Willi Lehmann - Điệp viên quan trọng nhất của tình báo XôViết tại Gestapo

Điệp viên Breitenbach

Một ngày tháng 3/1929, tại Cơ quan Đại diện toàn quyền của Liên Xô (số 63, đường Unter-den-Linden) bất ngờ xuất hiện một vị khách lạ, yêu cầu được gặp đại diện có thẩm quyền. Sau cú điện thoại của nhân viên trực, ngoài cổng đã có một người được cử ra đón khách là Mikhalski, một nhân viên của cơ quan đại diện, thực chất là một nhân viên an ninh của Cơ quan Tình báo Xôviết (khi đó là NKVD) có tên Pavel Cornel. Mọi chuyện được làm rõ chỉ sau một vài phút trò chuyện. Vị khách tự giới thiệu là Ernst Kuhr, một nhân viên cảnh sát về hưu. Trước đó, ông ta từng phục vụ trong Ban chính trị của Cơ quan Cảnh sát Berlin và hiện vẫn đang có rất nhiều bạn bè tại đây.

Phía tình báo Xôviết đoán ngay rằng, đằng sau Kuhr chắc chắn còn có một nhân viên có cỡ thuộc bộ phận phản gián chính trị của Cảnh sát Berlin. Điều quan trọng là phải lần ra và tiếp xúc với nhân vật này. Đó chính là viên trợ lý điều tra 45 tuổi Willi Lehmann. Cùng với vợ mình (hai vợ chồng không có con), Lehmann sống tại trung tâm Berlin trong một căn hộ khiêm tốn gồm 2 phòng. Lehmann được đánh giá là một con người sống nghiêm túc, tận tâm, cẩn thận, không rượu chè, đồng thời còn là một chuyên gia thực sự trong nghề. Ông ta có mối quan hệ thân thiết với Kuhr.

Ngay từ khi Lehmann chưa đồng ý cộng tác, ông đã được tình báo Xôviết đặt cho ký hiệu A-201 (còn có mật danh Breitenbach) với tư cách đây là một điệp viên có tiềm năng. Sau đó vài tháng, NKVD thông qua Kuhr đã thiết lập được mối quan hệ trực tiếp với Lehmann.

Cuộc gặp đầu tiên

Bộ phận tình báo Xôviết tại Berlin rất nhanh chóng bố trí được cuộc gặp trực tiếp đầu tiên với Lehmann. Ông hóa ra là một người đàn ông có thể hình lực lưỡng trông như một võ sĩ quyền Anh. Hai bên đã có một cuộc trò chuyện rất thẳng thắn, đi thẳng vào những vấn đề cần quan tâm.

Qua tâm sự được biết, Lehmann đã có cảm tình với nước Nga từ lâu, khi ông còn là một binh sĩ trên tàu chiến Đức có dịp quan sát một trận đánh giữa Nga và quân Nhật vào năm 1905. Khi đó, ông đã tận mắt chứng kiến sự hy sinh của một hải đoàn Nga. Sự quả cảm của các binh sĩ trong tình cảnh gần như tuyệt vọng đã khiến cho Lehmann hết sức khâm phục. Sau khi phục viên, Lehmann vào phục vụ trong lực lượng cảnh sát Berlin, khi đó đang có xu hướng tuyển mộ các cựu binh vốn có tiếng là những người có kỷ luật và nề nếp. Rất nhanh chóng, Lehmann trở thành nhân viên trong Ban phản gián của cơ quan này, về sau trở thành Gestapo, trong bộ máy quyền lực của phát xít Đức.

Người cung cấp những thông tin bí mật

Tính ra, điệp viên Breitenbach đã cung cấp những thông tin quan trọng nhất về 14 loại vũ khí mới của quân đội Đức phát xít. Ông chính là nhân chứng trực tiếp của một vài vụ thử tên lửa. Khi đó, giới lãnh đạo phát xít Đức yêu cầu các chuyên gia của chúng phải chế tạo được loại tên lửa có tầm bắn tới 260km, cùng với tốc độ bay không thể tưởng tượng lúc đó là 1.600km/giờ. Lehmann ngay lập tức hiểu ra tầm quan trọng của tên lửa trong các hoạt động tác chiến của tương lai, do đó đã tìm mọi cách khai thác và cung cấp thông tin đầy đủ nhất cho tình báo Xôviết về lĩnh vực này. 

