Khát vọng thay đổi của những đứa trẻ bị lãng quên ở Zambia

• Đại dịch Ebola và số phận bi đát của trẻ mồ côi châu Phi

Hàng triệu trẻ em mồ côi vì đại dịch HIV/AIDS

Zambia là một quốc gia ở khu vực cận Sahara, châu Phi với dân số 17 triệu người, trong đó có khoảng 1 triệu trẻ mồ côi. Đại dịch HIV/AIDS đã giết chết cả một thế hệ cha mẹ, cô dì, chú bác và những người lớn khác. Hiện nay, một nửa dân số của Zambia trẻ hơn 18 tuổi. 

Một trong 13 trẻ em Zambia chết trước khi lên 5 tuổi và nhiều đứa trẻ không biết cha mẹ hoặc sinh nhật của chính họ. Zambia không khuyến khích người phương Tây nhận con nuôi ra nước ngoài vì sợ nguy cơ chảy máu chất xám. Những người muốn nhận nuôi trẻ em phải chuyển đến Zambia sinh sống.

Shalom, 20 tuổi, một cô gái Zambia trẻ mặc chân váy chữ A màu đỏ dẫn phóng viên đến những khu ổ chuột ở chợ Buseko, Lusaka, nơi cô từng sống ở đây trong thời gian dài. “Mẹ đã đưa tôi và hai người em đến một ngôi làng ở Lusaka, nằm giữa Washington và Pittsburgh. Mẹ tôi đã không quay trở lại sau nhiều năm. Tôi không nhớ khuôn mặt của cha vì ông ấy mất khi tôi mới lên ba, bốn tuổi. Tôi còn quá bé và thậm chí không ai có hình ảnh của ông. Tôi được các nhân viên của Tổ chức từ thiện Family Legacy phát hiện khi 10 tuổi. Họ đã đưa tôi đến trung tâm từ thiện để chăm sóc. Đến giờ, tôi vẫn không biết mẹ mình ở đâu”, Shalom nói.

Những khu ổ chuột ở chợ Buseko, Lusaka, Zambia.

Nhiều trẻ em ở Zambia đang lớn lên mà không có cha mẹ, phần lớn là do đại dịch AIDS. Thế hệ thanh niên Zambia ngày nay thường được nhìn thấy trên đường phố khu ổ chuột ở Lusaka, trẻ em đang được nuôi dưỡng bởi trẻ em. Khu vực nơi Shalom lớn lên được gọi là chợ Buseko. Mọi người sống giữa một bức tường đá và con mương nước thải. Họ ngủ trên những đống cỏ khô và dùng nước từ một cái giếng chung, không có điện hoặc vệ sinh công cộng.

Holly Scurry, lãnh đạo của Tổ chức từ thiện Family Legacy cho mọi người xem bức ảnh nhếch nhác của cô bé Catherine khi mới ba tuổi và sau 5 năm sống trong trung tâm bảo trợ của Family Legacy. “Catherine là con một gái bán dâm ở chợ Buseko. Các nhân viên từ thiện phát hiện cô bé và chị gái Beatrice, lúc đó 7 tuổi khi cả hai đang ngủ ngay cạnh đống rác bên đường, nơi xe tải thường xuyên đi qua”, Holly Scurry nói.

Shalom và Holly Scurry cùng đi trên những con hẻm nhỏ, bụi bặm của khu ổ chuột. Hai người mua gạo và ngô bột, chia thành nhiều túi nhỏ để cung cấp cho các gia đình. Fatima, một bà mẹ có 6 người con nói với Shalom và Holly Scurry rằng, “đôi khi hết thức ăn nhưng chúng tôi không bao giờ hết trẻ em”. Ngoài 6 đứa con, Fatima còn chăm sóc 3 đứa con của chị gái.

Hy vọng vào tương lai

“Chúng tôi muốn thay đổi quốc gia này. Nếu hầu hết trẻ em được nhận nuôi, Zambia sẽ không thể phát triển”, Emma, 21 tuổi nói. Năm 11 tuổi, Emma được Family Legacy tìm thấy trong khu tập thể rách nát Kamanga. Hai người chị em của Emma là Bupe và Esther cũng được đưa đến trung tâm hỗ trợ của Family Legacy.

Emma kể lại rằng, cô đã trải qua “tuổi thơ dữ dội” khi mẹ là một góa phụ nhiễm AIDS, nghiện rượu nặng. “Mẹ tôi uống rất nhiều rượu và thường xuyên đánh đập chị em tôi. Tôi nhớ, có lần mẹ nói tôi đi mua cam nhưng tôi nghe nhầm nên đã mua trứng. Khi về nhà, mẹ ném con dao về phía tôi, may mắn tôi không bị thương”, Emma nói. Một lần, mẹ cô say rượu, làm đổ lò than khiến ngôi nhà bốc cháy. “Không ai thiệt mạng nhưng Esther bị bỏng nặng, đến bây giờ, sau 12 năm, tóc Esther mới mọc được vài mảng”, Emma kể tiếp.

Shalom là một trong hàng triệu trẻ em lớn lên không có cha mẹ ở Zambia.

Shalom cho biết, cô khao khát được trở thành một bác sĩ nhi khoa. “Tôi muốn trở thành một cuốn sách từ điển, một bác sĩ nhi khoa, một bác sĩ cho trẻ em”, Shalom cười nói với gương mặt đầy tự tin. Shalom hy vọng được theo học tại Đại học Cavendish ở Lusaka, một địa chỉ uy tín trong lĩnh vực đào tạo ngành y. Bupe, chị gái của Emma cũng mong muốn trở thành bác sĩ vì các bác sĩ ở Zambia có thể kiếm được rất nhiều tiền.

Dalitso, 20 tuổi, một thanh niên trẻ mang trong mình virus HIV kể rằng, mẹ anh qua đời khi anh lên 5 tuổi và cha cũng qua đời 7 năm sau đó. Dalitso từng trải qua quãng thời gian đen tối của cuộc đời, nhiều lần ngừng uống thuốc điều trị HIV để được chết. “Từ lâu, tôi muốn làm thuyền trưởng để được nhìn thấy đại dương bao la. Tuy nhiên, giờ đây, tôi muốn trở thành một nhà tâm lý học để tư vấn, giúp đỡ những người trẻ từng rơi vào hoàn cảnh như tôi. Tôi thích chia sẻ và nói chuyện với những người trẻ tuổi, chúng tôi cùng nhau thay đổi đất nước này”, Dalitso nói.