 13 mẫu nước dùng để ăn uống được lấy ở thôn Lâm Xuân có độ pH, hàm lượng sắt tổng số, Amoni không đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước ăn uống; chỉ tiêu hàm lượng Hydro sunfua cao gấp nhiều lần so với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước ăn uống; các giếng khoan nước có mùi H2S; chỉ số pecmanganat và coliform vượt giới hạn cho phép.

Để đảm bảo sức khỏe cho người dân ở thôn Lâm Xuân, UBND tỉnh Quảng Trị đã giao Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh cùng các đơn vị liên quan cân đối, tham mưu để xây dựng hệ thống cấp nước sinh hoạt cho thôn Lâm Xuân trong năm 2016.

Tương tự như làng Lâm Xuân là những trường hợp người chết ở thôn Trạch Phổ, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền (Thừa Thiên Huế). Nhiều người vẫn truyền tai nhau “Trạch Phổ là làng ung thư”, bởi lẽ trong thôn này có rất nhiều người chết vì chứng bệnh ung thư… Đơn cử như trường hợp anh Nguyễn Văn Tiệp ở thôn Trạch Phổ, khi mắc bệnh đã được người thân đưa đến bệnh viện tuyến trên để khám. Bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị ung thư lưỡi và sau đó không lâu thì anh tử vong.

Trường hợp hai anh em của ông Nguyễn Văn Quảng và Nguyễn Văn Mưu, vốn là những lao động chính của gia đình, đang mạnh khỏe bình thường với công việc đồng áng, bỗng dưng ngã bệnh. Người nhà phải chạy đôn chạy đáo đưa vào Bệnh viện Trung ương Huế để khám. Bác sĩ chẩn đoán ông Mưu bị ung thư dạ dày, ông Quảng bị ung thư máu. Cả hai đều được xác định là bị ung thư giai đoạn cuối nên khó lòng chạy chữa…

Một người thân trong gia đình ông Mưu kể: Sau khi có kết quả xét nghiệm, gia đình dù không dư giả gì nhưng vẫn cố gắng chạy chữa thuốc thang cho hai ông. Vì bị ung thư nên những ngày nằm viện là những ngày gia đình phải chi phí lớn. Bao nhiêu tiền tích góp được, cộng với tiền vay mượn của người thân rồi cũng cạn dần. Khi gia đình lâm vào cảnh túng bấn khốn cùng, nợ nần chồng chất cũng là lúc người thân của họ nhắm mắt xuôi tay…

Trao đổi với chúng tôi về hiện trạng này, nhiều người cao tuổi ở làng Phổ Trạch cho biết: Nơi đây xưa kia vốn là vùng chiến khu vì vậy mà trong những năm tháng chiến tranh, Mỹ - ngụy đã thả xuống vùng đất này biết bao nhiêu là bom đạn. Những trận oanh kích thảm khốc ấy đã để lại trên đất của làng rất nhiều hố bom. Rồi nước mưa trút xuống, những hố bom này trở thành những cái giếng tự nhiên và người dân trong làng đã sử dụng nguồn nước này để sinh hoạt. Phải đến năm 2006, làng Phổ Trạch mới có được nguồn nước sạch, tuy nhiên, nhiều người dân vẫn chỉ dùng nguồn nước sạch để ăn uống, còn tắm, giặt thì vẫn dùng nước đọng từ những hố bom kia.

Ông Nguyễn Hữu Định – Trạm trưởng Trạm Y tế xã Phong Hòa giở cuốn sổ tay công tác của mình ra và đếm được 30 trường hợp trong làng mắc bệnh ung thư từ trước đến nay. Từ năm 2013 đến thời điểm này có 17 người bị bệnh thì đã có 11 người chết.

Về phía chính quyền địa phương thì ông Trần Văn Nguyên – Phó chủ tịch UBND xã Phong Hòa cho biết, họ đã thống kê những trường hợp bị ung thư trên địa bàn xã, để rồi báo lên chính quyền huyện và đề nghị các ngành chức năng nên sớm có phương án thực địa để lấy mẫu nước sinh hoạt của người dân gửi đến những cơ sở xét nghiệm uy tín để tìm nguyên nhân.

