Trong nhiều thập niên, Trung và Đông Âu đã sống trong cái bóng của nguồn năng lượng từ Nga, một sự phụ thuộc sâu sắc không chỉ về kinh tế mà còn về địa chính trị. Khí đốt và dầu mỏ từ Nga đã trở thành huyết mạch nuôi dưỡng công nghiệp và sinh hoạt hàng ngày của hàng triệu người dân tại khu vực này.
Năm 2025 mở ra một cuộc đua quyết liệt giành nguồn cung khí đốt tự nhiên, tác động sâu rộng đến châu Âu, châu Á, Nam Mỹ và toàn bộ nền kinh tế thế giới. Theo các chuyên gia năng lượng quốc tế, đây không chỉ là một cuộc đua kinh tế mà còn là một cuộc đối đầu địa chính trị giữa các cường quốc như Mỹ, Nga, Trung Quốc và các nhà sản xuất khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) hàng đầu thế giới. Cuộc cạnh tranh này không chỉ tác động đến giá cả năng lượng mà còn ảnh hưởng đến cấu trúc an ninh năng lượng toàn cầu, đặc biệt khi các nước phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu khí đốt phải tìm kiếm những nguồn cung mới để thay thế.
Sau hơn 40 năm, từ 1/1/2025, dòng khí đốt Nga sang châu Âu đi qua Ukraine chính thức dừng chảy khi Tập đoàn Naftogaz của Ukraine không gia hạn thỏa thuận trung chuyển với Tập đoàn năng lượng quốc gia Gazprom của Nga.
Ngày 1/1/2025, nguồn cung khí đốt tự nhiên của Nga tới châu Âu qua đường ống quá cảnh ở Ukraine chính thức kết thúc. Châu Âu bước vào kỷ nguyên mới không còn khí đốt của Nga. Mặc dù đã có những nguồn cung khác thay thế nhưng "lục địa già" vẫn cảm nhận rõ tác động khi chi phí năng lượng tăng cao.
Sau khi Nga và Ukraine xác nhận kết thúc thỏa thuận trung chuyển khí đốt tới châu Âu, phía Ba Lan tuyên bố đây là chiến thắng mới của phương Tây. Trong khi đó, Slovakia có quan điểm trái ngược hoàn toàn.
Một hội nghị lớn của ngành khí đốt, được tổ chức tại Houston, bang Texas của Mỹ mới đây, đã khơi dậy sự lạc quan trong số những người tham gia. Tuy nhiên, thị trường khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) toàn cầu, vốn đóng vai trò quan trọng đối với châu Âu và châu Á kể từ khi cuộc chiến ở Ukraine nổ ra. Với nhu cầu tăng cao và nguồn cung không đủ đáp ứng, một cơn sốt khí đốt mới có thể sắp xảy ra.
Theo tờ Le Monde (Pháp), do cố gắng giảm phụ thuộc vào nguồn khí đốt của Nga, châu Âu đã phải mua năng lượng với giá rất cao từ Mỹ hoặc Trung Quốc. Châu lục này đang có nguy cơ thất bại trong công cuộc tái công nghiệp hóa và phát triển công nghệ sạch.
Giới chuyên gia sử dụng cụm từ này để miêu tả việc châu Âu tìm cách giảm sự phụ thuộc vào khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Nga trong bối cảnh cuộc khủng hoảng năng lượng đang diễn ra khiến tình hình trở nên phức tạp.
Tin tức về cuộc đình công tại các nhà máy khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) ở Australia đã khiến một chỉ số giá chuẩn của loại mặt hàng này tăng hơn 30%. Cụ thể, giá khí đốt tự nhiên của Hà Lan, chuẩn châu Âu, đã tăng 24% lên 40 euro mỗi megawatt giờ, kể từ ngày 8/8, trong khi giá khí đốt tự nhiên của Mỹ cũng đã tăng 18% trong tháng này.
Ngày 17/12, tại lễ khánh thành cơ sở tiếp nhận khí đốt hóa lòng (LNG) nổi đầu tiên của nước Đức tại cảng Wilhelmshaven (bang Niedersachsen), Thủ tướng Đức Olaf Scholz tuyên bố: Đây là "một dấu hiệu tốt để chứng tỏ với toàn thế giới rằng nền kinh tế Đức có thể tiếp tục duy trì sự vững mạnh", để tiếp tục sản xuất và đối phó với các thách thức. 2 ngày sau, Cơ quan Quản lý năng lượng Đức (Bundesnetzagentur) nâng mức cảnh báo lượng tiêu thụ khí đốt của toàn quốc gia từ "căng thẳng" lên "nguy cấp".
