Đình chỉ lưu hành, thu hồi thực phẩm chức năng giảm béo vì chứa chất độc

Quyết định thu hồi được đưa ra sau khi Cơ quan Quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Mỹ (FDA) cảnh báo, rằng Sibutramine, Phenolphtalein gây nguy hại nghiêm trọng cho sức khỏe của người tiêu dùng.

Theo FDA, các sản phẩm TPCN giúp giảm cân bị đưa vào diện cấm lưu hành mới chỉ là kết quả bước đầu của chiến dịch kiểm tra tại thị trường Mỹ, trong đó loại TPCN Super fat burner, Maxi Gold và Esmeralda đều có chất cấm, một số thành phần hóa chất khác không được nhà sản xuất công bố rõ ràng, hàm lượng hóa chất được phép sử dụng cao hơn mức quy định.

Vẫn theo FDA, cơ quan này đã xác định được 9 loại hóa chất gây độc cho hệ tim mạch, thận và gan của người nếu sử dụng dài ngày, đồng thời rất nguy hiểm với người cao huyết áp, người mắc bệnh động mạch vành, xung huyết, loạn nhịp tim, tăng nhãn áp, tai biến hoặc đột quỵ. Đó là các chất Fenproporex, Bumetanide, Furosemide, Phenytoin, Rimonabant, Cetilistat, Phenolphtalein. Riêng chất Sibutramine - hàm lượng của nó nhiều gấp 3 lần mức cho phép cơ thể con người hấp thụ mỗi ngày, đồng thời những người không có tiền sử bệnh, nếu thường xuyên uống những loại thực phẩm chức năng có chứa Sibutramine cũng sẽ có nguy cơ mắc các bệnh về huyết áp, tim, gan, thận...

Sibutramine - là tên hóa học của biệt dược Sibutral. Đây là loại thuốc chỉ bán theo chỉ định của bác sĩ, làm giảm cảm giác thèm ăn, tác dụng vào trung tâm nhận thức về đói và no ở não, thường được sử dụng như thuốc chống trầm cảm, chán sống. Một thời gian sau khi uống, nó làm giảm trung bình 5% trọng lượng cơ thể.

Được bán tại Pháp từ năm 2001 nhưng ngay lập tức, y học đã nhận ra những tác dụng phụ qua 2 trường hợp tử vong tại Italia. Năm 2002, Italia cấm bán loại thuốc có chứa Sibutramine. Đến năm 2007, Pháp cũng cấm bán. Năm 2009, các nhà khoa học Mỹ nhận ra người uống Sibutramin còn có nguy cơ tự tử - là hiện tượng thường xảy ra với những loại thuốc điều trị chứng chán đời.

Trên trang web của "Viện Sức khỏe quốc gia" (NIH) thuộc Chính phủ Mỹ và trang web "Cơ quan Pháp về sự an toàn của những sản phẩm sức khỏe" (AFSSAPS) thuộc Chính phủ Pháp, các hiệu ứng phụ của Sibutramine đã được lập thành một danh sách dài.

Theo FDA, những quảng cáo hấp dẫn như: "Thuốc chứa dược thảo và các yếu tố tự nhiên, giúp giảm cân nhanh chóng…" in trên bao bì đã làm mất đi sự cảnh giác của người tiêu dùng trong lúc các thành phần tiềm ẩn độc tính lại không được nhà sản xuất công bố. Việc làm này là bất hợp pháp vì coi thường tính mạng của người sử dụng.

Riêng với chất Phenolphtalein, hơn 1/4 thế kỷ, nó đã được sử dụng như thuốc nhuận trường, chữa các chứng táo bón nhưng hiện tại, nó đã bị đưa ra khỏi danh mục thuốc vì có khả năng gây ung thư, nhịp tim không ổn định, co thắt cơ và rối loạn dạ dày. Với Furosemid, nó là thuốc lợi tiểu, được chỉ định trong trường hợp phù phổi cấp, phù do tim, gan, thận và các loại phù khác; tăng huyết áp khi có tổn thương thận, tăng canxi huyết. Tuy nhiên, nó có thể gây ra tình trạng không tiểu được (vô niệu), suy thận và đặc biệt là nó có thể thấm qua nhau thai, vào thai nhi, gây rối loạn nước và chất điện giải cho thai nhi.

Tại Việt Nam, ngay từ năm 2011, Cục Quản lý Dược - Bộ Y tế - đã có văn bản đình chỉ lưu hành và thu hồi toàn bộ thuốc chữa bệnh có hoạt chất Sibutramine. Tuy nhiên, do nhu cầu giảm béo của những người thừa cân nên hiện nay, nhiều loại thuốc giảm béo dưới mác TPCN có chứa Sibutramine vẫn được bán tràn lan trên thị trường, phổ biến là những loại với tên gọi: 2 - Day Diet, 2 - Day Diet Slim Advance, 2X Powerful Slimming, 3X Slimming Power; 5XImelda Perfect Slimming, Oxy Elite Pro …

Vào một số trang web quảng cáo thuốc giảm cân, người tiêu dùng sẽ hoa mắt với những lời mời chào "có cánh": "Thuốc giảm cân Oxy Elite Pro mang lại cho bạn kết quả tốt nhất và nhanh nhất để làm tiêu biến chất béo tối đa"; "Bạn có thể cảm nhận ngay cảm giác các vùng mỡ thừa ở bụng, mông, đùi được đốt nóng ngay khi sử dụng trong ngày đầu tiên"; "Đây là công thức đốt cháy mỡ thừa bán chạy nhất trong những năm gần đây"…

Thậm chí một số trang web còn liều mạng khi tuyên bố: "Bạn có thể yên tâm với sản phẩm Oxy Elite Pro vì nó được sản xuất từ một phòng thí nghiệm uy tín USP Laps, đã được các vận động viên tập thể hình trên toàn thế giới và Việt Nam tin dùng và xác nhận kết quả", với giá tiền dao động từ 900.000 đồng đến 1.850.000 đồng/hộp 90 viên, trong lúc đầu tháng 11/2013 FDA đã ra quyết định thu hồi loại TPCN này vì gây ra những tổn thương ở tim, gan, thận cho người sử dụng.

