Góc khuất gia đình tỉ phú giàu nhất châu Á

• Đằng sau "đế chế" hơn 60 tỷ USD của người giầu nhất châu Á
• Trung Quốc: Xử kẻ đào trộm mộ vợ người giàu nhất châu Á
• Người phụ nữ giàu nhất châu Á để lại gia sản cho chồng

Ông Mukesh Ambani cũng là người giàu nhất Châu Á vào năm 2019 và là công dân quyền lực nhất Ấn Độ sau Thủ tướng Narendra Modi.

Thế nhưng, để có được khối tài sản khổng lồ như vậy, ít người biết rằng Mukesh Ambani đã phải nỗ lực không ngừng suốt mấy chục năm. Chưa kể, ông còn bị kéo vào cuộc tranh giành quyền lực và tài sản với người em trai, Anil Ambani, sau khi cha ông, Dhirubhai Ambani, qua đời mà không để lại di chúc. Quả là gia đình giàu có không phải lúc nào cũng được hưởng niềm hạnh phúc sung túc tương đương với khối tài sản khổng lồ.

Ông Mukesh Ambani (ngoài cùng bên phải) cùng người cha và em trai Anil Ambani. Ảnh Bloomberg.

Xây dựng đế chế và giáo dục con cái thành tỉ phú

Là một cựu nhân viên trạm xăng ở một thị trấn hẻo lánh thuộc bang Gujarat, phía tây Ấn Độ, ông Dhirubhai đã phát hiện ra một khoảng trống trong thị trường tiêu dùng vào đầu những năm 1970. Khi ấy ngành cung cấp nilon, polyester và các vật liệu tổng hợp khác vẫn còn mới lạ ở Ấn Độ.

Nhờ tài nhạy bén trong kinh doanh, năm 1973, ông Dhirubhai đã thành lập công ty Reliance với mô hình sản xuất sợi, sau đó sản xuất các tiền chất hóa học và tinh chế dầu được sử dụng trong sản xuất công nghiệp.

Vào cuối những năm 1980, công ty của ông đã chiếm ưu thế trên thị trường, và trở thành một trong những nhà sản xuất trong nước độc quyền về một loạt các hóa dầu quan trọng. Dhirubhai nuôi dạy hai người con trai là Mukesh sinh năm 1957 và Anil sinh năm 1959 rất nghiêm khắc.

Vào cuối tuần, Anil cho biết, ông Dhirubhai sẽ dẫn hai anh em đi dã ngoại, có những chuyến đi bộ dài 10km dưới mưa và phần thưởng là một hộp xoài. Nhưng để trừng phạt các cậu bé khi có hành động không đúng, ông Dhirubhai đã từng giam cầm họ trong 2 ngày ở nhà để xe.

Khi cả hai bước vào độ tuổi đôi mươi, họ bắt đầu đảm nhận những vai trò nổi bật trong công ty gia đình. Mukesh là người quản lý các cơ sở, bao gồm nhà máy polyester trong nước và Anil là giám đốc điều hành mảng pháp chế, đối tác, báo chí. Vai trò của mỗi người đều phù hợp với tính cách của họ.

Mukesh là người đã kết hôn với một phụ nữ mà cha mẹ ông đã chọn ở tuổi 27, dành hầu hết thời gian buổi tối để ở nhà xem phim cùng vợ. Còn Anil, là một phần của đám đông, có nhiều mối quan hệ, thân thiết với các ngôi sao Bollywood và kết hôn năm 31 tuổi với nữ diễn viên Tina Munim trong sự phản đối của gia đình.

Từ “khúc ruột trên-dưới”

Mới đây, cả thế giới từng phải choáng váng khi chứng kiến sự xa hoa trong đám cưới của Akash Ambani, con trai của ông trùm dầu mỏ và viễn thông Mukesh Ambani với Shloka Mehta, con gái của doanh nhân nổi tiếng trong lĩnh vực kim cương Russell Mehta tại Ấn Độ.

Tỉ phú Mukesh Ambani tại văn phòng. Ảnh Bloomberg

Người ta ước tính chi phí cho bữa tiệc cưới có thể lên đến hàng chục triệu đô la, nhưng với cha của Akash, ông Mukesh Ambani (63 tuổi), số tiền đó chẳng đáng là bao. Ông Mukesh Ambani là chủ tịch của Reliance Industries Ltd., tập đoàn sở hữu nhà máy lọc dầu, nhà máy hóa chất, chuỗi siêu thị và mạng di động viễn thông lớn nhất Ấn Độ.

Trong những năm còn trẻ, khi ông Dhirubhai còn sống, hai anh em Mukesh và Anil đều làm việc cùng nhau trong tập đoàn Reliance và rất thân thiết. Cả hai luôn phối hợp với nhau ăn ý và được nhiều người kì vọng cả hai sẽ cùng điều hành đế chế kinh doanh của gia đình sau khi người cha qua đời. Anil đã từng mô tả mối quan hệ của anh em họ như hai cơ thể, một tâm trí.