Khu xử lý nhiệt đang xử lý 43.000m3 đất nhiễm dioxin ở Đà Nẵng.

Thời gian trước đây, ở Thừa Thiên Huế đã rộ lên tin đồn có những “làng ung thư” đang tồn tại. Đó là “làng ung thư” ở xã Thủy Dương, thị xã Hương Thủy và “làng ung thư” ở xã Phong Sơn, huyện Phong Điền. Nguyên nhân dẫn đến tin đồn là do người dân ở đây cho rằng nguồn nước thải từ Công ty cổ phần Dệt may Huế ra bên ngoài đã gây ô nhiễm nghiêm trọng. Vì sự ô nhiễm này mà đã có nhiều trường hợp người dân sinh sống gần vùng xả thải đã mắc phải những chứng bệnh ung thư và bệnh ngoài da.

Tuy nhiên, sau khi tiến hành kiểm tra thực địa và lấy mẫu nước sinh hoạt để xét nghiệm thì kết quả cho thấy chưa thể khẳng định vùng đất này bị ảnh hưởng nặng nề bởi nguồn nước thải.

Xã Phong Sơn là một địa bàn vùng bán sơn địa của huyện Phong Điền (Thừa Thiên Huế). Trong cuộc chiến chống Mỹ cứu nước, nơi đây được xem là vùng trọng điểm của chiến tranh, là căn cứ địa cách mạng vì thế Mỹ đã trút xuống vùng đất này không biết bao nhiêu là bom đạn và chất độc hóa học.

Người ta kể rằng, có thời điểm dường như ở vùng đất này không có một loại cây nào sống sót nổi trước sự tàn phá của chất độc da cam. Sau chiến tranh, người dân huyện Phong Điền lại quay về vùng căn cứ cách mạng trước kia để làm ăn sinh sống. Nguồn nước sinh hoạt của người dân vùng này từ mấy chục năm sau ngày đất nước thống nhất chủ yếu vẫn là nguồn nước tự chảy, nước tù đọng có sẵn trong những hố bom.

Càng về những năm sau này, ở đây có nhiều người ngã bệnh, khi đi đến bệnh viện khám, xét nghiệm, bác sĩ cho biết là bị ung thư, mà toàn là những bệnh nhân bị ung thư giai đoạn cuối. Vì thế, gần 10 năm qua, trên địa bàn xã Phong Sơn đã có ngót 100 người qua đời vì bệnh tật. Điều đáng nói là trong số đó, có rất nhiều người tuổi đời còn rất trẻ. Những thôn có nhiều người bị bệnh rồi chết ở Phong Sơn là thôn Cổ Bi, Phe Tư, Tứ Chánh… đây cũng là những thôn có vị trí nằm thấp nhất của xã.

Tiếp xúc với người dân nơi này, họ bảo rằng: Vùng này trước đây là vùng trọng điểm nên Mỹ rải thảm chất độc da cam với hàm lượng lớn. Lâu ngày, chất độc ấy thẩm thấu vào đất, rồi hòa vào dòng nước sinh hoạt của bà con. Một phần khác nữa là các loại thuốc trừ sâu, phân bón, qua mấy chục năm người dân canh tác, giờ đây cũng tan trong nước để gây ảnh hưởng đến đời sống của con người…

Bây giờ còn đỡ, chứ vài năm trước, nước giếng của làng Tứ Chánh, Phe Tư có nơi còn đỏ au như màu của đất sét, lại có mùi hăng hắc rất khó chịu. Chính quyền thì khuyến cáo người dân không dùng nước ấy, nhưng người dân không dùng nước ấy thì lấy nước ở đâu mà dùng? Có lẽ vì vậy mà từ năm này qua năm khác, nguồn nước đã phần nào gây tác động xấu đến sức khỏe con người!?

