Lực lượng gìn giữ hòa bình và bi kịch Haiti
Khi những tiết lộ về việc lạm dụng tình dục của một số quân nhân trong Lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc (United Nations Peacekeeping Forces - viết tắt là UNPF) ở Haiti được công bố, thế giới mới biết những người lính mũ xanh chưa hẳn đã là những vị thần cứu mạng ở những nơi xảy ra xung đột vũ trang, hoặc những vùng gặp phải thiên tai bão lũ, sóng thần, động đất, vì không phải ai trong đội quân ấy cũng đều nghiêm chỉnh thực hiện sứ mệnh cao cả của mình…
Những nạn nhân của việc lạm dụng tình dục
Đầu năm 2004, theo một Nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, lực lượng UNPF được triển khai đến Haiti với sứ mệnh ổn định tình hình chính trị tại quốc gia này sau khi Tổng thống Jean Bertrand Aristide bị lật đổ. Lực lượng ấy có sự tham gia của những người lính Sri Lanka, Brazil và một số quốc gia khác. Nơi đóng quân của họ nằm gần một ngôi nhà thuộc làng Jacmel, quận Habitation Leclerc, là chỗ tạm trú của một số trẻ em Haiti mồ côi, sống nhờ lòng hảo tâm của những tổ chức từ thiện.
 |
|
Một người lính thuộc Lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc tại Haiti. |
Chỉ 8 tháng sau ngày lực lượng UNPF đến quận Habitation Leclerc, Liên Hiệp Quốc nhận được những báo cáo về “sự tương tác giữa lính Sri Lanca và trẻ em Haiti”. Một bé gái 16 tuổi được nhóm điều tra Liên Hiệp Quốc đặt cho bí danh là V02, khi trả lời phỏng vấn đã cho biết cô bị ép quan hệ tình dục với một chỉ huy Sri Lanka 3 lần. V02 mô tả người này khá to béo, có ria mép, ngón tay áp út đeo một chiếc nhẫn vàng.
Một nạn nhân khác, bí danh V03 xác định 11 lính Sri Lanka đã buộc cô phải quan hệ tình dục với họ qua việc nhận diện những bức ảnh chụp chân dung họ. Trong đó cô chỉ vào ảnh của một người rồi chắc chắn rằng người này có vết sẹo nằm ở giữa nách và eo.
V04, 14 tuổi, cho biết cô đã phải quan hệ tình dục với nhiều người lính mỗi ngày để được cho tiền, bánh quy và nước trái cây. Một bé trai 15 tuổi, bí danh V08, nói cậu bị buộc phải “phục vụ” 20 người lính. Hầu hết đều tháo bảng tên trên áo của họ trước khi đưa cậu lên xe tải, nơi cậu phải quan hệ bằng miệng và đường hậu môn.
Trong một cuộc phỏng vấn, nạn nhân V06 kể: “Đó là một buổi tối tháng 5-2008, một lính Brazil thuộc lực lượng UNPF xông vào chỗ ngủ của tôi rồi cưỡng hiếp tôi ngay trước mặt 6 người khác. Không ai dám phản ứng vì sợ…”. Kết quả của tấn thảm kịch ấy là một bé trai ra đời, được V06 đặt tên là Ashford.
Cô nói tiếp: “Tôi và con tôi hiện sống ở một khu ổ chuột tại Port-au-Prince, trong một căn phòng với 4 người nữa”. Không nghề nghiệp, không việc làm để kiếm sống, V06 dựa vào đứa bé để ăn xin còn người lính Brasil thì sau khi mãn nhiệm kỳ phục vụ ở Haiti, anh ta về nước. V06 ngậm ngùi: “Suốt đời, con tôi sẽ không bao giờ biết được cha nó là ai…”.
Cũng bi thảm như V06, cô gái 18 tuổi bí danh V07 ngồi trước cửa nhà ở ngôi làng Jacmel, trên tay là một bé gái quặt quẹo, gào khóc vì đói.
 |
| Nạn nhân V06: “Suốt đời con tôi sẽ chẳng bao giờ biết cha nó là ai”. |
Trả lời những câu hỏi của nhóm điều tra, cô nói: “Khi đội quân người Brazil thuộc UNPF đến làng, tôi mới 16 tuổi. Một buổi chiều, một người trong số họ chĩa súng vào ngực tôi, bắt tôi đi theo anh ta. Đến bìa rừng, anh ta dùng sức mạnh cưỡng hiếp tôi. Việc ấy lặp đi lặp lại nhiều lần cho tới lúc tôi mang thai thì anh ta biến mất. Khi sinh con ra, tôi không có sữa cho nó bú”.
