Vì sao chiến dịch hồi cư người châu Phi gốc Do Thái thất bại?

Từ nhiều thế kỷ nay, quần cư tại vùng núi thuộc tỉnh Tigré của Ethiopia là sắc dân Falachas. Đó là những người Ethiopia gốc Do Thái mà theo sử sách ghi nhận đó chính là hậu duệ của những đoàn người Do Thái từ thánh địa Jerusalem di chuyển qua lãnh thổ Ai Cập, Arập Xêút, vượt qua Biển Đỏ để đến định cư tại đây. Đến giữa thập niên 70 của thế kỷ XX, cộng đồng người Falachas chỉ còn khoảng 25.000 người và được xem là những người châu Phi gốc Do Thái duy nhất còn tồn tại trên lục địa Đen.

Vào giữa thập niên 70 của thế kỷ trước, nhằm đối phó với các cuộc nổi dậy của người Palestine đòi Israel phải trao trả những vùng đất bị chiếm đóng để người Palestine tị nạn tại các quốc gia lân cận như Liban, Jordanie, Syrie quay về lại quê hương định cư, Chính phủ Israel lúc đó, do tướng độc nhãn Moshe Dayan làm thủ tướng, đã quyết định bí mật triển khai một chiến dịch hồi cư người Falachas từ Ethiopia về lại Israel có tên gọi Moise.

Y.Dominitz - người tiết lộ thông tin về chiến dịch hồi cư.

Theo kế hoạch này, một khi được hồi cư, những người Falachas sẽ được đưa đến những vùng đất mà Israel chiếm đóng của người Palestine để xây dựng các khu định cư. Ý đồ của Thủ tướng Moshe Dayan là sử dụng những người Falachas để chống lại người Palestine.

Năm 1977, Chính phủ Israel bí mật cử một phái đoàn ngoại giao đến Ethiopia để đàm phán về việc tổ chức hồi cư những người Falachas. Vì vậy, theo thỏa thuận, phía Israel sẽ cung ứng cho Ethiopia 8 chuyến hàng viện trợ quân sự được chuyên chở trên các máy bay vận tải loại C130 Hercules của không quân Israel. Ngược lại, Ethiopia sẽ giúp thành lập các trại tập trung  ở ngoại ô thủ đô Adis Abeba để phía Israel tập kết những người Falachas trước khi đưa họ trở về lại Israel.

Mọi cuộc thương thảo với phía Ethiopia, Chính phủ Israel đều tuyệt đối giữ bí mật nhằm tránh gặp phản ứng từ cộng đồng người Do Thái theo Cơ Đốc giáo, vốn chống lại chủ trương hồi cư người Falachas, vì cho rằng đó không phải là những người Do Thái chính thống.

Thế nhưng tháng 10/1977, những thông tin về việc Chính phủ Israel bí mật trao đổi khí tài quân sự với Ethiopia để đổi lại việc hồi cư cho người Falachas bị lọt ra ngoài khiến dư luận Israel phản ứng gay gắt, nhất là đối với cộng đồng người Do Thái theo Cơ Đốc giáo.

Để trấn an dư luận, Thủ tướng Moshe Dayan ra lệnh hủy bỏ mọi cuộc tiếp xúc với phía Ethiopia. Hậu quả là trong tổng số 25.000 người Falachas dự định được hồi cư, chỉ có 2.000 người là được đặt chân về lại quê cha đất tổ. Cho rằng Chính phủ Israel trở mặt nên Chính phủ Ethiopia quyết định cho tạm ngưng việc hồi cư những người Falachas còn lại và buộc họ phải quay về lại nguyên quán ở tỉnh Tigré.

Mãi đến năm 1983, sau khi đắc cử vào chức vụ Thủ tướng lần thứ hai, Moshe Dayan bí mật khởi động lại chiến dịch Moise, nhưng lần này lại thực hiện theo một chiến thuật khác. Cả một năm trước đó, Mossad, Cơ quan Tình báo hải ngoại của Israel, đã bí mật tuyển mộ những người Falachas  được hồi cư trước đây, để tung họ về Ethiopia bắt liên lạc với số người Falachas còn lại trên lãnh thổ Ethiopia. Sau đó, bí mật tổ chức cho họ di chuyển đến vùng biên giới sát với lãnh thổ Sudan, nơi được xây dựng trong vòng bí mật những trại tập trung ngụy trang thành trang trại. Từ đây, người Falachas sẽ được tổ chức cho vượt biên vào lãnh thổ Sudan để lên đường về lại Israel.

