Vì sao Thiếu tướng Vladimir Vertiporokh được an táng tại nghĩa trang Novodevichy?

Theo sự phân công của đảng

Thông thường, một điệp viên chuyên nghiệp có ngoại hình không nổi bật, không thu hút sự chú ý quá mức, được coi là một lợi thế. Nhân vật của chúng ta hoàn toàn trái ngược với hình mẫu này. Theo hồi ức của Trung tướng Vadim Kirpichenko, cựu Phó Tổng cục trưởng Tổng cục I của KGB Liên Xô, Vertiporokh "có lẽ, là người nổi bật và ấn tượng nhất trong giới tình báo.

Với chiều cao gần hai mét, vóc dáng vạm vỡ, mái tóc xoăn màu bạch kim, bộ ria được chăm sóc kỹ lưỡng và gương mặt tươi cười, ông trông giống một diễn viên điện ảnh. Ngay lập tức, người ta tự hỏi: Làm thế nào một người như vậy có thể ẩn mình trước sự theo dõi?".

Thời trẻ, Vladimir Vertiporokh không nghĩ đến việc trở thành điệp viên. Ông sinh năm 1914 tại thành phố Berdyansk, bên bờ biển Azov. Năm 1930, khi chưa học hết trung học, ông vào làm nhân viên đóng gói tại một tổng kho rau quả. Sau đó, ông vào học trường Kỹ thuật công nghiệp và trở thành thợ cơ khí tại một nhà máy. Năm 1933, ông trở thành sinh viên của Đại học Công nghệ Thực phẩm Moscow. 5 năm sau, ông tốt nghiệp và nhận bằng kỹ sư.

Nhưng một bước ngoặt lớn trong tình hình đất nước đã thay đổi căn bản số phận của ông. Lavrenty Beria, người đứng đầu Bộ Dân ủy Nội vụ thay thế Nikolay Yezhov, đã loại bỏ những "nhân sự cũ". Một đợt tuyển dụng hàng loạt sinh viên tốt nghiệp đại học vào làm việc trong các cơ quan an ninh đã diễn ra. Vladimir Vertiporokh được phân công về Tổng Cục Kinh tế của Ủy ban An ninh Quốc gia (KGB).

Sau một thời gian ngắn tìm hiểu công việc của cơ quan mới, chàng cán bộ an ninh trẻ được cử đến vùng Viễn Đông, nơi một tổ chức tội phạm trong ngành thủy sản đang hoạt động. Năm 1939, cùng với các đồng nghiệp, ông đã loại bỏ mối đe dọa gián đoạn chuỗi cung ứng, ngăn chặn thiệt hại hàng triệu rúp và phát hiện một tên gián điệp Nhật dày dạn kinh nghiệm.

Đến năm 1941, Vladimir Vertiporokh  được coi là cán bộ phản gián có kinh nghiệm. Khi cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại nổ ra, ông được tuyển chọn  vào một nhóm đặc biệt thuộc Bộ Dân ủy Nội vụ để thành lập các đội do thám và phá hoại tại hậu phương của kẻ thù.

Sau khi thể hiện năng lực của mình trong nhóm đặc biệt, và tiếp theo là tại Lữ đoàn Súng trường Cơ động đặc biệt, chàng cán bộ an ninh 27 tuổi được các cán bộ tình báo đối ngoại chú ý, đơn vị này đang rất cần cán bộ. Thế là Vertiporokh một lần nữa thay đổi nghề nghiệp và lên đường đến Iran làm nhiệm vụ.

Công tác tại Iran

Bắt đầu cuộc chiến chống Liên Xô, Đức Quốc xã dành cho Iran một vị trí quan trọng trong các kế hoạch của mình. Vì vậy, trên cơ sở Hiệp ước Liên Xô-Iran năm 1921, tháng 8/1941, Moscow đã điều động một số đơn vị Hồng quân vào lãnh thổ Iran. Đồng thời, quân đội Anh cũng đã tiến vào đây, và sau đó xuất hiện quân đội Mỹ.