Những lời cầu cứu của V07 gửi đến các cấp chỉ huy UNPF ở Haiti chỉ nhận lại những cái nhìn hoài nghi. Andrew Hopkins, phóng viên tờ Daily News viết: “Nhìn vào khuôn mặt vô cảm của V07, thật khó hình dung được những gì cô ấy đã trải qua. Còn người đã gây ra tội ác này, làm sao tìm được khi cô không biết tên anh ta. Cho dù V07 có nhận ra anh ta chăng nữa thì anh ta chỉ cần chối là xong. Việc xét nghiệm ADN để xác định huyết thống là điều không tưởng”.
Vẫn tại ngôi làng Jacmel, một thiếu phụ 38 tuổi bí danh V09 cùng đứa con trai Johnsley, 5 tuổi, cho biết Johnsley là kết quả của những lần V09 bị lính Brazil trong lực lượng UNPF lạm dụng tình dục, và đó là đứa con thứ tư.
 |
| V03 và V07 ra về sau cuộc phỏng vấn của Daily News. |
Cô nói: “Mỗi đứa có một người cha khác nhau nhưng chẳng đứa nào biết mặt cha nó”. Không tiền thuê nhà, V09 cùng 4 đứa con sống trong một căn lều làm bằng những mảnh bìa cáctông. Nguồn sống chính của gia đình cô là bãi rác. Tại đó, họ nhặt vỏ chai nước, túi nilon, giấy báo, những mảnh kim loại về bán cho các cơ sở thu mua phế liệu. Một thiếu nữ khác kể rằng khi mới 12 tuổi cô đã từng bị lính UNPF cưỡng hiếp mặc dù khi đó cô còn là một đứa trẻ con”.
Công lý cho nạn nhân bị lạm dụng tình dục
Theo luật Haiti, việc quan hệ tình dục với người dưới 18 tuổi được xem là phạm tội nhưng hầu như chưa ai bị đưa ra tòa. Mario Joseph, luật sư người Haiti đặt câu hỏi: “UNPF đã mang cái gì đến đây? Hãy tưởng tượng nếu UNPF đến Mỹ, Anh, Pháp, Đức rồi một số những người lính trong lực lượng ấy hãm hiếp trẻ em thì chính phủ của những quốc gia ấy sẽ phản ứng như thế nào? Khi nhận được sự tố cáo của các nạn nhân, UNPF cho rằng “hành vi lạm dụng tình dục được miêu tả bởi 9 nạn nhân quá đơn giản để có thể kết luận một cách triệt để”. Phải chăng nhân quyền là khái niệm không hề có với những người cùng khổ trên đất nước Haiti?”.
Sau nhiều cuộc điều tra, ngày 12-4-2017, Liên Hiệp Quốc công bố một báo cáo cho thấy từ năm 2004 đến năm 2008, có ít nhất 9 trẻ em Haiti bị lạm dụng tình dục bởi 114 lính Sry Lanca gìn giữ hòa bình trong tổng số 950 thành viên thuộc quốc gia này. Lúc vụ việc bị phát hiện, 114 người lính ấy đã trở về nhà do hết thời hạn phục vụ nhưng không ai bị bắt bởi những hành vi mà họ đã gây ra.
Theo Văn phòng Giám sát nội bộ Liên Hiệp Quốc (OIOS) thì “hành vi lạm dụng tình dục thường xuyên xảy ra vào ban đêm, ở hầu hết các vị trí đóng quân của người Sry Lanca”. Andrew Hopkins, phóng viên Daily News viết: “Tuy nhiên, các quan chức Liên Hiệp Quốc lại nói rằng họ không thể tìm thấy bất kỳ thành viên Sri Lanca nào trong tổng số 114 người bị cáo buộc đã đã lạm dụng trẻ em ở Haiti. Công lý cho nạn nhân là rất hiếm”.
Trong 12 năm làm nhiệm vụ gìn giữ hòa bình của UNPF - từ 2004 đến 2016 - Liên Hiệp Quốc đã nhận được khoảng 2.000 cáo buộc về lạm dụng tình dục ở nhiều nơi trên thế giới. Nó liên quan trực tiếp đến các thành viên người Bangladesh, Brazil, Jordan, Nigeria, Pakistan, Uruguay và Sri Lanka, trong đó có hơn 300 cáo buộc dính líu tới trẻ em nhưng chỉ một phần nhỏ thủ phạm bị truy tố.
