Morris – nguồn tin quan trọng của GRU trong thế chiến thứ 2

• Những điều chưa biết về anh hùng tình báo Liên Xô Richard George
• Cựu Chủ tịch IOC Juan Antonio Samaranch từng làm việc cho tình báo Liên Xô
• Nữ chiến sĩ tình báo Liên Xô Elizaveta Mukasei

Lev Sergeev sinh năm 1906 tại thị trấn Zakatal (Azerbaijan). Do mồ côi cha từ nhỏ, nên Lev có một tuổi thơ rất khó khăn, thường xuyên phải bỏ học để tìm kiếm bất cứ công việc nào có thể phụ giúp gia đình.

Dù không được học hành đầy đủ, nhưng Lev đã sớm thể hiện có những năng khiếu về ngôn ngữ. Mặt khác, cuộc sống mưu sinh vất vả cũng rèn luyện cho ông tinh thần làm việc hăng say, luôn tận tâm hoàn thành đến cùng bất cứ công việc nào được giao.

Năm 1929, Lev đặt chân tới Moscow với hy vọng tìm kiếm những cơ hội tốt hơn. Ban đầu, ông chấp nhận tham gia vào lớp đào tạo y tá trong quân đội. Về sau, Lev nộp đơn xin vào Trường đào tạo sĩ quan xe tăng mang tên Frunze.

Lev Sergeev với mật danh Morris.

Ngay khi vừa tốt nghiệp, kết quả học tập xuất sắc cùng với những đức tính nổi bật trong hồ sơ đã khiến Lev lọt vào mắt xanh của chuyên gia tuyển mộ của Cơ quan tình báo quân đội (GRU). Lev đã trải qua một số khóa đào tạo về chuyên môn tình báo, trong đó có tập trung cả về tiếng Anh và những kiến thức về nước Mỹ, là nơi cấp trên dự tính sẽ tung ông sang hoạt động.

Giới lãnh đạo GRU đã suy tính khá kỹ càng về cách tung Lev sang Mỹ. Điệp viên mới này dù có quân hàm thấp, nhưng được đánh giá là khá đặc biệt. Ngoài thành tích học tập xuất sắc tại các khóa đào tạo chuyên môn, Lev trong quá trình công tác tại trụ sở GRU đã thể hiện các kỹ năng hoạt động tốt, sử dụng thành thạo tiếng Anh và có thể dễ dàng kết nối với những người lạ - tóm lại là những khả năng hoạt động theo cụm tình báo độc lập.

Sứ mạng tại nước Mỹ

Quyết định cuối cùng đã được đưa ra, khi Lev được giao trọng trách điều hành 3 điệp viên có kinh nghiệm tại Mỹ với các mật danh “Bác sĩ”, “Kiện tướng” và “Bộ trưởng”. Ngoài ra, ông còn được quyền điều động sự hỗ trợ từ 3 sĩ quan tình báo khác tại Washington. Lev được chọn cho một vỏ bọc tương đối kín đáo là tài xế riêng cho sĩ quan tùy viên quân sự, do Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) và Cơ quan phản gián quân đội thường không để mắt tới vị trí nhân sự này.

Âm mưu bắt tay với phát xít Đức của trùm tình báo Mỹ Allen Dulles đã bị nhóm Omega phát hiện và báo cáo kịp thời.

Tháng 3-1940, Morris (mật danh của Lev Sergeev) chính thức đặt chân tới Washington. Trung tâm từ trước cũng nhắc nhở Đại tá Ilia Saraev, tùy viên quân sự khi đó, về vai trò hoạt động độc lập của tài xế mới. Morris được quyền tiếp cận căn phòng đặc biệt tại đại sứ quán, là nơi có các chuyên gia mật mã làm việc. Ngoài ra, ông không phải đảm nhận thêm bất cứ công việc hành chính nào khác ngoài lái xe.

Giai đoạn hoạt động ban đầu thật không hề dễ dàng với Morris. Ông phải mất rất nhiều thời gian ngồi sau tay lái, do lịch đi lại công tác của Đại tá Saraev khá bận rộn, khiến thời gian dành cho nhiệm vụ chuyên môn chính không có nhiều.

Đến hè năm 1940, sau khi đã ổn định vị trí tại cơ quan đại diện ngoại giao Xôviết, Morris bắt đầu có thời gian đi lại nắm tình hình tại thủ đô nước Mỹ. Trung tâm giao cho ông nhiệm vụ thu thập thông tin chính xác về chính sách đối ngoại của Nhà Trắng, không chỉ tại châu Âu mà còn cả vùng Viễn Đông. Nhóm tình báo của Morris phải tập trung nỗ lực giải quyết những nhiệm vụ trên, tận dụng tất cả những nguồn thông tin có thể, cũng như lôi kéo những điệp viên mới có thể khai thác thông tin về những vấn đề trên.