Một thất bại mới trong quan hệ Pháp-Đức: Ngày 19/10, Paris và Berlin thông báo hoãn họp Hội đồng Pháp-Đức tới đầu năm sau, thay vì dự kiến diễn ra vào ngày 26/10 tại Fontainebleau. Đây là một dấu hiệu nữa của cuộc cãi vã đã âm ỉ trong nhiều tháng qua giữa hai thanh viên chủ chốt của Liên minh châu Âu (EU).
Liên tiếp bùng phát, những đợt bùng nổ căng thẳng giữa Armenia với Azerbaijan rồi tới xung đột biên giới giữa Kyrgyzstan với Tajikistan đột nhiên in lên bản đồ địa chính trị toàn cầu thêm một điểm nóng, với đầy những hiểm họa: Trung Á. Cho dù tiếng súng giao tranh đã lắng xuống, các hệ lụy chực chờ vẫn đang được giới quan sát quốc tế chỉ ra, với không ít quan ngại, khi chúng có thể tác động nhiều mặt, mạnh mẽ và sâu sắc đến bức tranh tổng thể chung của thế giới - vốn đã đầy bất ổn.
Ngày 12-9, Ukraine khép lại một tuần phản kích với những thắng lợi gây tiếng vang trên các phương tiện truyền thông cũng như trên các nền tảng mạng xã hội toàn cầu. Nhưng, trước đó 3 ngày, tại cuộc họp các Bộ trưởng Năng lượng thuộc Liên minh châu Âu (EU), kế hoạch áp giá trần đối với khí đốt có xuất xứ từ Nga xem như đã “chết yểu”.
Trong khi các thanh sát viên liên hợp quốc đang nỗ lực tìm cách ngăn một thảm họa hạt nhân ở tiền tuyến của Ukraine, phương Tây và Nga được cho là đang gây tổn hại cho nền kinh tế của nhau, với việc Moscow khóa đường ống dẫn khí đốt chính tới Đức vào thứ bảy tuần trước, trong khi G7 thông báo giới hạn giá dầu xuất khẩu của Nga, còn EU đang đe dọa sẽ áp giá trần với khí đốt đến từ Moscow.
Chỉ 3 ngày sau khi Tập đoàn năng lượng Gazprom của Nga thông báo đường ống dẫn khí đốt Dòng chảy phương Bắc 1 sẽ ngừng hoạt động vô thời hạn, giá khí đốt tại châu Âu đã tăng chóng mặt. Liên minh châu Âu (EU) cáo buộc phía Nga quyết định tạm dừng cung cấp khí đốt để đáp trả các lệnh trừng phạt của phương Tây nhằm vào Moscow liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine.
Xu hướng ủng hộ điện hạt nhân đã tăng lên trong những tháng gần đây khi các chính trị gia coi năng lượng hạt nhân là giải pháp thay thế cho khí đốt đang đắt nhất từ trước tới nay và là nguồn điện không phát thải, giúp thực hiện mục tiêu khí hậu.
Nga chính thức tạm dừng cung cấp các dòng khí đốt qua đường ống Nord Stream 1 đến châu Âu bắt đầu từ ngày 31/8, đồng thời cắt nguồn cung khí đốt cho gã khổng lồ năng lượng Engie của Pháp, khiến nhiều người bày tỏ quan ngại trước tương lai khí đốt ảm đạm tại châu lục này.
Đức đang chạy đua tìm nguồn cung thay thế để đảm bảo đủ năng lượng cho mùa đông sắp tới, trong bối cảnh lưu lượng khí đốt qua Nord Stream 1 chỉ còn 20% công suất. Hãng khí đốt Nga Gazprom ngày 19-8 còn thông báo dừng đường ống trong 3 ngày từ cuối tháng này để bảo dưỡng. Nord Stream 1 là đường ống dẫn khí đốt lớn nhất từ Nga sang Đức qua biển Baltic, vận chuyển khoảng 55 tỷ m3 khí đốt mỗi năm.
Ngoại trưởng Canada Mélanie Joly mới đây cho biết nước này vẫn có kế hoạch trả lại 5 tuabin còn lại được sử dụng cho đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 1 về Đức, mặc dù công ty vận hành đường ống này trước đó từng từ chối tiếp nhận một tuabin được trao trả.
Ngày 22-8, giá bán buôn khí đốt tại thị trường châu Âu lại thiết lập một mức cao kỷ lục, khi các hợp đồng tương lai giao vào tháng 9 tới tại Trung tâm giao dịch Title Transfer Facility (TTF) ở Hà Lan tăng 14,6%, đứng ở mức 280,24 euro/MWh. Cùng thời điểm này năm ngoái, giá bán buôn khí đốt châu Âu chỉ vào khoảng... dưới 27 euro. Những cơn bão tuyết mùa đông buốt giá dường như đã kịp thổi tới, ngay khi mùa thu còn chưa thực sự bắt đầu.