Năm 1942, được cử  đến thành phố Mashhad ở Đông - bắc Iran với tư cách người đứng  đầu Công sứ quán Liên Xô, Vertiporok nhanh chóng nắm bắt công việc được giao. Thành phố này là một trong những ổ gián điệp quan trọng của Đức. Làm việc tại đây có hai chuyên gia hàng đầu của Abwehr, Wilhelm Canaris, (Tình báo Quân đội Đức) và Walter Schellenberg (Tình báo Chính trị). Các điệp viên Đức  hoạt động theo hai hướng chính. Thứ nhất: tiêu diệt các điệp viên tình báo Liên Xô trên lãnh thổ Iran. Thứ hai: tiến hành các hoạt động gián điệp và phá hoại trên lãnh thổ Liên Xô.

Việc vô hiệu hóa hoàn toàn các nhóm gián điệp Đức được coi là nhiệm vụ chiến lược của các cơ quan tình báo Liên Xô. Vertiporok và các thuộc cấp của ông đã có đóng góp to lớn vào việc giải quyết nhiệm vụ này. Chiến công của họ thật đáng khâm phục. Một khối lượng lớn thông tin tình báo quan trọng đã được gửi về Moscow.

Thông thạo tiếng Ba Tư chỉ sau vài tháng, Vladimir Vertiporokh tích cực thiết lập quan hệ với người dân bản xứ. Ông nghiên cứu kỹ về đạo Hồi và các phong tục tập quán địa phương, cố gắng thực hiện chúng và thường xuyên đi nhà thờ Hồi giáo. Ông có tài năng đặc biệt trong việc thu phục người đối thoại và khơi dậy lòng tin ở họ.

Các nhân viên công sứ quán kể lại rằng, có lần, giếng khoan duy nhất ở Mashhad bị hỏng. Thấy trong thành phố không có chuyên gia nào có khả năng sửa chữa, Vertiporokh đã ra tay giúp đỡ - và, trước sự ngạc nhiên của mọi người, ông đã khôi phục nguồn nước. Khỏi cần phải nói, danh tiếng của nhà ngoại giao Nga nổi như cồn. Trước sự kiện này, người dân địa phương không có thiện cảm với các công dân Liên Xô, họ quan niệm rằng người Nga và Anh là những kẻ chiếm đóng trên đất Iran cổ đại. Còn bây giờ, người dân Mashhad đã trở thành nguồn thông tin chính của Vertiporokh.

Vladimir Vertiporokh đã tham gia đảm bảo an ninh cho những người đứng đầu chính phủ của liên minh chống phát xít tại Hội nghị Tehran (28/11 - 1/12/1943). Đây là cuộc gặp gỡ  chung đầu tiên của các nhà lãnh đạo Tam Cường (Stalin, Churchill, Roosevelt). Hội nghị này đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử quan hệ quốc tế. Cho đến nay, chúng ta vẫn sống trong một thế giới được định hình từ chuỗi hội nghị của thập niên 1940 - Tehran, Yalta, Potsdam.

Tất nhiên, hội nghị được chuẩn bị trong điều kiện bí mật tuyệt đối. Nhưng Canaris và Schellenberg cũng không mơ ngủ - ngay từ tháng 5/1943, chúng đã biết về hội nghị sắp diễn ra. Ban lãnh đạo Đệ tam Đế chế đã lập ra một kế hoạch táo bạo: bắt giữ và tiêu diệt các nhà lãnh đạo của Liên Xô, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ ngay trước khi hội nghị diễn ra. Hitler giao cho tên trùm phá hoại của Đệ tam Đế chế, Otto Skorzeny, nhiệm vụ xây dựng chiến dịch “Bước nhảy dài” để hiện thực hóa kế hoạch này.

Skorzeny đã tính đến yếu tố Mashhad. Nhà nghiên cứu Nga Mikhail Lokhmatov viết: “Các nhà lãnh đạo của Tam Cường suýt gặp nguy hiểm lớn từ Mashhad. Khi toán gián điệp Đức đầu tiên đến Iran từ Thổ Nhĩ Kỳ bị phát hiện và bắt giữ, một toán khác dự định tiến từ Mashhad. Nhưng nhờ mối quan hệ tốt với người dân địa phương, các gián điệp Đức đã bị khoanh vùng và khống chế ngay tại chỗ".

