Đôi điều được biết
Mấy hôm nay, sau khi đột ngột nghe tin ông qua đời, tôi cứ lang thang trên mạng để đọc các bài báo viết về ông, vị Thủ tướng mà tôi từng có thời gian được phục vụ trong lĩnh vực thông tin báo chí, người đã để lại trong tôi sự kính trọng sâu sắc và tình cảm yêu mến thật khó diễn tả.
Đầu năm 1993, khi tôi đang là Phó tổng Biên tập báo Tuần Tin tức của Thông tấn xã Việt Nam thường trực tại TP HCM, thì nhận được quyết định điều động lên Văn phòng Chính phủ, công tác tại Vụ Tổng hợp, chuyên về lĩnh vực thông tin báo chí, lĩnh vực mà Thủ tướng Võ Văn Kiệt đang cần người giúp việc.
Một trong những công việc đầu tiên tôi được Thủ tướng và Văn phòng Chính phủ giao, là theo dõi thông tin hàng ngày trên các báo, làm Điểm báo hàng ngày trình Thủ tướng.
Ngày 13/4/1993, sau khi đọc tờ Điểm báo đầu tiên, lúc đó còn viết tay, của tôi trình, Thủ tướng Võ Văn Kiệt ghi bên lề tờ Điểm báo, căn dặn không cần viết dài, chỉ cần tóm tắt lại những bài báo đáng chú ý, nhất là những bài báo nêu những vấn đề nổi cộm có liên quan trực tiếp đến công việc chỉ đạo, điều hành của Thủ tướng...
Từ đó, không ngày nào Thủ tướng không đọc tờ Điểm báo trình Thủ tướng, thường xuyên ghi ý kiến đối với những bài báo mà Thủ tướng quan tâm. Không chỉ một lần mà nhiều lần Thủ tướng đã đánh giá báo chí là kênh thông tin quan trọng góp phần tích cực trong công tác chỉ đạo, điều hành của Thủ tướng.
Nhiều thông tin từ báo chí phản ánh, nhất là các thông tin trong lĩnh vực đấu tranh chống tiêu cực, chống tham nhũng, được Thủ tướng giao cho các cơ quan chức năng kiểm tra, xem xét, xử lý.
Một số thông tin và phát hiện của báo chí trong các lĩnh vực hoạt động quản lý hành chính, kinh tế, văn hóa, xã hội và nhiều lĩnh vực khác, như việc “ngăn sông cấm chợ” tái diễn ở một số địa phương, việc giao đất, giao rừng tràn lan, vấn đề kinh tế trang trại, tai nạn giao thông, buôn lậu qua biên giới..., đã được Thủ tướng giao cho các cơ quan có trách nhiệm nghiên cứu, đề xuất hướng giải quyết, một số thông tin và phát hiện ban đầu từ báo chí sau này đã thành chủ trương, chính sách mới của Chính phủ.
 |
| Nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt với các cháu thiếu nhi các tỉnh về dự Liên hoan chiến sĩ nhỏ Điện Biên xuất sắc toàn quốc năm 1994 tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. |
Thành công của việc thực hiện các quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc cấm đốt pháo, lập lại trật tự xây dựng trên tuyến đê Yên Phụ, Hà Nội, việc đóng cửa rừng, bảo vệ rừng nguyên sinh, rừng phòng hộ, “sống chung với lũ” ở đồng bằng sông Cửu Long, việc cố gắng làm giảm tình trạng tai nạn giao thông và nhiều việc khác có phần đóng góp đáng kể của báo chí, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Thủ tướng Võ Văn Kiệt.
Từ đó đến nay, Điểm báo hàng ngày đã trở thành một công việc được ghi vào Quy chế làm việc của Văn phòng Chính phủ, được Thủ tướng Võ Văn Kiệt và sau này, Thủ tướng Phan Văn Khải, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng coi trọng và báo chí thực sự trở thành một kênh thông tin không thể thiếu trong việc giúp Thủ tướng điều hành công việc của Chính phủ.
