Methadone không chỉ là một phương pháp cai nghiện
Sự xuất hiện của Methadone
Thực ra methadone không lạ trên thế giới, Mỹ đã áp dụng methadone trong điều trị chăm sóc cai nghiện cách đây hơn 40 năm, Hà Lan gần 30 năm, Hồng Công gần 40 năm, Australia trên 20 năm, các nước khu vực cận kề Việt Nam như Thái Lan, Philippines, Myanmar, Indonesia cũng đã áp dụng. Trung Quốc đã thí điểm methadone vào năm 2000 và chính thức áp dụng vào năm 2003. Methadone đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xếp vào danh mục các thuốc thiết yếu. Việc đấu tranh để mở rộng việc sử dụng methadone được bắt nguồn từ những nhà hoạt động xã hội dũng cảm của Đông Âu và các nước trong khu vực Đông Nam châu Á...
Gần với Việt
Một dự án thí điểm methadone đã được Bộ Y tế triển khai tại Hải Phòng vào đầu năm 2007. Đây là một dự án do Tổ chức Hỗ trợ phát triển Hoa Kỳ và Bộ Phát triển quốc tế Vương quốc Anh tài trợ, nhằm sử dụng methadone thay thế ma túy trong việc điều trị cho 700 người nghiện. Dự kiến dự án này kéo dài đến cuối năm 2008.
Methadone được “định nghĩa” là chất thay thế ma túy, sử dụng bằng đường uống có sự giám sát của nhân viên y tế, nhằm giảm tác hại của ma túy: lây nhiễm HIV/AIDS, tội phạm, giảm số người chết do sốc ma túy. Methadone là một chất đồng vận toàn phần tác dụng lên bộ phận tiếp nhận ma túy trong não, tác dụng của thuốc khá nhanh sau khi uống và đạt hiệu quả cao nhất trong khoảng từ 2 đến 6 tiếng. Thời gian bán hủy của methadone là 24 giờ.
Điều trị thay thế ma túy bằng methadone có thể giúp người nghiện các chất dạng thuốc phiện, kể cả ma túy tổng hợp (lắc) giảm cảm giác thèm ma túy, giảm tần suất sử dụng, tăng hiệu quả điều trị bằng thuốc ARV, giúp người nghiện ổn định cuộc sống và có cơ hội tái hòa nhập với gia đình và cộng đồng...
Theo bác sĩ Lê Trường Giang - Phó giám đốc Sở Y tế TP HCM: Việc điều trị bằng methadone thay thế các chất dạng thuốc phiện là một biện pháp bổ sung bên cạnh các biện pháp phòng chống ma túy đang được áp dụng, góp phần làm giảm tác hại do việc sử dụng hêrôin gây nên.
Methadone không phải...thần dược
Nhưng việc sử dụng methadone không chỉ toàn màu hồng, nói cho cùng methadone cũng vẫn là một dạng... ma túy, sử dụng methadone vào việc điều trị cai nghiện cũng sẽ dẫn đến nhiều bất lợi. Có dư luận cho rằng, về bản chất methadone vẫn chỉ là một chất gây nghiện, người ta lo ngại việc cấp phát miễn phí “chất gây nghiện” sẽ tạo ra một xu thế nghiện ma túy mới.
Các nhà khoa học đã khẳng định rằng, khi cần có giai đoạn chuyển tiếp từ tình trạng sử dụng hêrôin sang tình trạng không sử dụng hêrôin, methadone là một sự lựa chọn chính xác. Methadone không có ảnh hưởng nhiều đến não, trong khi hêrôin gây hưng phấn tột độ ở não. Khác với điều trị ung thư, hay những loại bệnh thể xác khác, điều trị có nghĩa là chữa lành hoàn toàn. Còn những bệnh nghiện, không thể chữa “lành” mà điều trị có nghĩa là kiểm soát các triệu chứng nghiện.
Methadone cũng sẽ gây những phản ứng phụ trong điều trị, trong thời gian đầu khi bắt đầu sử dụng methadone, người được điều trị sẽ thấy buồn nôn, đổ mồ hôi, hoa mắt, buồn ngủ và ngứa. Sau đó sẽ biến mất...
Ai được điều trị thay thế ma tuý bằng Methadone?
Trong tháng 5/2008, TP HCM đã thí điểm dự án cai nghiện bằng methadone, 3 cơ sở khám và điều trị được đặt tại quận 4, quận 6 và Bình Thạnh. Chương trình nằm trong đề án “Triển khai thí điểm điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone tại TP HCM” đã được UBND TP HCM phê duyệt ngày 24/3/2008, trong giai đoạn thí điểm, đề án chỉ được triển khai tại 3 quận, dự kiến sẽ điều trị cho 750 người.
Theo thông báo của Sở Y tế TP HCM, đối tượng được tham gia chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone, gồm; người từ 18 tuổi trở lên, có đơn tự nguyện tham gia điều trị bằng methadone, không có chống chỉ định dùng thuốc methadone, có giấy giới thiệu của UBND phường, xã nơi cư trú, không có hành vi phạm tội, không bị khởi tố và không có hành vi gây rối trật tự hoặc trộm cắp, có nơi cư trú ổn định tại TP HCM.