Moscow - Tel Aviv - Moscow

Sau chuyến công tác nước ngoài thành công đầu tiên, Vladimir Vertiporok được coi là một điệp viên có khả năng thực hiện những nhiệm vụ khó khăn nhất. Không phải ngẫu nhiên mà vào năm 1948, sau khi Nhà nước Israel được thành lập, Vertiporok được giao nhiệm vụ tổ chức một cơ sở tình báo tại Tel Aviv. Chẳng bao lâu sau, Trung tâm đã nhận được những thông tin tình báo quý giá từ mạng lưới điệp viên được thành lập dưới sự lãnh đạo của ông.

Nhà văn kiêm nhà báo Liên Xô Teodor Gladkov kể: "Vertiporok đã tuyển mộ được ở quốc gia mới thành lập những điệp viên nằm vùng tin cậy".  Thuyết phục công dân Israel hợp tác với tình báo Liên Xô là nhiệm vụ  khó khăn. Nhưng Vertiporok đã thành công.

Trong số những người di cư đến Israel, nhiều người biết rõ Liên Xô là nước có đóng góp lớn nhất vào chiến thắng phát xít, góp phần đáng kể vào việc thành lập Nhà nước Do Thái và là quốc gia đầu tiên chính thức công nhận Nhà nước Israel. Vertiporok đã thiết lập được mối liên hệ với những người Israel đồng cảm với Liên Xô. Hơn nữa, thông qua bạn bè của mình ở Israel, ông đã tìm cách liên hệ với giới tinh hoa khoa học - công nghệ tại Mỹ. Vertiporokh đã đi vào lịch sử với tư cách là điệp viên hợp pháp đầu tiên của Liên Xô tại Tel Aviv.

Sau khi Stalin qua đời, Liên Xô được lãnh đạo bởi bộ ba quyền lực - Beria, Malenkov và Khruschyov. Trong bối cảnh đó, Beria đã tăng cường ảnh hưởng của mình đối với lực lượng an ninh. Vertiporokh được triệu  hồi về nước và được bổ nhiệm giữ chức trưởng phòng tại Cục Đông Á của Bộ Nội vụ Liên Xô. Vladimir Vertiporokh được giao phụ trách bộ phận tình báo đối ngoại, đặc trách khu vực mà ông vừa rời khỏi.

Từ đó, quan hệ Liên Xô-Israel thay đổi 180 độ. Nhà văn Teodor Gladkov viết: “Đáng tiếc là quan điểm chống Israel sau đó của ban lãnh đạo Liên Xô đã không cho phép tận dụng đầy đủ những lợi thế mà tình báo đối ngoại Liên Xô đã tạo ra tại quốc gia Do Thái này”.

Chuyến công tác cuối cùng

Vladimir Vertiporokh đã thực hiện một chính sách nhân sự sáng suốt. Đặc biệt, ông luôn luôn tỏ ra thân thiện và quan tâm đối với các nhân viên mới. Trong cuốn tự truyện của mình, Trung tướng tình báo Liên Xô Vadim Kirpichenko viết về nhân vật của chúng ta như sau: “Tôi không làm việc với Vladimir Vertiporokh lâu, nhưng mỗi lần gặp ông đều mang lại cho tôi cảm giác hài lòng và vui vẻ. Thật may mắn khi có một người sếp như vậy””.

Năm 1957, Thiếu tướng Vladimir Vertiporok được giao nhiệm vụ mới, quan trọng - cố vấn cao cấp của  Tình báo đối ngoại Liên Xô tại Bộ An ninh Quốc gia Trung Quốc. Ông đã cẩn thận nghiên cứu tình hình và rút ra những kết luận phù hợp cho bản thân. Nhiều báo cáo của ông gửi về Moscow phản ánh những quá trình phức tạp đang diễn ra tại Trung Quốc vào thời điểm đó đã giúp các nhà lãnh đạo Liên Xô dự báo những khó khăn trong quan hệ Xô - Trung lúc bấy giờ.

Ngày 15/2/1960, Vladimir Vertiporokh qua đời ở tuổi 45 do một cơn đau tim khi đang thực hiện nhiệm vụ tại Trung Quốc. Ông được an táng tại nghĩa trang Novodevichy ở Moscow.

Vì những thành tích cụ thể trong công việc, Thiếu tướng Vladimir Vertiporok đã được trao tặng Huân chương Lenin, Huân chương Sao Đỏ, nhiều huy chương khác, cũng như huy hiệu "Cán bộ An ninh Quốc gia danh dự".