Và đưa nhau ra tòa

Nhưng sau cái chết của ông Dhirubhai, người sáng lập ra Reliance gần 5 thập kỉ trước, huynh đệ trở nên tương tàn. Cả hai đã chia tách đế chế của gia đình và từ hai anh em thân thiết, họ trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp.

Năm 2001, Reliance là tập đoàn lớn nhất Ấn Độ và bất kì căng thẳng nào giữa huynh đệ nhà Ambani đều được giấu kín. Tuy nhiên, năm 2002, ông Dhirubhai đột ngột qua đời vì đột quỵ. Khi đó ông mới chỉ 69 tuổi và không để lại bất kì di chúc nào.

Từ thời điểm này, mối quan hệ giữa Mukesh và Anil bắt đầu trở nên căng thẳng. Cả hai lao vào tranh giành gia tài mà người cha để lại. Cuộc chiến này chỉ kết thúc vào năm 2005 khi bà Kokilaben Ambani, mẹ của cả hai quyết định đứng ra can thiệp. Cả hai chấp nhận chia đôi tài sản của công ty, Mukesh sẽ có các doanh nghiệp lọc hóa dầu, khai khoáng; còn Anil sẽ sở hữu dịch vụ tài chính, sản xuất điện và viễn thông.

Năm 2007, theo ước tính của Forbes Ấn Độ, giá trị tài sản ròng của Anil tăng gấp 3, lên tới 45 tỷ USD. Điều này giúp ông trở thành công dân giàu thứ 3 của Ấn Độ. Anh trai Mukesh Ambani lúc bấy giờ chỉ có 4 tỷ USD trong tay.

Sở hữu rất nhiều tiền, Anil đã chi tiền cho các hoạt động sản xuất phim. Ông trở thành một trong những người ủng hộ chính cho DreamWorks Pictures của Steven Spielberg. Đôi khi, ông mời những người nổi tiếng đến xem các buổi công chiếu tại nhà của mình, và Mukesh không được nhìn thấy trong số các khách mời. Mặc dù đã chia đôi tài sản, nhưng mối quan hệ của hai anh em nhà Ambani vẫn không ngừng căng thẳng.

Những cạnh tranh gay gắt trong kinh doanh đôi khi khiến cho mối quan hệ của hai anh em trở nên thù địch.

Năm 2008, Anil đã kiện anh trai mình ra tòa vì tội phỉ báng sau khi ông Mukesh chỉ trích em trai trên tờ New York Times. Năm 2010, một lần nữa, ông Anil và ông Mukesh lại kiện nhau ra Tòa án Tối cao Ấn Độ. Người mẹ Kokilaben lại phải đứng ra giải quyết căng thẳng và đưa ra những điều khoản không cạnh tranh giữa hai con trai.

Doanh nhân Anil Ambani. Ảnh Bloomberg

Trong 13 năm qua, Mukesh Ambani bắt đầu các dự án mới như Reliance Retail và Reliance Jio và mở rộng hoạt động kinh doanh dầu khí cốt lõi của mình dưới Reliance Industries, hiện tạo ra gần 6 tỷ đô la lợi nhuận ròng hàng năm. Trong khi đó, Anil Ambani đã mất tiền trong liên doanh viễn thông của mình và mở rộng sang các doanh nghiệp không liên quan như cơ sở hạ tầng và sản xuất quốc phòng khiến các công ty của ông mắc nợ lớn và gặp khó khăn trong việc xử lý nợ, dẫn đến sụp đổ nhiều công ty con.

Tranh giành miếng bánh viễn thông

Năm 2010, khi giá dầu thô trên thế giới tăng lên khiến mảng lợi nhuận từ lọc dầu mà ông Mukesh Ambani đang nắm giữ bị sụt giảm nghiêm trọng. Lúc này, lĩnh vực mà ông đang để mắt đến là viễn thông, một mảng mà người em Anil Ambani của ông đang nắm giữ. Ngay lập tức, anh em nhà Ambani trở thành đối thủ trên thương trường. Ông Mukesh mở rộng kinh doanh và tấn công vào lĩnh vực mà em trai đang nắm giữ, điều này khiến cho mối bất hòa giữa cả hai ngày càng trở nên sâu sắc.

Tại thời điểm đó, chỉ có khoảng một nửa dân số Ấn Độ có điện thoại di động. Điều này cho thấy có một lượng lớn khách hàng tiềm năng trong tương lai.

Năm 2016, Reliance đã tiết lộ rằng Jio là một nhà khai thác viễn thông di động hứa hẹn mức giá rẻ hơn nhiều so với các đối thủ cạnh tranh khác. Trong một cuộc phỏng vấn, ông Mukesh nói rằng Internet di động sẽ là công nghệ đi đầu trong sự phát triển của con người.