Hơn nữa, Breitenbach còn cung cấp cho NKVD nội dung dự thảo của Hiệp ước Hợp tác quân sự giữa Nhật và Đức, được tay tùy viên quân sự Nhật trực tiếp mang tới Berlin. Đến ngày 25/4/1941, Breitenbach thông báo về kế hoạch tấn công Nam Tư của quân phát xít. Cũng vì kế hoạch này, Hitler đã buộc phải trì hoãn lại một thời gian dự định tấn công Liên Xô sang ngày 22/6. Còn một thành công rất lớn nữa của điệp viên Breitenbach chính là khai thác được mật mã mà Gestapo sử dụng để liên lạc với các chi nhánh và điệp viên của mình ở nước ngoài. Trong lĩnh vực này, ông còn cung cấp nhiều văn bản đã mã hóa của Gestapo. Việc giải mã chúng với mật mã đã được cung cấp đối với Cơ quan Tình báo Xôviết chỉ đơn thuần là vấn đề kỹ thuật.

Cũng chính vì đặc thù công việc của Lehmann thường chuyển qua lại nhiều vị trí công tác khác nhau, những thông tin mà ông có dịp tiếp cận và chuyển giao cũng rất đa dạng: từ những sách lược đối ngoại cho tới thiết kế của loại máy bay tiêm kích đời mới Me-109.

Vào thời kỳ trước chiến tranh, những thông tin về các loại vũ khí mới của Hitler do Lehmann chuyển về trung tâm phải nói là rất dồn dập. Đó có thể là loại xe tăng sử dụng súng phun lửa trang bị nhiên liệu kiểu mới. Nhưng thông tin quan trọng nhất chính là quân Đức đang ráo riết xây dựng một hạm đội tàu ngầm hùng mạnh: tất cả 18 xưởng đóng tàu trên khắp đất nước đang dồn sức đóng 48 chiếc, trước khi tăng lên thành 70 tàu ngầm thế hệ mới đủ các loại.

Dù cung cấp vô số những thông tin hết sức giá trị như vậy, nhưng Lehmann nhận tiền thù lao cũng mang tính chất tình nguyện: đưa bao nhiêu nhận bấy nhiêu. Các điệp viên từng tiếp xúc với ông đều báo về trung tâm, Lehmann hoạt động không vì động cơ tiền bạc. Với vai trò một nhân viên Gestapo, Lehmann hiểu rất rõ thực chất của chế độ phát xít. Ông cũng hiểu rằng, Hitler đang đưa nước Đức vào một thảm họa quốc gia cũng như quân sự.

Cuộc gặp cuối cùng

Ngày 19/6/1941, trong căn phòng của Zuravlev (điệp viên Xôviết cuối cùng có dịp gặp Lehmann) bỗng vang lên một hồi chuông điện thoại đặc biệt liên quan đến một cuộc gặp khẩn cấp ngoài dự kiến.

Willi Lehmann (ảnh nhỏ) và trụ sở của Gestapo tại Berlin, là nơi Lehmann từng làm việc, toà nhà này đã bị phá huỷ trong chiến tranh.

Trong cuộc gặp khẩn trương này, Lehmann với vẻ mặt rất nghiêm trọng đã thông báo: Hitler đã chính thức ấn định 3h sáng ngày 22/6 là thời điểm tấn công Liên Xô trên toàn tuyến biên giới. Điều này cũng có nghĩa là Moskva chỉ còn đúng 3 ngày để chuẩn bị đương đầu với cuộc chiến. Đây cũng chính là thông báo cuối cùng được Lehmann chuyển về trung tâm. Từ thời điểm đó, không một điệp viên Xôviết nào có dịp gặp gỡ lại ông.

