Sẽ sớm khai quật tàu cổ phát hiện ven biển Hội An và đem về bảo quản, trưng bày

Tọa đàm thu hút sự quan tâm, tham gia của lãnh đạo Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa - Bộ VH-TT&DL, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý đến từ các cơ quan Trung ương, các viện nghiên cứu, trường đại học, bảo tàng và các cơ quan chuyên môn trong nước.

Theo bà  Nguyễn Thị Anh Thi, Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng, di vật xuất lộ tại khu vực ven biển Hội An Tây. Và đây là trường hợp đầu tiên trên địa bàn Đà Nẵng phát hiện dấu tích tàu cổ gần như còn nguyên vẹn. "Với phát hiện đặc biệt quan trọng này đã mở ra hướng nghiên cứu mới về lịch sử thương cảng, giao thương và hàng hải khu vực miền Trung", bà Thi cho biết.

Báo cáo của Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An cho biết, di vật tàu cổ xuất lộ lần đầu vào cuối tháng 12/2023 tại tổ dân phố Thịnh Mỹ, phường Hội An Tây, cách biển Cửa Đại 4,7km về phía Nam. Kể từ đó, di vật trải qua nhiều đợt bồi lấp và xuất lộ với mức độ khác nhau. 

Tháng 5/2024, Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An phối hợp Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn TP Hồ Chí Minh, Bảo tàng Quảng Nam (nay là Bảo tàng Đà Nẵng) tiến hành khảo sát lấy mẫu giám định di vật tàu cổ. Kết quả cho thấy, vị trí phát hiện con tàu lần đầu, ít nhất vào khoảng năm 1905, lúc đó vị trí này còn thuộc đất liền, cách mép nước khoảng 700 - 800m. Qua phân tích giám định mẫu gỗ, bước đầu cho thấy tàu có kích thước lớn, cấu trúc chắc chắn, kết hợp giữa truyền thống đóng tàu Đông Nam Á và Trung Quốc.

Đồng thời, tàu được đóng từ loại gỗ có độ bền cao và khả năng chịu lực tốt là gỗ bằng lăng (săng lẻ), kiền kiền và gỗ thông, dùng chất xảm trét ngăn chặn sự xâm nhập của nước vào tàu, cho phép con tàu có thể thực hiện những chuyến hải trình dài ngày trên biển. Tuy nhiên, thời gian này, di vật tiếp tục bị cát vùi lấp, cùng với một số nguyên nhân khách quan khác nên chưa thể triển khai các hoạt động tiếp theo.

Cuối tháng 10/2025, dưới ảnh hưởng của mưa bão, con tàu xuất lộ với cấu trúc phần trên gần hoàn chỉnh. Qua đo đạc, tàu có chiều rộng nhất 5m, chiều dài phần xuất lộ đo được 17,4m, các chi tiết giang, ván be, vách ngăn, lô, sa quạ, dấu vết liên quan đến kỹ thuật đóng tàu… thể hiện khá rõ.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Thị Anh Thi cho rằng vấn đề bảo tồn đối với di vật khảo cổ này là lĩnh vực phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu, kỹ thuật hiện đại và có sự tham gia của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý, địa phương và cộng đồng. Đồng thời, phải bảo đảm các quy định hiện hành về di sản văn hóa nói chung, khảo cổ học nói riêng. “Do đó, mọi nhận định, đánh giá để đưa ra giải pháp cần phải hết sức thận trọng, dựa trên cơ sở khoa học, dự lường giải quyết mọi yếu tố có thể ảnh hưởng đến di vật, hướng đến mục tiêu bảo tồn được tính chân xác và lâu dài của di vật”, bà Thi bày tỏ quan điểm.

Ông Phạm Phú Ngọc, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An cho rằng di vật tàu xuất lộ tại khu vực ven biển phường Hội An Tây mở ra cơ hội lớn cho công tác nghiên cứu khoa học về di sản tàu, thuyền cổ, qua đó tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí của Hội An trong lịch sử thương mại, hàng hải quốc tế, nhưng cũng đặt ra những thách thức cho công tác bảo tồn, phát huy giá trị di vật.

Kết luận tọa đàm, ông Trần Đình Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao, Du lịch) cho rằng, mọi giải pháp đều có tính khả thi nhưng cần tính toán phù hợp. Đặc biệt, thống nhất tổ chức khai quật tàu cổ vào khoảng tháng 4 hoặc tháng 5/2026, vì lúc này thời tiết thuận lợi, đảm bảo công tác chuẩn bị được chu đáo, khả thi, kể cả việc tính toán giải pháp vận chuyển di vật về bảo quản trưng bày.