Phát hiện mới về cái tai bị cắt của danh họa Van Gogh

Van Gogh là họa sĩ người Hà Lan mà có lẽ ai cũng biết, với những tác phẩm để đời, trị giá tới mấy chục triệu USD. Vậy mà sinh thời, ông chỉ bán được có một bức! Trong các tác phẩm nổi tiếng nhất của ông có một bức chân dung tự họa, với cái tai được băng vải trắng, mắt sáng đến ngây dại...

Lời giải thích chính thức là họa sĩ kỳ tài này trong lúc lên cơn khủng hoảng tâm thần đã tự cắt mất tai, gói lại để tặng một ả giang hồ tên là Rachel. 7 tháng sau, ông tự tử bằng cách ra đồng tự bắn vào ngực... rồi lết về nằm chết ở nhà.

Tuy nhiên, mới đây, sau 10 năm nghiên cứu, Hans Kaufmann và Rita Wildegans, hai nhà khảo cứu người Đức về lịch sử nghệ thuật, công bố cuốn sách tiếng Đức "Cái tai của Van Gogh: Paul Gauguin và thỏa ước im lặng". Hai học giả thuộc đại học Hamburg phản bác lời giải thích chính thức, và đưa ra luận giải khác. Chính là danh họa Paul Gauguin của Pháp đã đi một đường gươm để xẻo mất cái tai của Van Gogh trước khi bỏ đi.

Hai người là bạn chí cốt, từng chung sống tại thành phố Arles ở miền Nam nước Pháp. Van Gogh yếu đuối, bị khủng hoảng tinh thần và chỉ sợ bạn mình bỏ đi nên có những lúc chèo kéo cãi cọ về bản chất của nghệ thuật.

Một lần đó, Gauguin chịu không nổi những vật vã của bạn, và... vốn dĩ là một tay đấu gươm cự phách, ông huơ một nhát gươm làm đứt tai trái của Van Gogh.

Paul Gauguin có thể là người đã cắt tai trái của Van Gogh.

Từ đấy, hai người hết gặp nhau nữa. Nhưng, trước khi chia tay, đôi bạn tự nguyện là sẽ trình bày sự thể hơi khác một chút, trở thành lời giải thích chính thức cho hậu thế. Gauguin sau khi thoát tội đã trốn sang Tahiti.

Vincent Willem Van Gogh sinh năm 1853 tại Hà Lan, bước vào hội họa khá chậm. Ông đã làm đủ nghề, kể cả bán tranh hay đi giảng đạo tại nhiều nơi ở châu Âu. Ban đầu, ông chỉ nguệch ngoạc vẽ mà chơi, cho tới gần 30 tuổi mới nghe lời em trai đi học về hội họa, dù không mấy thiết tha.

Người em trai này là Theo Van Gogh, kém anh 4 tuổi, nhưng một đời tận tụy chăm lo cho người anh bất đắc chí. Khối lượng thư từ giữa hai anh em là một kho dữ kiện cho phép đời sau xác định được chính xác từng giai đoạn của cuộc đời Van Gogh, trừ mấy năm ở cùng nhau tại Paris nên họ không còn viết thư cho nhau.

Mãi tới năm 1882, Van Gogh mới thực sự cầm cọ vẽ tranh và bước đầu cũng chẳng mấy thành công. Phải chăng vì ông đã đi những bước quá xa so với mỹ quan đương thời? Ông ngả dần từ khuynh hướng Ấn tượng qua các thể loại khác, và đặt nền móng cho nhiều trường phái tân kỳ của thế kỷ XX...

Van Gogh đã sống ở nhiều nơi tại châu Âu, từ Hà Lan qua Bỉ, Pháp, vừa vẽ vừa kết bạn, vừa học hỏi. Nhưng vẫn là một người cô đơn, bệnh hoạn. Xuất hiện khá trễ, Van Gogh đã đi những bước rất xa so với nghệ sĩ cùng thời. Người ta chỉ biết rằng khi sống, Van Gogh bán được có một bức tranh. Người em Theo của ông lo phần còn lại cho một cuộc sống thật ra lầm than, ảm đạm.

Sau Van Gogh, người ta không còn vẽ tranh như trước nữa và nhiều bậc danh dọa đã thực sự chịu ảnh hưởng của ông. Người ta làm phim, dựng truyện và soạn nhạc về Van Gogh. Như một loài hoa nở muộn, Van Gogh trở thành rạng rỡ và lẫy lừng khi hoa đã héo, đã tàn. Sau khi ông mất, ở tuổi 37, thế giới mới biết rằng mình vừa mất một thiên tài.

Đối chiếu các tác phẩm với từng giai đoạn cuộc đời, người sau mới hiểu dần những nỗ lực học hỏi và khám phá của Van Gogh. Tiêu biểu là bộ tranh về những người ăn khoai, hoặc những bức họa nổi tiếng nhất của ông tại thị trấn Arles trong gần 2 năm cuối đời.

Dĩ nhiên, lý giải của Hans Kaufmann và Rita Wildegans không thỏa mãn nhiều người, dù hai vị học giả đã sao lục lại kết quả điều tra của cảnh sát Pháp, tham khảo lời chứng của những người có mặt và nhiều thư từ của chính Van Gogh và người em trai...

Với nhiều người, chuyện nào mới là sự thật có lẽ không mấy quan trọng. Ấn tượng còn lại, nếu có, là hình ảnh của Van Gogh tài hoa nhưng bất hạnh