Cuộc chiến thuế xe điện EU - Trung Quốc

Trong 6 tháng qua, Trung Quốc đã tiến hành các cuộc điều tra chống bán phá giá đối với thịt lợn và rượu mạnh của châu Âu, trong khi các phương tiện truyền thông Trung Quốc đưa tin ám chỉ các sản phẩm làm từ sữa và các mặt hàng khác cũng có thể bị đưa vào danh sách điều tra. Bộ Thương mại Trung Quốc không đưa ra mối liên hệ rõ ràng giữa cuộc điều tra và hạn chế của châu Âu đối với EV, nhưng các chuyên gia thương mại cho biết những mặt hàng này thuộc nhóm sản phẩm mà Trung Quốc có thể nhắm tới nếu nước này lựa chọn trả đũa bằng thuế quan trong những tháng tới.

Trận chiến sắp xảy ra là mặt trận mới nhất trong cuộc đối đầu ngày càng tăng với Trung Quốc trên toàn thế giới liên quan đến các sản phẩm năng lượng giá rẻ do nước này xuất khẩu. Làn sóng xuất khẩu, từ tấm pin mặt trời đến EV, đã cho phép các nước giảm lượng khí thải với chi phí thấp hơn, nhưng đồng thời cũng đe dọa ngành sản xuất trong nước của Mỹ, Đức và nhiều quốc gia khác. Và cách Trung Quốc đáp trả đối với thuế quan của EU trong những tháng tới sẽ là thước đo quan trọng trong nỗ lực chống lại “cơn mưa” thách thức thương mại đang trở nên dữ dội hơn. Trung Quốc tìm cách ngăn cản EU, đối tác thương mại lớn thứ 2 của nước này, và các quốc gia khác đi theo con đường bảo hộ mà Mỹ mở ra.

Gregor Sebastian, nhà phân tích cấp cao của Rhodium Group có trụ sở tại Berlin, Đức, nhận định rằng đối với việc đáp trả thuế EV mà chính quyền Biden áp đặt hồi tháng 5, Trung Quốc nhiều khả năng cho rằng không thể thuyết phục được Mỹ. Tuy nhiên, EU có cách tiếp cận ôn hòa hơn, với mức thuế sơ bộ giới hạn ở 48% thay vì 100% như Mỹ đặt ra. Trung Quốc vẫn hy vọng rằng họ có thể duy trì phần nào khả năng tiếp cận thị trường EU, và họ có thời gian từ nay tới tháng 11, thời điểm các mức thuế được ấn định, để đàm phán.

Danh sách các biện pháp trả đũa mà Trung Quốc có thể áp dụng phản ánh hành động cân bằng của nước này - tìm cách chứng tỏ lực đòn bẩy của Bắc Kinh mà không khiến EU xa lánh hơn nữa. Các chuyên gia thương mại châu Âu và Trung Quốc đã nói với tạp chí Foreign Policy rằng Trung Quốc có thể sẽ nhắm đến các sản phẩm đáp ứng một số điều kiện sau: Sản phẩm phải có giá trị xuất khẩu đối với EU nhưng không quan trọng đến mức gây leo thang quá mức; không nằm trong lợi ích cốt lõi của Trung Quốc; phải đến từ một quốc gia có ảnh hưởng đòn bẩy đáng kể ở EU; và sẽ khiến một nhóm chính trị cốt lõi ở quốc gia đó vận động hành lang chống lại việc áp thuế.

Rượu mạnh có vẻ là một loại hàng hóa quá “đặc thù” tới mức không thể nhắm tới, nhưng nó đáp ứng các tiêu chí của Bắc Kinh. Điều quan trọng nhất là 99% rượu mạnh của Trung Quốc đến từ Pháp, quốc gia ủng hộ các động thái bảo vệ ngành công nghiệp EV của EU. Theo dữ liệu hải quan Trung Quốc, nước này đã nhập khẩu 1,73 tỷ USD rượu mạnh từ Pháp trong năm 2023, bằng khoảng 1/10 giá trị xuất khẩu xe điện Trung Quốc sang EU.

Trung Quốc đã đưa ngành rượu mạnh vào tình trạng báo động hồi tháng 1 khi Bộ Thương mại nước này mở cuộc điều tra về hành vi bán phá giá của châu Âu trong lĩnh vực này. Khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đến thăm Pháp vào tháng 5, ngành rượu mạnh đã vận động hành lang mạnh mẽ để hủy bỏ cuộc điều tra, họ nói rằng thuế quan sẽ “gây thiệt hại rất lớn” và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng tuyên bố rằng Chủ tịch Tập Cận Bình đã cam kết tránh áp thuế đối với ngành này. Tuy nhiên, truyền thông Trung Quốc đưa tin quyết định cuối cùng dự kiến sẽ được đưa ra vào tháng 8, thời điểm Trung Quốc sẽ kết thúc cuộc điều tra.

Ngoài rượu mạnh, Trung Quốc cũng đang để mắt tới các mục tiêu nông nghiệp khác có thể gây ra phản ứng chính trị từ nông dân và các hiệp hội ngành nghề. Sau khi EU công bố quyết định áp thuế tạm thời đối với EV vào đầu tháng 6, Bộ Thương mại Trung Quốc đã khởi động một cuộc điều tra tương tự đối với thịt lợn nhập khẩu từ EU, chủ yếu đến từ Tây Ban Nha, Hà Lan, Đan Mạch và Pháp. Chỉ riêng Tây Ban Nha đã xuất khẩu 865 triệu USD thịt lợn sang Trung Quốc như là điểm đến cho các sản phẩm thịt lợn của họ.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc cũng đề cập đến một loạt mặt hàng có thể bị nhắm tới, bao gồm các sản phẩm làm từ sữa, sản phẩm hàng không vũ trụ và phương tiện động cơ lớn. Trong cuộc phỏng vấn với tờ Hoàn cầu Thời báo hồi đầu tháng 5, một chuyên gia hàng đầu trong ngành ôtô Trung Quốc đã kêu gọi tăng thuế lên tới 25% đối với các loại phương tiện động cơ lớn, những loại được sử dụng trong xe sedan và SUV cỡ lớn.

Theo Rhodium Group, mức thuế này sẽ có tác động nặng nề nhất tới Đức, quốc gia chiếm 36% lượng ôtô động cơ xăng cỡ lớn nhập khẩu vào Trung Quốc. Các nhà sản xuất ôtô Đức là Porsche hay BMW sẽ nằm trong số những bên chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng Trung Quốc nhiều khả năng sẽ không sử dụng quân bài này, ít nhất là trong ngắn hạn. Chính phủ Đức đã vận động hành lang chống lại thuế quan của EU do sự hiện diện lớn của các nhà sản xuất ôtô nước này trong ngành sản xuất tại Trung Quốc, do đó không cần phải thúc đẩy thêm.

Việc Trung Quốc chọn hàng hóa nào trong danh sách để trả đũa sẽ được tiết lộ trong thời gian tới, tuy nhiên, có vẻ như chỉ cần đe dọa là đã đủ đưa EU vào bàn đàm phán. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng Trung Quốc khó có thể sử dụng biện pháp ép buộc kinh tế để tập hợp đủ các quốc gia EU phản đối quyết định của Ủy ban châu Âu (EC), giống như những gì phần lớn các quốc gia EU đã làm 10 năm trước đây khi EU cố gắng áp thuế lên tấm pin mặt trời của Trung Quốc.