Ngoài ra còn có những điều kiện ưu tiên như: nghiện ma túy bằng đường tiêm chích, thời gian nghiện ít nhất 3 năm, đã cai nghiện nhiều lần bằng phương pháp khác nhưng không thành công, bệnh nhân AIDS đang được chăm sóc điều trị tại mạng lưới chăm sóc điều trị ARV của TP HCM, người tích cực tham gia các hoạt động phòng chống HIV/AIDS...
Tại quận 4, tính đến tháng 5, chương trình đã nhận được đơn đăng ký tham gia chương trình của 23 người. Ngày 19/5/2008, chương trình đã xét chọn và tiến hành đợt uống methadone đầu tiên cho 6 người. Theo ghi nhận của cơ sở điều trị tại quận 4, sau khi theo dõi tình trạng sức khỏe của những bệnh nhân tham gia uống thuốc trong đợt đầu tiên này, tuy chỉ là những liều đầu nhưng các y, bác sĩ, các bệnh nhân khẳng định thuốc có tác dụng rất nhanh, cơn nghiện không trở lại, bệnh nhân không cần phải chích liều nào cho đến khi uống liều tiếp theo trong 24 giờ, tinh thần và cơ thể khỏe mạnh...
Mỗi ngày một lần, người nghiện đến các cơ sở y tế uống thuốc, sau đó có thể sinh hoạt bình thường như mọi người, không còn cảm giác vật vã, đói thuốc. Sau thời gian nhất định điều trị methadone thay thế ma túy sẽ tiến tới cai nghiện methadone...
Ngoài TP HCM, chương trình methadone đã được thí điểm thực hiện cho 750 người tham gia chương trình cai nghiện tự nguyện tại quận Ngô Quyền, Lê Chân và huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng.
Ông Lê Hiếu Đằng – Phó chủ tịch UBMTTQ Việt Nam TP HCM, người tham gia giám sát việc cai nghiện tại TP HCM nhiều năm nay cũng đã có mặt trong chuyến đi của đoàn TP HCM khi tham quan những điểm cai nghiện bằng methadone tại Hồng Công. Ông Đằng đánh giá rằng, tại Hồng Công, phương pháp cai nghiện bằng methadone là rất hiệu quả. Nhưng ông cũng quan ngại rằng, không phải cứ thành công tại Hồng Công là Việt Nam cũng như thế. Chúng ta cần có các biện pháp phù hợp với Việt Nam...
Ông Đằng bày tỏ rõ quan điểm: Trách nhiệm của cộng đồng và gia đình đối với người sau cai vẫn là quan trọng nhất. Song song với những biện pháp, chương trình cai nghiện, chính quyền phải tăng cường các biện pháp quản lý địa bàn, quyết liệt trong việc kiểm soát, hạn chế, từng bước đẩy lùi việc mua bán và cung cấp ma túy. Ông Đằng ủng hộ quan điểm nên đa dạng hóa các loại hình cai nghiện ma túy của TP HCM, một trong số đó là chương trình cai nghiện bằng methadone. Tuy nhiên, methadone phải kèm theo giáo dục và nhiều giải pháp khác, không giải pháp nào trong cai nghiện ma túy là vạn năng. Methadone không phải là thần dược, nó chỉ mang lại hiệu quả khi đi kèm với nó là nhiều liệu pháp đồng bộ.
Theo thống kê của Bộ Y tế, tính đến cuối năm 2007, toàn quốc đã có hơn 136.000 người nhiễm HIV/AIDS, gần 16.000 người đã tử vong do AIDS. Qua giám sát, các nhà dịch tễ học vẫn cho rằng, dịch HIV/AIDS ở nước ta đang ở giai đoạn tập trung, chủ yếu nằm ở các nhóm có hành vi nguy cơ cao như tiêm chích ma túy, mại dâm. Trong khi đó, tiện ích lớn nhất của methadone là góp phần quan trọng trong việc giảm được sự lây lan HIV/AIDS ra cộng đồng...
Hiện nay, ngay cả trên thế giới cũng chưa xuất hiện thuốc điều trị khỏi hẳn chứng nghiện ma túy. Các liệu pháp điều trị ngắn hạn như cắt cơn, giải độc chỉ mang tính tạm thời, nhằm hỗ trợ người bệnh vượt qua cơn nghiện. Sau khi thoát cơn, những người cai nghiện cần được điều trị dài hạn (dùng thuốc đối kháng hoặc thay thế) để loại trừ hẳn cảm giác thèm trường diễn chất ma túy. Người cai nghiện vẫn phải phụ thuộc lớn vào chính ý chí họ trong việc cai nghiện đầy gian khổ...
Chỉ mong rằng việc sử dụng methadone trong cai nghiện rất cần phải có một sự tổ chức chặt chẽ và quản lý khoa học của cơ quan chức năng, tránh bị lợi dụng làm cho phát triển một loại “ma túy” mới...