Và mặc dù Liên Hiệp Quốc đã đưa ra những hứa hẹn cải cách nhằm chống lại sự lạm dụng tình dục nhưng hầu hết những cuộc cải cách ấy chưa bao giờ được thực hiện, ngoại trừ việc công bố quốc tịch của thủ phạm, bắt đầu từ năm 2015
Trước tình hình ấy, người đứng đầu Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ - thời điểm 2017 là ông Bob Corker đã kêu gọi cần có một cuộc cách mạng triệt để trong UNPF bởi lẽ Mỹ là quốc gia đóng góp tài chính nhiều nhất cho lực lượng này.
Để mô tả sự vô luân của một số người lính thuộc UNPF, ông Bob Corker nói: “Nếu tôi nghe rằng một đội quân gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc đang đến gần nhà tôi ở Chattanooga, tôi sẽ lên chuyến bay đầu tiên từ Washington D.C để trở về bảo vệ gia đình mình”.
 |
| Một bệnh xá dã chiến được Liên Hiệp Quốc dựng lên để điều trị cho những nạn nhân bị cưỡng hiếp. |
Trong một phiên họp của Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc diễn ra ngày 13-4-2017, các đại sứ của nhiều quốc gia đã kêu gọi tất cả các nước cung cấp quân đội cho các sứ mệnh gìn giữ hoà bình của Liên Hiệp Quốc ở Haiti phải có thái độ thích đáng với nạn lạm dụng tình dục cho dù nó xảy ra ở bất cứ nơi nào. Tuy nhiên, mọi sự can thiệp hình như quá muộn bởi lẽ một số người lính UNPF làm nhiệm vụ ở Haiti đã để lại những hậu quả đáng buồn.
Tờ Daily News viết: “Chúng ta sẽ nói gì với những đứa trẻ phải ra đời một cách bất đắc dĩ? Liệu những người gìn giữ hòa bình có khiến chúng được an toàn hơn không? Cho đến nay, Sri Lanka chưa bao giờ truy tố bất kỳ một người lính nào liên quan đến những cáo buộc lạm dụng tình dục trong lúc họ vẫn gửi quân tham gia những sứ mệnh khác của Liên Hiệp Quốc. Sau bầu cử, sự ra đi của lực lượng UNPF được xem như thành công nhưng sau lưng họ là cơn ác mộng với nhiều người ở Haiti, những người không bao giờ có thể quên vết sẹo tinh thần tàn bạo”.
Đầu năm 2018, 2.370 quân nhân UNPF đã lần lượt rút khỏi Haiti. Một sứ mệnh gìn giữ hòa bình mới sẽ được thực hiện bằng 1.275 cảnh sát.
Thực tế cho thấy Liên Hiệp Quốc cũng gặp phải những khó khăn trong việc xử lý tình trạng quân nhân trong lực lượng UNPF bị cáo buộc lạm dụng tình dục bởi lẽ Liên Hiệp Quốc không có quyền xử lý hình sự với những người phạm tội, mà thẩm quyền này thuộc về quốc gia đã gửi người của mình tham gia UNPF.
Theo trang tin Daily News, trong số 22 quốc gia có liên quan đến lạm dụng tình dục, rất ít quan chức trả lời những câu hỏi của phóng viên với lý do “đang trong vòng điều tra” hoặc “không thể cung cấp danh tính của những người bị kết tội vì đây là bí mật”.
Daily News viết: “Chúng ta nợ những người đã bị tổn thương ở những quốc gia ấy, những người rất cần đến an ninh và hòa bình với mong muốn bi kịch không bao giờ lặp lại”. Cựu Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon cũng khuyến cáo rằng các nhân viên gìn giữ hòa bình bị buộc tội lạm dụng tình dục sẽ bị kết án ở những nước đã xảy ra sự kiện ấy. Liên Hiệp Quốc sẽ từ chối các khoản thanh toán cho các lực lượng gìn giữ hòa bình nếu có những chứng cứ đáng tin cậy.
Cho đến nay, Đội quân gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc với sự tham gia của hơn 100 quốc gia thành viên vẫn là lực lượng hữu hiệu nhằm ngăn chặn và chấm dứt các cuộc xung đột sắc tộc, các cuộc nội chiến hoặc chiến tranh giữa quốc gia này với quốc gia kia, chưa kể họ còn tích cực tham gia cứu trợ cứu nạn gây ra bởi thiên tai động đất, sóng thần, núi lửa phun trào…, mà trận động đất kinh hoàng xảy ra tại Haiti năm 2010 khiến hơn 300 nghìn người thiệt mạng, trong đó có gần 100 nhân viên UNPF.
Theo ông Stephane Dujarric, phát ngôn viên của Liên Hiệp Quốc: “Việc đầu tiên cần làm là phải giải quyết những vấn đề có liên quan trực tiếp đến các nạn nhân để đảm bảo rằng nhận thức của người dân ở khắp nơi trên thế giới sẽ không hiểu sai về sứ mệnh gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc”.