Cho đến mùa xuân năm 1942, Trung tâm không thể nào bắt liên lạc với những nguồn tin của mình tại Berlin. Khả năng duy nhất vào thời điểm đó là cử liên lạc viên xâm nhập qua chiến tuyến để tới Berlin. Nhiệm vụ quan trọng trên được giao cho hai điệp viên Albert Hessler và Robert Bart. Theo nhiệm vụ ban đầu của trung tâm, hai phái viên này sẽ tìm cách phục hồi liên lạc với nhóm tình báo "Capella đỏ". Việc liên lạc với Breitenbach ban đầu không được đặt ra, nhưng Moskva vẫn chuẩn bị những tài liệu để nếu cần có thể tiếp tục tìm cách tiếp xúc với điệp viên này. 

Gestapo đã lần ra dấu vết của hai phái viên Xôviết ngay từ khi họ tìm cách bắt liên lạc với chi nhánh tại Berlin. Cả hai đều bị bắt giữ ngay sau đó. Mọi nỗ lực của Gestapo nhằm thuyết phục Hessler hợp tác đã không thành công, khiến điệp viên này bị thẩm vấn và tra tấn đến chết. Khác với Hessler, Bart đã không chịu nổi những đòn tra và đồng ý tham gia vào trò chơi liên lạc điện đàm với Moskva. Về sau, nhân viên này khẳng định vào ngày 14/10 đã đánh bức điện đầu tiên với dấu hiệu cho thấy, mình đang hoạt động dưới sự kiểm soát của kẻ thù. Đáng tiếc là nhân viên điện đàm tại trung tâm còn ít kinh nghiệm đã không nhận thấy dấu hiệu trên, coi đó như một bức điện liên lạc bình thường. Chính điều này đã khiến Moskva mắc sai lầm. Ngày 4/12, Bart nhận được mật khẩu và các điều kiện liên lạc với  Breitenbach.

Ngày 11/12/1942, Lehmann nhận được một cú điện thoại triệu tập khẩn cấp của cấp trên, một chuyện tương đối bình thường đối với một nhân viên mật vụ phát xít vào thời chiến. Tuy nhiên tại nơi làm việc, Lehmann nhanh chóng bị còng tay và bí mật áp giải đi. Vụ bắt giữ Lehmann chỉ có riêng Giám đốc Muller của Gestapo cùng một vài quan chức cao cấp khác được biết. Đến ngày 29/1/1943, bản tin nội bộ của Gestapo chỉ thông báo, "Willi Lehmann đã hy sinh vì quốc trưởng và nước Đức". Bà vợ Margaret Lehmann đã không phải chịu bất cứ sự thanh trừng nào, tất nhiên không phải vì lý do nhân đạo, mà chỉ để giữ bí mật cho trò chơi điện đàm của Gestapo với NKVD. Ban đầu bà chỉ được thông báo: Lehmann đã hy sinh trong một chuyến công tác bí mật.

Về sau, điệp viên Aleksander Korotkov (một trong những người từng trực tiếp làm việc với Lehmann) đã tìm được bà Magaret tại thành phố Berlin đổ nát mùa hè năm 1945. Bà này cho biết, không lâu trước khi kết thúc chiến tranh, một trong các cựu đồng nghiệp của Lehmann đã rỉ tai với bà cho biết, ông đã bị xử bắn.

Dù có nhiều điểm khác biệt trên thực tế, nhưng Willi Lehmann chính là khuôn mẫu của điệp viên Sterliz trong tác phẩm nổi tiếng "17 khoảnh khắc mùa xuân" của nhà văn Yulian Semenov. Năm 1969, nhân dịp Đoàn chủ tịch Xôviết tối cao Liên Xô quyết định tặng huân chương cho một nhóm các thành viên lực lượng kháng chiến tại Đức, bà Margaret Lehmann đã được mời tới Đại sứ quán Liên Xô ở Berlin. Korotkov trước sự chứng kiến của một vài nhân viên tình báo Xôviết đã trực tiếp trao tặng cho bà Margaret một chiếc đồng hồ đeo tay bằng vàng, trên khắc dòng chữ: "Kỷ niệm từ những người bạn Xôviết"