Không chỉ coi trọng thông tin do báo chí phản ánh, Thủ tướng Võ Văn Kiệt hết sức coi trọng việc mở rộng cung cấp thông tin về hoạt động của các cơ quan nhà nước cho báo chí, hết sức cởi mở trong quan hệ với báo chí.
Trong nhiệm kỳ của Thủ tướng, việc họp báo của Văn phòng Chính phủ sau mỗi phiên họp thường kỳ của Chính phủ và sau nhiều phiên họp của Thường trực Chính phủ, hoặc mỗi khi có sự kiện quan trọng, đột xuất, đã được tiến hành thường xuyên, không chỉ ở Hà Nội cho các báo phía Bắc mà còn cả ở TP HCM cho các báo phía Nam, và đều do Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ chủ trì; nhiều cuộc họp báo đích thân Thủ tướng tới dự.
Tháng 4/1994, Thủ tướng Võ Văn Kiệt quyết định thành lập Vụ Thông tin Báo chí trực thuộc Văn phòng Chính phủ để tăng cường hơn nữa công việc giúp Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ trong lĩnh vực nhạy cảm này.
Trên cương vị mới, là Vụ trưởng Vụ Thông tin Báo chí của Văn phòng Chính phủ, tôi được tiếp cận nhiều hơn với những vấn đề Thủ tướng quan tâm đối với báo chí - “chiếc cầu” nối liền thông tin chỉ đạo, điều hành từ Chính phủ đến dân và thông tin từ dân đến Chính phủ; đồng thời hiểu hơn cách làm việc và cung cách ứng xử của Thủ tướng đối với báo chí và nhà báo.
Có thể nói Thủ tướng Võ Văn Kiệt và Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Lê Xuân Trinh lúc đó đã làm thay đổi cung cách tiếp nhận thông tin từ báo chí và cung cấp thông tin cho báo chí, cởi mở, chu đáo, tạo sinh khí mới cho lĩnh vực hoạt động nhạy cảm này, góp phần làm cho quan hệ giữa Chính phủ và nhân dân gần gũi hơn.
Trong nhiệm kỳ của Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã có nhiều đổi mới mang tính đột phá trong quan hệ của Chính phủ với báo chí và báo chí với Chính phủ. Ý tưởng về Người phát ngôn trong các cơ quan Chính phủ, việc xây dựng Trang thông tin của Chính phủ, nay là Cổng Thông tin điện tử của Chính phủ, là từ Thủ tướng Võ Văn Kiệt.
Cuốn sách tư liệu đầu tiên về Chính phủ Việt Nam hình thành từ nhiệm kỳ của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, sau khi hoàn thành đã được Văn phòng Chính phủ và Thông tấn xã Việt Nam xuất bản và tái bản nhiều lần. Nhiều người còn nhớ, ngay sau khi Việt Nam và Mỹ bình thường hóa quan hệ ngoại giao, ông là vị Thủ tướng đã xuống tận Đài Truyền hình Việt Nam để phát đi tuyên bố của Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam về sự kiện này.
Cũng trong nhiệm kỳ của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, ngoài việc tiếp và trả lời phỏng vấn của báo chí trong nước, Thủ tướng đã có hàng chục cuộc gặp, trả lời phỏng vấn của báo chí nước ngoài và ông là vị Thủ tướng đầu tiên đã giao cho Văn phòng Chính phủ tổ chức họp báo dành riêng cho phóng viên báo chí nước ngoài thường trú ở Việt Nam, do đích thân ông chủ trì, điều trước đây chưa từng có.
Là người hiểu sâu sắc công việc của báo chí, Thủ tướng Võ Văn Kiệt luôn có thái độ rõ ràng, “sòng phẳng”, nhưng đầy tình người trước những ưu điểm và khuyết điểm của báo chí và của nhà báo. --PageBreak--
Năm 1996, khi Đài Truyền hình Việt Nam phát sóng chương trình “SV 96”, tạo một sân chơi mới, bổ ích và hấp dẫn cho học sinh, sinh viên, Thủ tướng hết sức khen ngợi. Thủ tướng giao cho tôi gặp anh Trần Bình Minh, khi đó là Trưởng ban trực tiếp phụ trách và anh Lại Văn Sâm, người dẫn chương trình “SV 96” để thông báo ý kiến khen ngợi của Thủ tướng và phần thưởng 100.000.000 đồng của Thủ tướng dành cho chương trình này.
