Kazakhstan – Nga: Bất đồng trong việc thuê sân bay vũ trụ Baikonur

Thông báo này đã tạo ra một làn sóng hoang mang trong tất cả các chương trình không gian của Nga, khiến  cả Phó thủ tướng Nga Igor Shuvalov lẫn người đồng cấp Kazakhstan Kairat Kelimbetov đều đã lên tiếng về vấn đề này.

Mặc dù hiện tại bản hợp đồng cho thuê này được gia hạn tới năm 2050, và nó không thể bị hủy bỏ giữa chừng. Và dù điều kiện thỏa thuận thay đổi thế nào đi nữa: Nga vẫn chưa sẵn sàng để nói lời tạm biệt.

Hợp đồng cho thuê giữa hai nước được ký kết vào năm 2004, nhưng vào đầu năm 2009, Cơ quan Không gian Kazakhstan - KazKosmos - đã bắt đầu yêu cầu đánh giá lại bản hợp đồng, với mục tiêu chính yếu là Kazahkstan được toàn quyền và công bằng trong việc sử dụng khu liên hợp đó.

Hai bên đều phụ thuộc lẫn nhau. Kazakhstan là chủ sở hữu sân bay quốc tế vũ trụ Baikonur, vốn được xây dựng từ những năm 1950, nhưng họ không có tài nguyên để tiếp tục vận hành một cách độc lập. Mặt khác, Nga lại rất cần sân bay vũ trụ Baikonur, bởi vì họ chỉ có duy nhất một cơ sở phóng tên lửa nhưng nó chỉ dành cho mục đích quân sự.

Sân bay vũ trụ Baikonur bao gồm 10 công trình chính yếu chiếm hơn 6.700 km2. Tất cả đều cần được nâng cấp và sửa chữa định kỳ. Theo bản thỏa thuận hiện tại, Nga được yêu cầu phải chi ít nhất 115 triệu USD mỗi năm để bảo dưỡng và duy trì khả năng sử dụng của sân bay. "Chúng tôi chi tiền của mình không chỉ cho các chương trình không gian của chúng tôi. Các bản hợp đồng quốc tế cũng rất quan trọng" - một nguồn tin từ RosCosmos (Cơ quan Không gian Nga) cho biết. "Ngay khi chúng tôi rời đi, thì sân bay vũ trụ này sẽ chết, và chúng tôi không thể để điều đó xảy ra. Mặc dù chúng tôi thực sự đã chi quá nhiều cho nó".

Sân bay vũ trụ Baikonur.

Leonid Goryushkin, Phó giám đốc của một nhà máy sản xuất tên lửa ở sân sân bay vũ trụ giải thích rằng, những năm 90 thế kỷ trước, sau khi Liên Xô sụp đổ, là những khoảng thời gian rất khó khăn. "Ngày trước rất khó khăn để xoay sở tiền bạc, nhưng hiện tại chí ít chúng tôi có đủ tiền để chi trả các khoản chi phí". Một phần số tiền đó đến từ các cuộc phóng tên lửa thương mại - đã có một lần, một tên lửa được sơn toàn bộ với một mẫu quảng cáo dành cho thuốc lá Marlboro.

Đó là một phần trong số các nguyên nhân tại sao Kazakhstan yêu cầu Nga phải giảm thiểu số lần phóng từ 17 xuống còn 12 lần trong năm 2013 và điều đó thật không dễ chịu chút nào. Dù Nga dành tiền cho sân bay vũ trụ này nhiều cỡ nào đi nữa, thì trên thực tế nó vẫn không đủ trang trải để tiếp tục vận hành nếu không có thêm doanh thu từ các vụ phóng tên lửa thương mại.

Nga đang theo đuổi việc giảm thiểu phụ thuộc vào Kazakhstan. Họ đang xây dựng một công trình mới, sân bay vũ trụ "Phương Đông", đó sẽ là cơ sở phóng tên lửa đầu tiên ở Nga thời hậu Liên Xô. Trong bài phát biểu cách đây chưa lâu, người đứng đầu RosCosmos đã giải thích: "Chúng ta cần phải được sử dụng tùy ý với các tàu không gian của chúng ta, với các quỹ đạo hay khuôn phép mà chúng ta muốn, độc lập với quan điểm của bất cứ quốc gia nào khác".

Nhưng cơ sở mới vẫn chưa hoàn thành, vì vậy Nga vẫn phải tiếp tục hợp tác với Kazakhstan. Trong những cuộc đối thoại gần đây giữa hai phó thủ tướng, điều khoản chủ yếu của bản hợp đồng cho thuê đã không được nhắc lại, nhưng Nga đã buộc phải đưa ra các nhượng bộ lớn trong những dự án không gian song phương đang tiếp diễn.

Theo các nguồn tin, ý tưởng về một ủy ban phụ trách các quyền lợi chung ở Baikonur đã được đưa ra bởi Moskva - vì Moskva phải kiểm soát các áp lực đến từ KazCosmos. Chịu đựng áp lực là điều cần thiết cho tới khi Sân bay vũ trụ Phương Đông hoàn thiện và trở thành một cơ sở phóng tên lửa độc lập