Ông cảm thấy may mắn khi là người mang lại cuộc cách mạng di động cho 1,2 tỷ người dân Ấn Độ. Thành công từ Jio của Mukesh đã truyền cảm hứng cho nhiều người. Với Jio, ông Mukesh khao khát sẽ thống trị thị trường không dây siêu cạnh tranh của Ấn Độ. Ông tin rằng mình có thể làm được điều đó bằng cách biến hàng trăm triệu người nghèo trở thành khách hàng của mình.

Với số tiền vốn khổng lồ, dịch vụ của Jio hoàn toàn miễn phí, được cung cấp dưới dạng thử nghiệm beta mở rộng tới 3 triệu khách hàng. Chiến lược kinh doanh này của Mukesh đã khiến cho số phận của người em Anil bị "phong ấn" hoàn toàn. Năm 2019, Raliance Communications, công ty của Anil Ambani đã nộp đơn xin phá sản. Trong khi đó, số tài sản của ông Mukesh không ngừng tăng lên.

Cuối tháng 6, tỉ phú người Ấn Độ đã vượt qua Larry Ellison của Oracle Corp và Francoise Bettencourt Meyers của Pháp - người phụ nữ giàu có nhất, để vươn lên vị trí thứ 9 trong bảng xếp hạng Bloomberg Billionaires Index.

Ông Mukesh Ambani, sở hữu 42% Reliance, đã được hưởng lợi từ một khoản đầu tư vào đơn vị kỹ thuật số của công ty - Jio Platforms Ltd. Cổ phiếu của tập đoàn Ấn Độ đã tăng gấp đôi từ mức thấp hồi tháng 3 - do bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19 giống như nhiều tỉ phú khác.

Trong khi nền kinh tế Ấn Độ gần như bị tàn phá bởi tác động của phong tỏa ngăn ngừa lây lan COVID-19, "công ty của tỉ phú Mukesh Ambani, đặc biệt là ông lớn viễn thông Jio vẫn thịnh vượng và tài sản cá nhân của ông tăng lên đáng kể", theo ông Jayati Ghosh - Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu và Hoạch định kinh tế tại Đại học Jawaharlal Nehru cho biết.

Trong khi giá dầu giảm gây ra sự không chắc chắn đối với mảng dầu và hóa chất của Reliance thì chỉ trong hai tháng, Jio đã thu hút được 15 tỉ USD - hơn một nửa khoản đầu tư vào các công ty viễn thông trên toàn thế giới trong năm nay.

Một báo cáo tháng 6 của Sanford C. Bernstein dự đoán, Jio có khả năng chiếm được 48% thị phần thuê bao di động của Ấn Độ vào năm 2025. Đại diện truyền thông của Reliance từ chối bình luận về tài sản của tỉ phú Mukesh Ambani, theo Bloomberg.

Phần kết có hậu

Ba ngày đầu năm 2019, phòng số 6 trong tòa nhà của Tòa án Tối cao New Delhi chật cứng người. Đám đông ở đó chứng kiến Anil, người đã không còn là tỉ phú, được triệu tập để trả lời những cáo buộc hình sự với khoản nợ trị giá 80 triệu đô la. Vài tháng sau đó với các cuộc đàm phán và Anil gần như bị tống giam, ông và Mukesh đã đạt được thỏa thuận.

Trong một thông cáo báo chí, Anil cảm ơn anh trai mình đã đứng ra trả cho ông khoản nợ 80 triệu đô la. Trong phần lớn sự nghiệp của mình, Mukesh thường tránh các nhiếp ảnh gia và tham gia những cuộc phỏng vấn truyền thông một cách miễn cưỡng, đầy lo lắng. Bây giờ, ông đã sẵn sàng đứng ra quảng bá cho Jio, tham gia hội thảo thường xuyên tại các sự kiện như Diễn đàn kinh tế thế giới và Sáng kiến đầu tư tương lai. Ông và vợ Nita cũng thường tổ chức các sự kiện lớn tại Antilia, biệt thự 27 tầng của gia đình ở một quận lớn nhất thủ đô.

Nơi đây 3 sân bay trực thăng trên tầng thượng, bãi đỗ xe cho 168 ô tô, rạp chiếu phim 50 chỗ, phòng khiêu vũ lớn, 3 tầng là vườn treo lấy cảm hứng từ vườn treo Babylon, một tầng phòng tập yoga, và trung tâm thể dục và spa chăm sóc sức khỏe. Anil, ngược lại, đã gần như ở ẩn. Giờ đây, ông bắt đầu một buổi sáng với một chuyến chạy bộ 10 dặm.

Mỗi ngày ông cầu nguyện tại đền thờ Hindu cùng mẹ và nói với bạn bè rằng giờ đây ông thấy rằng thành công vật chất rỗng tuếch so với sự thỏa mãn tinh thần. Mặc dù vậy, Anil vẫn cố gắng xoay chuyển mọi thứ, làm việc 14 giờ mỗi ngày để giải cứu các công ty của mình và bảo vệ số tài sản còn lại.