Nhận được thư của anh Phong Doanh, Tổng Biên tập Báo Thiếu niên Tiền phong và phụ trương Hoa học trò gửi Thủ tướng báo cáo về kết quả cuộc thi “bút mới” do Báo tổ chức, Thủ tướng đã cho mời các cháu được giải trong cuộc thi và một số cháu là cộng tác viên của Báo, lên Văn phòng Chính phủ để Thủ tướng gặp, động viên các cháu.
Gần hai tiếng đồng hồ Thủ tướng nghe tâm tình của các cháu, trò chuyện với các cháu thân tình như người ông trong gia đình về tình hình đất nước, về công cuộc đổi mới đang mở ra tương lai tươi sáng cho các cháu... Thủ tướng mong Báo Thiếu niên Tiền phong và phụ trương Hoa học trò tiếp tục có những cuộc thi mới, bổ ích cho các cháu, từ đó phát hiện những tài năng trẻ cho đất nước.
Coi trọng báo chí, nhưng Thủ tướng Võ Văn Kiệt không đồng tình trước thái độ của một số người đề cao quá mức vai trò của báo chí, thậm chí coi báo chí như là một thứ quyền lực đứng ngoài cả luật pháp. Thủ tướng có thái độ dứt khoát trong xử lý việc báo chí thông tin sai sự thật nhưng lại không đính chính, không nhận lỗi. Thủ tướng không đồng tình trước ý kiến cho rằng đối xử với báo chí phải có “ngoại lệ”, kể cả khi báo chí vi phạm pháp luật.
 |
| Ông Võ Văn Kiệt đến thăm đồng bào bị ảnh hưởng cơn bão số 7 ở Vĩnh Long (tháng 11/1992). |
Không ít các vụ việc xử lý sai phạm của báo chí do đích thân Thủ tướng cho ý kiến và việc xử lý đã giúp cho nhiều tờ báo, nhiều nhà báo thấy được sai lầm, khuyết điểm của mình, thông tin đúng hơn, có trách nhiệm hơn đối với bạn đọc. Điều đặc biệt, thái độ nghiêm khắc đó của Thủ tướng bao giờ cũng xuất phát từ tấm lòng bao dung của ông khi xem xét, xử lý từng vấn đề cụ thể mà báo chí vi phạm.
Tôi không thể quên, ngày 14/12/1993, một tờ báo có uy tín, có rất nhiều bạn đọc, đã đăng trên trang nhất bài báo “Ông già 90 tuổi và 300 lá đơn kêu cứu”, kèm ảnh ông già “gần đất xa trời” nằm bên cạnh bức tường dán đầy đơn, của phóng viên M.D. rất nổi tiếng về các bài báo chống tiêu cực lúc đó. Bài báo phản ánh việc ông Trần Đức ở xã Bình Trị Đông, Bình Chánh, TP HCM suốt 14 năm đã viết hơn 300 lá đơn, đi hàng nghìn cây số từ thành phố ra trung ương để khiếu nại việc các cơ quan có trách nhiệm không chịu xem xét để trả lại cho ông 357 lạng vàng 24k mà ngày 14/4/1978 ông gửi vào ngân hàng, bất chấp cả các ý kiến của nhiều vị lãnh đạo đề nghị giải quyết.
Ngay trong buổi sáng bài báo này được đăng, Thủ tướng Võ Văn Kiệt gọi tôi lên phòng làm việc của ông. Ông rất bức xúc vì không những ông mà Cố vấn Phạm Văn Đồng cũng rất bức xúc trước những thông tin mà bài báo nêu ra.
Cố vấn Phạm Văn Đồng đã cho trợ lý sang gặp trực tiếp Thủ tướng, yêu cầu Thủ tướng đích thân giải quyết việc này. Thủ tướng Võ Văn Kiệt giao cho tôi xuống gặp Tổng Biên tập tờ báo và nhà báo viết bài để lấy thêm tài liệu, đồng thời nắm thông tin từ các cơ quan có trách nhiệm giải quyết việc này, báo cáo Thủ tướng.
