Mỹ lúng túng tìm cách giải mã IS

Trong khi Tổng thống Barack Obama và các phụ tá, cố vấn của ông đều tin tưởng rằng quân đội Iraq, với sự trợ giúp bởi các máy bay ném bom của đồng minh đã chặn đứng được đà tiến quân của IS và phá hỏng chỗ đứng chân của chúng ở Syria, thì nhiều người vẫn nhìn nhận rằng tất cả các nỗ lực cho đến nay chỉ có thể khoét một lõm nhỏ trên mình con quái thú khổng lồ IS.

Trên thực tế, dù cho các phi vụ ném bom có những lúc khiến cho IS co vòi tạm thời, nhưng ngay sau đó thì tình hình trở lại như cũ, nghĩa là IS vẫn tiếp tục triển khai đánh chiếm những mục tiêu mà chúng nhắm đến. Một cách tổng quát, hầu hết các chuyên gia về an ninh, quân sự đều khẳng định, trong cuộc chiến chống IS, bom đạn không chưa đủ, mà quan trọng hơn là Mỹ và đồng minh cần một chiến lược lâu dài, tiến công trên nhiều mặt, trong đó có chiến lược đánh vào "kiến trúc thượng tầng" nhằm triệt tiêu tư tưởng, niềm tin tối cao của IS. Tuy nhiên, cho đến nay, chiến lược này vẫn chỉ ở giai đoạn khởi đầu và chưa tìm thấy chiếc chìa khóa hữu hiệu để đi đến thành công.

Tháng 7/2014, tướng Michael K. Nagata, Chỉ huy Các lực lượng đặc nhiệm Mỹ (ASO), đã triệu tập các chuyên gia nói trên để tìm sự giúp đỡ nhằm giải mã "hiện tượng" khủng bố cực kỳ nguy hiểm IS. Tướng Nagata, cũng như nhiều quan chức khác trong bộ máy an ninh Mỹ, đều không muốn chấp nhận rằng mình hoàn toàn không hiểu gì về IS.

Tướng Michael K. Nagata, người được giao nhiệm vụ tìm chìa khóa đánh vào "kiến trúc thượng tầng" của IS.

Các biên bản họp nội bộ giữa tướng Nagata với hàng chục chuyên gia vào tháng 8 và tháng 10/2014 cho thấy đã có những nỗ lực quyết liệt nhằm hiểu rõ hơn Nhà nước Hồi giáo như một phong trào, và các nhà lãnh đạo cấp cao của Mỹ đang chú trọng nhiều nhất ở chỗ nào. Thế nhưng, đã 4 tháng qua, những nỗ lực tìm kiếm ý tưởng mới của tướng Nagata rốt cuộc vẫn trong vòng luẩn quẩn chưa có lối ra. Vì sao?

Một trong những điều gây chú ý nhiều nhất cho tướng Nagata là năng lực kiểm soát của IS. Theo các chuyên gia, vấn đề quan trọng không phải là IS có bao nhiêu tay súng và chúng sử dụng loại vũ khí gì, mà là ở chỗ chúng đã sử dụng phương tiện hay công cụ gì để kiểm soát cả một vùng lãnh thổ lẫn dân cư của nó.

Các chuyên gia đoán rằng, năng lực kiểm soát này tập trung vào việc IS đã sử dụng chiến thuật tâm lý (tâm lý chiến) như khủng bố, tín ngưỡng tôn giáo các câu chuyện về giáo phái, và kiểm soát về kinh tế. Nhưng các chuyên gia cũng băn khoăn liệu IS có bộ máy hành chính đủ phức tạp để điều hành các vùng lãnh thổ chiếm đóng hay không. Và mục tiêu chính của IS là gì, kiểm soát về mặt tư tưởng hay kiểm soát lãnh thổ?

Tính chất phức tạp của IS thể hiện ở sức hút mãnh liệt của nó đối với các thành phần cực đoan, cấp tiến trên khắp thế giới. Người ta thống kê được mỗi ngày có đến hàng ngàn chiến binh từ các nước khác nhau tìm đến Syria và Iraq để gia nhập, chiến đấu cùng IS. Do đâu mà IS tạo được sự quan tâm mạnh trong công chúng Hồi giáo, nhất là giới trẻ đang cần một lý tưởng để hướng tới.

Sức mạnh tinh thần của IS vẫn còn là ẩn số đối với Mỹ và đồng minh.

Bên cạnh đó, IS còn có khả năng sử dụng các phương tiện truyền thông phức tạp để tuyên truyền, quảng bá tư tưởng, giáo điều của chúng. Chính vì vậy, tướng Nagata cho rằng, Mỹ cần có một đội quân bao gồm những người sinh ra và lớn lên trong vùng chiếm đóng của IS để giải mã những bí mật sức về sức mạnh tâm lý, tình cảm và văn hóa của chúng.

Tướng Nagata chưa từng xuất đầu lộ diện trong suốt hơn 30 năm binh nghiệp của mình, vì vậy, việc ông được tin cậy giao nhiệm vụ tìm phương kế đánh vào "kiến trúc thượng tầng" của IS đã cho thấy mức độ khẩn trương của Nhà Trắng. Tuy nhiên, việc chưa thể giải mã được sức mạnh của IS sẽ gây trở ngại không nhỏ cho việc thực hiện mục tiêu được giao. Và điều này cho thấy sự lúng túng của Mỹ trong cuộc chiến chống IS.