Tại Singapore, Cơ quan Khoa học Y tế (HAS) cũng đã cấm lưu hành Oxy Elite Pro. Tiến hành thí nghiệm, HAS nhận thấy Oxy Elite Pro có chứa Sibutramine chứ không phải được chiết xuất từ thảo dược như lời quảng cáo. Chưa hết, hai sản phẩm khác là thuốc giảm cân 2Day Diet, 3X Slimming Power - được quảng cáo là do Nhật Bản sản xuất - đã bị cấm lưu hành tại Thụy Sỹ và Mỹ từ giữa năm 2011 nhưng vẫn được chào bán công khai.

Năm 2011, Cơ quan dược phẩm Thụy Sỹ đã phân tích các mẫu sản phẩm thảo dược giảm cân, kết quả cho thấy có tới 8/13 mẫu, trong đó có thuốc giảm cân 2Day Diet, 3X Slimming Power bị phát hiện chứa hoạt chất Sibutramine với hàm lượng 21,5 mg, vượt quá 43% liều lượng cho phép sử dụng hằng ngày.

Được biết Công ty TNHH Trung tâm Vân Sơn - là đơn vị nhập khẩu loại thực phẩm chức năng Super fat burner, Maxi Gold và Esmeralda có trụ sở ở huyện Nhà Bè, TP HCM, ngành nghề kinh doanh là vui chơi giải trí nhưng tháng 4/2013, công ty này đã được cấp phép xác nhận sản phẩm nêu trên phù hợp quy định an toàn thực phẩm!

Đến ngày 1/4, FDA lại gửi tiếp thông báo cho Cục An toàn thực phẩm - Bộ Y tế về việc thu hồi một số sản phẩm TPCN bị phát hiện chứa các hoạt chất cấm sử dụng trong thực phẩm. Các sản phẩm bị thu hồi gồm African Black Ant, Black Ant, Xzen Gold, Xzen Platinium, XZ 1200, Xzone Gold và Xzone 1200 vì có chứa sidenafil và tadalafil - là hai chất sử dụng để điều trị rối loạn cương ở nam giới, không được phép có trong TPCN.

Ngoài ra, một số TPCN giảm cân có chứa sibutramine, phenolphthalein cũng bị ngưng sử dụng, gồm Bella Vi Insane Bee Pollen dạng viên nhộng; Bella Vi Btrim Ultimate Boots; Bella Vi Btrim Max; Bella Vi Extreme Accelarrator; Bella Vi Insane Amp's và hai lô sản phẩm Bella Vi Amp's Up được đóng gói hộp 30 viên và 60 viên do Pure Edge Nutrition, LLc của Mỹ phân phối. Trước thông báo này, Cục An toàn thực phẩm đã khẩn trương rà soát tình hình nhập khẩu TPCN tại Việt Nam và khẳng định Cục chưa cấp chứng nhận tiêu chuẩn sản phẩm cho các mặt hàng nêu trên.

Theo Tiến sĩ, Dược sĩ Đào Đại Cường, nguyên giảng viên khoa Dược, Đại học Y Dược TP HCM thì: "Thuốc làm giảm cân nhanh có hai dạng: Một là gây mất nước. Vì vậy hầu hết những người dùng thuốc giảm cân thường đi tiểu nhiều. Tuy nhiên sau khi ngưng thuốc, tình trạng béo sẽ trở lại như cũ vì người đó phải uống bù nước. Hai là các loại thuốc gây chán ăn, thường có  hiệu quả trong một vài tuần lễ đầu tiên kể từ khi uống nhưng tác dụng sẽ giảm rõ rệt sau tuần thứ tư nên nhiều người tự tăng liều, chưa kể nếu ngưng thuốc, họ sẽ ăn nhiều hơn và hệ quả là béo vẫn hoàn béo".

Một điều nguy hiểm nữa là sau vài tuần điều trị, nhiều người gặp tác dụng phụ như bứt rứt, khó chịu, thay đổi tính cách, dễ cáu giận, mất ngủ, mệt mỏi, trầm cảm và có thể suy tim hoặc đột quỵ.

Giảm béo là một quá trình đòi hỏi phải có sự phối hợp nhiều yếu tố như chế độ ăn uống, làm việc, nghỉ ngơi, tập thể dục… Trước khi quyết định giảm béo, nên có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa, của các chuyên gia dinh dưỡng nhằm xây dựng một lộ trình phù hợp. Không nên tự ý mua và sử dụng các loại thuốc, các loại thực phẩm chức năng giảm cân khi nó chưa được ngành y tế cho phép lưu hành vì các sản phẩm này có thể làm giảm cân ngay tức thì nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại cho sức khỏe, thậm chí phải trả giá bằng cả tính mạng