Ở thôn Tú Ngọc A, xã Bình Tú, thôn Bình Hòa, xã Bình Giang, và thôn Cẩm Sơn, xã Bình Lãnh, huyện Thăng Bình (Quảng Nam) cũng cùng chung số phận. Mấy năm gần đây, những người nông dân chất phác, thật thà quanh năm chân lấm tay bùn ấy bỗng dưng bị ám ảnh bởi căn bệnh ung thư. Những gia đình không may có người nhà lâm bệnh đã phải bán tống, bán tháo tài sản để chạy chữa, gia đình nào may mắn hơn chưa có người lâm bệnh thì sống trong thấp thỏm lo âu.

Nguồn nước sinh hoạt bị nhiễm phèn ở làng Lâm Xuân.

Ông Nguyễn Văn Thuyên – Trưởng thôn Tú Ngọc A chia sẻ: Vùng này là dân thuần nông nên quanh năm chủ yếu chỉ quanh quẩn trong làng chứ chẳng đi đâu xa. Dịch bệnh thì cũng chẳng thấy nhưng hiện tượng trong thôn ngày càng có nhiều người mắc bệnh ung thư là điều có thật. Đi tìm nguyên nhân phát bệnh thì cũng chỉ ở mức độ nghi ngờ, chứ thực chất ở đây có ai có máy móc để xét nghiệm hay đo đạc gì đâu mà biết chắc.

Ông Trần Văn Tuấn ở thôn Cẩm Sơn cũng lo lắng cho biết, tình trạng lâm trọng bệnh rồi chết ở quê ông ngày một nhiều hơn…

Trao đổi với chúng tôi về hiện trạng đau lòng này, một cựu chiến binh ở thôn Cẩm Sơn cho biết, toàn bộ diện tích của làng Cẩm Sơn nằm ngay dưới chân núi Chóp Chài. Nơi đây, trong giai đoạn từ năm 1968 đến 1972 là căn cứ quân sự của Mỹ. Trong những năm chiến tranh ác liệt đó, lính Mỹ đã 2 lần dùng máy bay bay từ trên đỉnh núi Chóp Chài rải chất độc xuống phía bên dưới để phát quang.

Nhiều người dân trong làng Cẩm Sơn vẫn còn nhớ, hồi đó sau khi máy bay Mỹ rải chất độc hóa học, hầu như từ đồng ruộng đến núi rừng các loại cây đều trụi lá… Có lẽ, nay chất độc ấy lan tỏa trong nguồn nước và người dân sử dụng nguồn nước ấy đã bị mắc bệnh do tác hại của nó. Do gia cảnh nghèo khó, vì vậy đa số những trường hợp bị bệnh phải đến lúc đã nặng mới được người nhà đưa đi chạy chữa và lúc đó hầu hết là đã quá muộn…

Nguyên nhân từ đâu gây nên nỗi lo lắng cho người dân đang sinh sống tại những vùng quê có nhiều người chết, đến nay vẫn chưa có được một lời giải chính thức. Chưa có bất cứ một kết luận mang tính khoa học nào nhằm giải mã nỗi băn khoăn của người dân về hiện trạng này. Tuy nhiên, qua thực tế, chúng tôi khá đồng cảm về cách giải thích của cán bộ y tế ở địa phương là: Những vùng đất họ đang sống bị nhiễm độc từ chất hóa học còn sót lại sau chiến tranh.

Chúng tôi hy vọng giá như tất thảy những người dân đang sinh sống trên những vùng đất bị cảnh báo là đã bị nhiễm độc sau chiến tranh, những vùng đất mà có nhiều người mắc bệnh ung thư một cách bất thường như chúng tôi đã nêu.

Bản thân họ sẽ được các tổ chức xã hội tiến hành tầm soát, để phát hiện mức độ nhiễm độc và có biện pháp tẩy độc tương tự như 22 bệnh nhân ở Đà Nẵng đã được Trung tâm Khử độc tố trong cơ thể của Bệnh viện Quân y 103 điều trị. Hơn thế nữa, chúng tôi hy vọng trên vùng đất từng đi qua chiến tranh như miền Trung Việt Nam sẽ ngày càng có thêm nhiều hệ thống xử lý nhiệt như hệ thống đang xử lý 43.000m3 đất nhiễm dioxin ở khu vực sân bay Đà Nẵng…

Bảo Thy