Sau khi biết bài báo viết sai sự thật, người viết bỏ qua các kết luận xử lý của các cơ quan nhà nước đối với vụ việc, Thủ tướng thật sự không bằng lòng. Thực chất ông Trần Đức không có số vàng nói trên, mà chỉ là người giữ hộ cho một nhà tư sản người Hoa “chạy” cải tạo. Ông cố tình cất giấu, không khai báo, nên khi các cơ quan chức năng phát hiện, lập biên bản thu giữ đã gửi số vàng đó vào ngân hàng. Người đứng tên ông Trần Đức gửi đơn đòi số vàng này là một kẻ xấu, nhận làm con nuôi ông, hy vọng nếu đòi lại được vàng thì y sẽ được chia phần lớn số vàng như y đã “mặc cả” với ông trước đó.
Sau khi biết rõ sự việc, Thủ tướng Võ Văn Kiệt giao cho tôi gặp lại Tổng Biên tập và nhà báo M.D, yêu cầu có bài đính chính. Theo đề nghị của nhà báo M.D, Thủ tướng đồng ý cho nhà báo này gặp để “trình bày” về bài viết của mình với Thủ tướng.
Thủ tướng nhắc Văn phòng Chính phủ tạo điều kiện cho nhà báo này đến dự buổi gặp ông Trần Đức tại Trụ sở tiếp dân tại TP HCM để công bố quyết định cuối cùng của cơ quan nhà nước giải quyết vụ việc khiếu nại của ông. Sau đó, nhà báo M.D. đã viết một bài báo tường thuật cuộc gặp của các cơ quan nhà nước với ông Trần Đức, thông qua bài báo này đính chính về bài báo viết sai sự thật của mình trước đây.
Thủ tướng Võ Văn Kiệt là người rất hóm hỉnh, cởi mở và gần gũi với giới nhà văn, nhà báo. Đối với ông, những người cầm bút là những người rất nhạy cảm, như “những chiếc ăng-ten” tiếp nhận sóng thông tin nhiều chiều trong xã hội. Ông thường có những bữa “nhậu lai rai” với các nhà văn, nhà báo, nghệ sĩ quen biết, lắng nghe từ “những chiếc ăng-ten” này những thông tin, nhiều khi trái chiều, nhưng rất có ích đối với công việc chỉ đạo, điều hành của ông.
Thủ tướng Võ Văn Kiệt chịu nhiều mất mát to lớn, vợ và hai con ông bị bom Mỹ chết trên sông Sài Gòn năm 1966, đến nay vẫn chưa tìm được hài cốt; hai người con khác hy sinh trong chiến tranh. Nhưng ông rất ít khi nói đến điều đó mà thường quan tâm đến số phận của nhiều người khác, trong đó có những người “không may mắn”!
Ông từng gạch đậm bên lề một tờ Điểm báo trình ông về một bài báo của nhà báo Thái Duy, rồi ghi hai chữ “Rất đúng!” trước đề nghị của nhà báo là nên có hình thức khen thưởng xứng đáng đối với ông Kim Ngọc, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc, “người có công lớn đối với bà con nông dân”.
Ông không quên cả lá thư của con trai nhà văn Lê Văn Trương, người viết tiểu thuyết trinh thám nổi tiếng trước đây, đề nghị Thủ tướng can thiệp trong việc đòi tác quyền của cha mình khi in sách của nhà văn ở nước ngoài! Ông hóm hỉnh kể chuyện tiếu lâm, từng thuộc và đọc thơ làm theo kiểu thơ Bút Tre.
Trong một chuyến được tháp tùng ông đi công tác, tôi được nghe ông kể, những năm chiến tranh, nhiều cán bộ, chiến sĩ ở miền
Nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt là người có tấm lòng như thế! Ông mất đi nhưng hình ảnh gần gũi, giản dị, thân thương của “ông Sáu Dân”, “chú Sáu Dân”, “anh Sáu Dân” còn mãi trong những người cầm bút như tôi