Cho đến đầu năm 1941, trung tâm đánh giá giai đoạn hoạt động ban đầu của Morris tại Mỹ là khá thành công – khi điệp viên này đã ổn định vị trí làm việc, nắm vững địa bàn Washington và các khu ngoại ô lân cận, đồng thời không gây bất cứ nghi ngờ gì từ phía các cơ quan phản gián Mỹ. Để động viên kịp thời những nỗ lực này, ông được thăng quân hàm đại úy trước niên hạn. Morris được giao nhiệm vụ bắt đầu liên lạc với các điệp viên trong mạng lưới của mình, đầu tiên là từ nhân vật “Bác sĩ” tại một khu vực ngoại ô Washington.

Đại tá tùy viên quân sự Ilia Saraev.

Trong cuộc gặp này, “Bác sĩ” đã báo cáo về khả năng tuyển mộ được 2 nguồn tin quan trọng khác. Hành động tấn công bội tín của Hitler nhằm vào Liên Xô càng làm thúc đẩy hơn nữa quyết tâm giúp đỡ Moscow từ phía các điệp viên trong nhóm của Morris, khi họ đều nhất trí cho rằng, Đức phát xít chính là kẻ thù chung của cả nhân loại.

“Bộ trưởng” và sau đó là “Kiện tướng” bắt đầu chuyển cho Morris thông tin về quan điểm của chính phủ Mỹ đối với Liên Xô, cũng như về tình hình về mặt trận Xô-Đức mà họ tiếp cận được. Tháng 7-1941, Morris báo cáo Trung tâm về việc, chính quyền của Tổng thống Roosevelt không hề muốn giúp đỡ về quân sự cho Liên Xô do phía Bộ Quốc phòng Mỹ phản đối điều này.

Moscow cũng bắt đầu nhận được những thông tin người Mỹ thu thập được từ bộ chỉ huy quân sự Đức tại mặt trận phía Đông.

Vào thời điểm này, giới lãnh đạo Xôviết – lúc này đang dồn tất cả tài nguyên về kinh tế quân sự hiện có cho cuộc chiến chống phát xít Đức – đang đặc biệt quan tâm về tình hình tại khu vực Viễn Đông, nơi mà đồng minh phát xít Nhật của Berlin rất có thể sẽ khởi động một cuộc chiến nữa chống lại Liên Xô, khiến cho Moscow phải rơi vào tình huống lưỡng đầu thọ địch.

Morris tận dụng tất cả những nguồn tin của mình đã kịp tổng hợp thông tin, báo cáo về Moscow rằng, Nhật sẽ không khởi động chiến tranh với Liên Xô cho tới khi quân Đức đạt được những thắng lợi quyết định ở mặt trận. Sau thông tin quan trọng được đánh giá rất cao này, nhóm tình báo của Morris chính thức được nhận mật danh là Omega.

Thành công ngoài mong đợi

Sang đến năm 1942, hoạt động của nhóm Omega tiếp tục gặt hái được những thành công tích cực. “Kiện tướng” đã cảm hóa thêm một điệp viên mới, người đồng ý cung cấp cho Moscow những thông tin quan trọng về Đức và Nhật. Điệp viên này tiếp tục lại là một tuyển mộ viên tài tình khi chiêu mộ thêm được một nữ nhân viên đang làm việc trong cơ quan tình báo Mỹ.

Người này đã trao cho Morris những báo cáo tổng hợp về tình hình tại châu Âu và Thái Bình Dương do chính tình báo Mỹ soạn thảo. Chưa hết, đến năm 1943, Morris với sự phối hợp của “Kiện tướng” tiếp tục chiêu mộ thêm được 3 nguồn tin có giá trị nữa, giúp khả năng khai thác của Omega vượt xa với mong đợi của Trung tâm.

Chỉ tính riêng trong năm 1943, Trung tâm nhận từ Morris tổng cộng 2.401 tài liệu mật, cùng với đó là 420 báo cáo khẩn dưới dạng điện tín. Moscow nhờ đó đã nắm được nhiều vấn đề đặc biệt quan trọng về tình hình chiến lược quân sự tại châu Âu và Nhật.

Khi tình hình trên mặt trận Xô-Đức bắt đầu có nhiều biến chuyển bất lợi cho Hitler, Moscow đã biết được việc Washington và London đã bí mật bàn bạc về vấn đề cơ cấu của châu Âu sau chiến tranh. Hai bên cũng đã thống nhất về kế hoạch mở mặt trận thứ hai để tăng cường vị thế của mình tại châu Âu vào giai đoạn kết thúc cuộc chiến.

