CICIG – “Khắc tinh” của quan tham Guatemala

Thứ Năm, 10/09/2015, 14:15
Chiến dịch chống tham nhũng ở Guatemala đang ở giai đoạn chín muồi với sự kiện đỉnh điểm nhất là bắt giữ Tổng thống vừa từ chức Otto Perez Molina. Thành công lớn này của Cơ quan chống tham nhũng Guatemala phụ thuộc rất nhiều vào nỗ lực điều tra của Ủy ban Quốc tế chống tình trạng tội phạm không bị trừng phạt ở Guatemala (CICIG) và sự hỗ trợ của cựu Bộ trưởng Tư pháp Claudia Paz y Paz.

Từ tháng 4/2015, chính trường Guatemala bắt đầu rung chuyển với một loạt cuộc bắt giữ thành viên nội các trong chính phủ sau khi CICIG và Bộ Công cộng Guatemala công bố báo cáo, phanh phui một đường dây bê bối tham nhũng lớn.

Kết quả điều tra của CICIG khẳng định: Tổng thống vừa từ chức Otto Perez Monila cùng cựu Phó Tổng thống Roxana Baldetti đã tham gia và đứng đầu mạng lưới nhận hối lộ để giúp trốn thuế quy mô lớn mang tên "La Linea". Mỗi một vụ trốn thuế, cả hai nhân vật này lại nhận được ít nhất 50% hoa hồng.

Cựu Bộ trưởng Tư pháp Guatemala Claudia Paz y Paz.

Đại diện của Bộ Công cộng Guatemala trong một lần trả lời báo giới cho biết, nhờ có sự tham gia của CICIG mà việc điều tra tham nhũng không phải chịu bất cứ một áp lực nào và chính các điều tra viên của CICIG đã gỡ những mắt xích quan trọng để phá đường dây tham nhũng lớn kiểu này trong chính phủ.

Theo Hãng Reuters, CICIG là một tổ chức đa phương được thành lập theo yêu cầu của Chính phủ Guatemala với sứ mệnh ban đầu là điều tra tội phạm có tổ chức và huấn luyện nghiệp vụ cho các công tố viên địa phương. Khi đó, cuộc nội chiến ở quốc gia Trung Mỹ này tuy đã kết thúc được 10 năm nhưng Hiệp định hòa bình vẫn bị ngăn cản bởi các tổ chức tội phạm và di sản của một ngành tư pháp yếu kém.

Năm 2002, sau cuộc tấn công chống lại người bảo vệ nhân quyền, liên minh các tổ chức nhân quyền phi chính phủ đã đưa ra yêu cầu chính quyền Guatemala City thành lập một cơ quan điều tra độc lập. Đầu năm 2003, Chính phủ Guatemala đã yêu cầu sự giúp đỡ của Liên Hiệp Quốc trong việc phát triển một cơ chế để giúp họ điều tra và truy tố thành viên của các nhóm chống đối.

Người dân Guatemala diễu hành ủng hộ CICIG.

Sau một loạt các cuộc thảo luận và một sứ mệnh thăm dò kỹ thuật, Liên Hiệp Quốc đã ký một thỏa thuận với Chính phủ Guatemala về việc thành lập Ủy ban điều tra của nhóm bất hợp pháp và các cấu trúc an ninh (CICIACS). Tuy nhiên, thỏa thuận đề xuất tạo ra tranh cãi rộng rãi và đối mặt với sự phản đối mạnh mẽ tại Quốc hội. Chính phủ Guatemala đã sửa một số điều trong thỏa thuận và đến ngày 31/5/2006 thì Guatelama và Liên Hiệp Quốc lại ký kết thỏa thuận thành lập CICIG và được Quốc hội Guatemala phê chuẩn hồi tháng 8/2007.

Từ đây, CICIG được phép hoạt động bên cạnh các tổ chức, định chế nhà nước của Guatemala, phối hợp và hỗ trợ các cơ quan, tổ chức này trong công tác điều tra tội phạm, đặc biệt là tội phạm tham nhũng, gian lận thương mại, tội phạm chức vụ trong các tổ chức, cơ quan công quyền.

Với sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan điều tra Guatemala, CICIG đã gặt hái được một số thành công. Chẳng hạn, vào năm 2010, CICIG đã khám phá và giải quyết dứt điểm vụ án luật sư Rodrigo Rosenberg "bị sát hại" và khẳng định đây chỉ là màn kịch gây bất ổn cho chính quyền của Tổng thống vừa từ chức Otto Perez Molina. Hai năm sau, CICIG lại bắt giữ Cảnh sát trưởng Marlene Blanco Lapola, với cáo buộc tội điều hành một "biệt đội thần chết" chuyên thực hiện các vụ ám sát chính trị và giết thuê…

Theo tờ The New Yorker, người ủng hộ mạnh mẽ và tạo điều kiện cho các hoạt động điều tra của CICIG là cựu Bộ trưởng Tư pháp Claudia Paz y Paz, một luật sư từng có nhiều kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực nhân quyền. Từ khi trở thành người phụ nữ đầu tiên đảm nhiệm chức vụ Bộ trưởng Tư pháp ở Guatemala năm 2010, Claudia Paz y Paz luôn đi đầu trong cuộc đấu tranh chống các tội phạm có tổ chức, tội phạm tham nhũng… Kết quả là tỷ lệ tội phạm ở Guatemala giảm 9%, 5 trong số 10 tội phạm truy nã của Guatemala đã bị bắt và hơn 10 trường hợp bạo lực đối với phụ nữ và giết người đã được giải quyết.

Đỉnh điểm của chiến dịch chống tham nhũng là vụ bắt giữ cựu Tổng thống Otto Perez Molina.

Năm 2012, tạp chí Forbes đã bình chọn Claudia Paz y Paz là 1 trong 5 phụ nữ quyền lực nhất làm thay đổi thế giới. Một năm sau, cựu Bộ trưởng Tư pháp Guatemala lại được trao giải thưởng về nhân quyền Judith Lee Stronach. Claudia  Paz y Paz cũng là nhân vật đã giành giải Nhân quyền năm 2014 của Văn phòng Washington về châu Mỹ Latinh, nhằm vinh danh các tổ chức, cá nhân gương mẫu trong tầm nhìn Wola của một thế giới nơi mà nhân quyền và công bằng xã hội là nền tảng của chính sách công…

Trước thế lực ngày càng mạnh của bà Claudia Paz y Paz và CICIG, cuối năm 2014, Tổng thống Otto Perez Molina đã chỉ định Bộ trưởng Tư pháp mới là Thelma Aldana, một đồng minh thân cận của ông. Nhưng Otto Perez Molina không ngờ rằng ý định muốn hủy bỏ sự hiện diện của CICIG tại Guatemala đã không thành. Chỉ chưa đầy một năm sau đó, với các kết quả điều tra của CICIG, bê bối tham nhũng lớn nhất ở Guatemala đã bị phanh phui.

Ngọc Khuê (tổng hợp)
.
.