Lối sống xa hoa của Tổng tống Jacob Zuma làm mất lòng dân

• Tổng thống Jacob Zuma chấp nhận trả lại tiền công quỹ
• Nam Phi: Tổng thống Jacob Zuma bị dị nghị vì xây nhà triệu đô

Đáp lại chất vấn từ Quốc hội Nam Phi, Bộ trưởng Cảnh sát Nathi Nhleko báo cáo: chỉ riêng năm 2016 cảnh sát đã chi tiêu gần 230.000 USD mua ô tô sang trọng cho 4 bà vợ của Jacob Zuma - bất chấp lời kêu gọi công dân thắt lưng buộc bụng khi nền kinh tế nước nhà đang cố gắng đạt các mục tiêu tăng trưởng.

Nathi Nhleko - người nổi tiếng là nhân vật "đứng mũi chịu sào" cho Zuma - biện minh cho việc mua ôtô là nhằm "cung cấp sự bảo vệ toàn diện cho phu nhân của các VIP".

Ngày 24-2-2016, Bộ trưởng Tài chính Nam Phi Pravin Gordhan thông báo về tình hình ngân sách Nam Phi: "Ngân sách năm nay tập trung vào kế hoạch củng cố tài chính. Chúng ta không thể chi tiêu tiền bạc cho những khoản mà chúng ta không có. Chúng ta không thể vay mượn ngoài khả năng chi trả của chúng ta".

Jacob Zuma và các bà vợ.

Sau khi liệt lê một loạt biện pháp cắt giảm chi tiêu, Gordhan nói: "Cho đến khi chúng ta có thể kích thích tăng trưởng kinh tế và tạo ra thu nhập nhiều hơn, chúng ta vẫn còn phải thắt chặt chi tiêu". Kết thúc bài diễn văn hùng hồn, Gordhan thậm chí còn lên tiếng cảm ơn Tổng thống Jacob Zuma đã "ủng hộ" ông.

Trước hành vi mua sắm ôtô đắt tiền cho các đệ nhất phu nhân Nam Phi,  những gì được đề cập trong bài diễn văn của Gordhan xem ra thật khôi hài. Nhưng cuộc tranh cãi xung quanh những mâu thuẫn giữa lời nói và hành động của Zuma không chỉ giới hạn ở sự chi tiêu của gia đình tổng thống và những chiếc ôtô của họ.

Nữ Bộ trưởng Quốc phòng Nosiviwe Mapisa-Nqakula tuyên bố họ còn tiếp tục mua thêm chiếc chuyên cơ tổng thống có giá khoảng 2,5 triệu USD. Bà Bộ trưởng Quốc phòng còn nhấn mạnh trước Quốc hội: "Không có cách nào giúp chúng ta tránh được chi tiêu này bởi vì điều trước tiên là phải bảo đảm sự an toàn cho Tổng thống".

Nosiviwe Mapisa-Nqakula giải thích; việc mua máy bay mới cho Zuma và Phó tổng thống Cyril Ramaphosa là cấp bách bởi vì máy bay dành riêng cho họ trước đây đã vài lần gặp vấn đề về kỹ thuật.

Mbuyiseni Ndlozi - thành viên đảng Những chiến binh tự do kinh tế (EFF) đối lập - chỉ trích Tổng thống Zuma đang sử dụng ngân quỹ nhà nước "để tiêu xài cá nhân". Còn Tinyiko Maluleke, nhà phân tích chính trị Đại học Pretoria của Nam Phi, nhận định người dân nước này nên tự tìm câu trả lời nơi chính họ bởi vì "khi bầu cho một tổng thống có nhiều vợ, anh phải thấy trước hệ quả".

Nên biết rằng ở Nam Phi, chế độ đa thê là quyền truyền thống được bảo vệ trong hiến pháp đối với những cộng đồng có tục lệ như thế. Tổng thống Jacob Zuma, 73 tuổi, là người theo chế độ đa thê - theo truyền thống của tộc người Zulu - và ông hãnh diện với điều đó.

Zuma hiện có 4 bà vợ (chưa kể những người vợ trước đó) và nổi tiếng với tính trăng hoa. Tổng cộng Jacob Zuma kết hôn 6 lần - trong đó 2 lần kết hôn sau khi trở thành tổng thống - và có đến 21 đứa con. Mozambican Kate Mantsho, một trong những bà vợ của Zuma, tự sát vào năm 2000; trong khi người vợ cũ Nkosazana Dlamini-Zuma hiện đang là Chủ tịch Ủy ban Liên minh châu Phi (AU).

Mặc dù chế độ đa thê là hợp pháp ở Nam Phi, song một cuộc điều tra năm 2010 tiết lộ 75% người dân nước này phản đối tập tục truyền thống này và phần lớn trong số đó là phụ nữ. Bất chấp quan điểm phản đối, những người Nam Phi ủng hộ truyền thống vẫn tán thành chế độ đa thê và cho đó là cách "bảo tồn văn hóa". Nhờ thế, Zuma vẫn được lòng dân nghèo trong nước, nhất là tại những vùng nông thôn, nhờ vào sự quảng bá các giá trị... truyền thống gia đình của ông.

Chiếc máy bay tổng thống trước đây của Jacob Zuma.

Nhờ tài khéo léo chinh phục cử tri mà sau khi nắm quyền trong tay, Zuma được tôn vinh là "tổng thống của người dân". Nhưng hình ảnh được Zuma tô vẽ cẩn thận đã bị bôi bẩn sau khi nổ ra cuộc tranh cãi về dự án nâng cấp dinh thự của ông tại vùng nông thôn Nkandla thuộc tỉnh KwaZulu-Natal.

Tình hình kinh tế Nam Phi đang trở nên tồi tệ và những cuộc biểu tình phản đối của người dân diễn ra hằng ngày - họ đòi hỏi những dịch vụ cơ bản nhất như nhà ở, nước và điện sinh hoạt. Điều đáng lo ngại nhất cho Jacob Zuma là những cáo buộc về tham nhũng chống lại ông và đảng Đại hội dân tộc Phi (ANC).

Một số chuyên gia phân tích tin rằng Jacob Zuma đang chịu sức ép từ nhiều phía - chỉ là vấn đề thời gian trước khi ông bị buộc phải ra đi.