Nhóm Omega đã khai thác được những thông tin quan trọng tại Hội nghị thượng đỉnh giữa Roosevelt và Churchill vào mùa hè năm 1943 tại Quebec, là nơi Anh và Mỹ bắt đầu bàn tính những âm mưu sau lưng Liên Xô.

Morris qua các nguồn tin của mình đã phát hiện ra các kế hoạch của liên minh Anh-Mỹ, thông báo chi tiết cho Moscow về các kết quả của hội nghị thượng đỉnh giữa Roosevelt và Churchill vào mùa hè năm 1943 tại Quebec, nơi họ đã thông đồng chưa mở mặt trận thứ hai trong năm đó vì lý do quân Đức chưa thể nhanh chóng thất bại.

Nhóm Omega đã khai thác được thông tin về những âm mưu của giới lãnh đạo phát xít Đức nhằm thiết lập mối liên hệ bí mật với Mỹ, cụ thể là kế hoạch đàm phán giữa viên tướng tham mưu trưởng SS là Karl Wolff với Allen Dulles, ông trùm của tình báo Mỹ vào thời điểm đó.

Những nguồn tin của Morris trong các cơ quan quân sự Mỹ đã có những đóng góp rất quan trọng. Họ nắm được việc các chuyên gia giải mã của Mỹ đã làm quen được với kinh nghiệm của người Anh để có thể giải mã thiết bị mã hóa Enigma của Đức. Nhờ đó, Washington có thể đọc được những điện tín tuyệt mật của quân đội Đức.

Bản sao những bức điện được giải mã này đều được chuyển cho Morris, có chứa những thông tin quan trọng tầm chiến lược đối với bộ chỉ huy của Hồng quân. Chẳng hạn như Morris vào tháng 5-1943 đã cảnh báo trước Trung tâm về việc, đòn tấn công chính của quân Đức trong chiến dịch mùa hè sẽ được triển khai từ khu vực Kursk-Oreol cho tới Voronez.

Trong năm 1944, nhóm Omega tiếp tục có được những kết quả hoạt động rất tích cực. Morris chỉ trong vòng 9 tháng trong năm này đã gửi về Trung tâm 2.420 tài liệu mật có giá trị cùng 305 báo cáo khẩn khác. Nội dung tập trung vào tình hình trên mặt trận, cùng với đó là những âm mưu của phương Tây trong giai đoạn cuối của chiến tranh. Nhóm Omega vào thời điểm này bắt đầu cảnh báo về sự gia tăng những quan điểm chống Liên Xô trong giới chức lãnh đạo quân sự và chính trị Mỹ.

Morris và các nguồn tin tiếp tục đà hoạt động ráo riết của mình trong cả năm 1945, với những thông tin chủ yếu về tiến trình chiến dịch của liên quân Anh-Mỹ tại châu Âu. Đặc biệt trong đó còn có thỏa thuận giữa Karl Wolff với Allen Dulles về việc quân Đức tại Italy sẽ đầu hàng người Mỹ.

Nhờ được thông báo kịp thời, các biện pháp ngoại giao kiên quyết của Moscow đã khiến âm mưu bắt tay sau lưng này bị xóa bỏ. Morris cũng gửi về Trung tâm thông tin không kém phần quan trọng về những âm mưu của quân Đức nhằm gây chia rẽ giữa Liên Xô và các đồng minh phương Tây.

Sứ mạng công tác đặc biệt của Thiếu tá Lev Sergeev chính thức hoàn tất vào tháng Giêng năm 1945.

Các kết quả công tác xuất sắc của ông đã được phản ánh trong báo cáo của Tổng cục Tình báo, trong đó có đoạn viết: “Nhóm điệp viên do Morris thành lập được Trung tâm đánh giá là đặc biệt có giá trị. Morris đã thúc đẩy hiệu quả hoạt động của nhóm đồng thời với việc mở rộng thành công quy mô của mạng lưới. Vượt qua rất nhiều khó khăn, Morris đã điều hành các điệp viên của mình khai thác và chuyển về gần 20 ngàn trang tài liệu mật và tuyệt mật. Các tài liệu của nhóm Morris đã phản ánh được những vấn đề quan trọng, phần lớn đều được sử dụng cho các báo cáo trình lên chính phủ Liên Xô”.

Nhờ việc hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình, Thiếu tá Lev Sergeev đã được trao tặng Huân chương Lenin, hai Huân chương Cờ đỏ. Nhóm Omega của ông được đánh giá là một trong những nhóm tình báo xuất sắc nhất trong lịch sử tình báo quân sự Xôviết. Hơn nữa trong suốt quá trình hoạt động của mình, các điệp viên của ông không hề bị bắt giữ hay gây ra bất cứ sự nghi ngờ nào từ phía cơ quan phản gián Mỹ.