Vào tháng 7/1984, một thỏa thuận bí mật đã được ký kết giữa Chính phủ Sudan, Chính phủ Israel, có sự trung gian của Mỹ, tại thành phố Genève của Thụy Sĩ. Theo đó, thì phía Israel sẽ chi 250 triệu USD cho phía Sudan để quốc gia này tạo điều kiện cho việc tổ chức cầu hàng không di tản người Falachas nhập cư vào lãnh thổ Sudan về Israel.

Tổng thống Sudan lúc đó, ông Mohammed Nimeiry, đã ra lệnh thay tất cả chỉ huy các đồn biên phòng dọc theo biên giới với Ethiopie nhằm làm ngơ cho việc đưa những người Falachas nhập cư vào lãnh thổ Sudan từ những trại tập trung bí mật. Tại thành phố cảng Fort Sudan, sát biên giới Ethiopia, Chính phủ Sudan bí mật cho phép Mossad thành lập một sở chỉ huy để điều hành cuộc di tản dưới vỏ bọc một hộp đêm dành cho du khách người nước ngoài.--PageBreak--

Trong khi công tác chuẩn bị diễn ra nhộn nhịp trên lãnh thổ Sudan thì trên lãnh thổ Ethiopia, dòng người Falachas tiếp tục di chuyển từ Tigré đến các trại tập trung sát biên giới Sudan. Thế nhưng, trên đường đi họ phải chịu bao thảm cảnh như cướp giật, bắt cóc, bệnh tật khiến cho gần 4.000 người Falachas phải bỏ mạng.

Ngày 21/11/1984, những chiếc máy bay vận chuyển hành khách  loại B707 được Chính phủ Israel thuê của Hãng hàng không Bỉ TEA, bắt đầu thực hiện các chuyến bay con thoi giữa Sudan, Bỉ và Israel để hồi cư người Falachas về lại quê cha đất tổ. Đầu năm 1985, được sự chấp thuận của Tổng thống François Mitterrand, một số máy bay của Hãng Air France cũng tham gia vận chuyển người Falachas về lại Israel. Cho đến cuối tháng 2/1985, có gần 7.000 người Falachas được hồi cư an toàn.

Tưởng đâu phần hai của chiến dịch Moise sẽ thuận buồm xuôi gió nhưng cuối cùng lại gặp thất bại. Trước sức ép của các hội đoàn Cơ Đốc giáo ở Israel, vốn bất bình về chủ trương hồi cư ào ạt người Falachas khác màu da, và bản thân Yehouda Dominitz, phụ trách bộ phận nhập cư trong Chính phủ Israel, lại bất bình về việc chính phủ của Thủ tướng Moshe Dayan hao tốn quá nhiều tiền của cho chiến dịch Moise nên ông này quyết định công khai chiến dịch Moise trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Trước phản ứng gay gắt của dư luận, Chính phủ Israel quyết định đình chỉ vô thời hạn chiến dịch Moise vào ngày 2/4/1985. Sự thất bại lần này của chiến dịch Moise đã để lại một hậu quả nghiêm trọng cho những người Falachas chưa kịp hồi cư. Gần 8.000 người Falachas còn tồn đọng trong các trại tập trung bí mật dọc biên giới Ethiopia - Sudan đã bị Chính phủ Ethiopia quản lý chặt chẽ.

Những người Falachas may mắn được đưa về  lại quê cha đất tổ thì bị khinh ghét, xa lánh, phân biệt màu da. Thậm chí đàn ông, phụ nữ Falachas bị cấm không được lấy những người Do Thái bản địa. Hơn thế nữa, người Falachas hồi cư còn bị đưa đến những vùng sát với lãnh thổ Palestine, Liban, nơi mà nguy hiểm luôn chờ đợi họ, để xây dựng những khu định cư.

Thất bại của chiến dịch Moise cũng là thất bại trong phần đời còn lại, không những của những người Falachas còn sinh sống trên lãnh thổ Ethiopia mà cả những người Falachas định cư trên lãnh thổ Israel. Hậu quả mà con cháu của họ phải gánh chịu là khôn lường, cho dù mới đây, vào đầu tháng 6/2005, Thủ tướng Ariel Sharon tuyên bố, bằng bất cứ giá nào cũng sẽ hồi cư nốt những người Falachas còn lại trên lãnh thổ Ethiopia