Syria và những mặc cả của các “ông lớn”

Thứ Tư, 04/05/2016, 10:55

Cục diện Syria tiếp tục bị chi phối bởi các cường quốc, nhất là Mỹ và Nga. Theo giới phân tích, một khi hai nước trên chưa thống nhất được lợi ích, quốc gia Trung Đông này sẽ khó có được hòa bình.

Tình hình Syria hiện đang tập trung vào 2 vấn đề. Thứ nhất là nguy cơ bị phá hủy hoàn toàn của cuộc đàm phán hòa bình giữa các phe phái.

Thứ hai là tình hình chiến sự tại Aleppo. Hai vấn đề trên quan hệ mật thiết với nhau theo kiểu nhân quả. Phe đối lập Syria đang đóng tại Aleppo, nơi quân chính phủ Damas đang chuẩn bị cho cuộc tấn công quy mô lớn nhằm chiếm lại quyền kiểm soát thành phố này.

Phe đối lập Syria cho rằng, nếu bị tấn công họ sẽ cắt đứt mọi cuộc thảo luận hòa bình tiếp theo. Ngày 28-4, cuộc đàm phán hòa bình về Syria tại Geneve kéo dài hai tuần đã kết thúc mà không có bất cứ tuyên bố nào được đưa ra.

Ngoại trưởng John Kerry (phải) và Ngoại trưởng Sergey Lavrov.

Cùng thời gian này, tình hình tại Aleppo mỗi lúc một ác liệt. Quân đội Syria tự do và Mặt trận al- Nostra, cánh tay nối dài của Al Qaida tại Syria, sửa soạn một trận đánh lớn được xem là quyết định, theo như phân tích của giám đốc tổ chức nhân quyền Syria Rami Abdel Rahman. Theo các chuyên gia quân sự, chế độ Damas và lực lượng hỗ trợ (Hezbollah-Liban, vệ binh Iran và không quân Nga) đang chuẩn bị tấn công.

Theo một viên tướng Nga tại Syria, Serguei Rudskoi, lực lượng thánh chiến huy động 9.500 chiến binh cho trận Aleppo, với mục tiêu chiến thuật là cắt đứt con đường tiếp liệu của quân chính phủ từ Damas đến thành phố phía bắc này để sau đó tái chiếm các vùng đất bị mất trong tháng 1 và 2.

Ở phía nam Aleppo, phe thánh chiến đã giành lại một phần đất sau nhiều ngày phản công làm thiệt mạng hàng trăm chiến binh đôi bên, trong số này có 14 chiến binh Hezbollah Liban và 16 binh sĩ Iran. Tạm thời, quân đội Syria và đồng minh của họ ở trong thế phòng thủ. Nhưng trong khuôn khổ chiến dịch Aleppo, lực lượng tăng viện và quân dụng đã được gửi đến tỉnh Aleppo. Dự báo trong những ngày tới, chiến trường Aleppo sẽ còn rất ác liệt.

Trong khi đó trên bình diện quốc tế, sự phối hợp ăn ý giữa Nga và Mỹ đang gặp trục trặc. Về quân sự, kể từ khi Nga tham chiến ở Syria, chưa có một sự cố nào xảy ra giữa các chiến đấu cơ của Nga và liên quân. Đôi bên cùng nhau trao đổi thông tin các kế hoạch bay và sử dụng chung một tần số radio cho những cuộc gọi viện binh. Sự cẩn trọng này còn được áp dụng trong việc chọn lựa các mục tiêu tấn công. Nếu như IS nằm trong tầm ngắm của liên quân quốc tế, thì quân nổi dậy chống ông al-Assad, mặt trận al-Nosra lại là mục tiêu tấn công của Nga.

Về mặt ngoại giao, Washington và Moskva cuối cùng cũng đã đưa ra được một lệnh ngừng bắn vào ngày 27-2-2016. Như vậy, 30 năm sau khi kết thúc Chiến tranh Lạnh, Nga và Mỹ một lần nữa xuất hiện như là những cường quốc duy nhất có khả năng áp đặt luật chơi với các bên tham gia. Vấn đề còn lại là phải tránh khỏi bị sa lầy.

Vì điều này, mỗi bên gây áp lực lên phe cánh của mình: Washington dường như đã thuyết phục được phe đối lập tham gia đàm phán hòa bình tại Geneve. Trong khi đó Nga đứng ra bảo đảm việc Damas tôn trọng lệnh ngừng bắn. Ngoại trưởng Mỹ, John Kerry liên tục đến gặp đồng nhiệm Nga, Serguei Lavrov cứ như bạn bè thuở hàn vi.

Tuy nhiên, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov mới đây nhận định, Mỹ vẫn chưa thực hiện cam kết gây ảnh hưởng tới phe đối lập ôn hòa để lực lượng này rút khỏi các khu vực giao tranh trên lãnh thổ Syria. Theo ông Lavrov, một thời gian dài Washington đứng trước vấn đề các căn cứ của tổ chức khủng bố Mặt trận al-Nusra trà trộn lẫn giữa các vị trí đóng quân của những phe nhóm đối lập ôn hòa và đồng ý tham gia thực thi lệnh ngừng bắn tại Syria.

“Vấn đề này đã được đề cập tới và chính Ngoại trưởng John Kerry đã đồng ý rằng, nếu những nhóm này (phe đối lập ôn hòa) muốn tham gia thỏa thuận ngừng bắn và không muốn được coi là đồng lõa của bọn khủng bố thì họ cần thực hiện một việc rất đơn giản: đó là tách mình rời xa khỏi các căn cứ của quân khủng bố.

Người Mỹ đã nhiều lần cam kết với chúng tôi sẽ tham gia vào quá trình này: họ sẽ sử dụng ảnh hưởng của mình đối với lực lượng đối lập ôn hòa để tách họ khỏi khu vực này (nơi quân khủng bố chiếm đóng) và sẽ không gây khó khăn cho cuộc chiến chống lại nhóm al-Nusra. Nhưng cho đến nay Washington vẫn chưa thực hiện lời hứa của mình” - Ngoại trưởng Nga nhấn mạnh.

Chiến sự tại Aleppo ngày 29-4.

Ngày 29-4, Ngoại trưởng John Kerry đã nói chuyện rất lâu với người đồng cấp Nga Sergey Lavrov về tương lai của tiến trình hòa giải ở Syria, vốn cần thiết cho cuộc chiến chống IS. Trong cuộc nói chuyện qua điện thoại, Ngoại trưởng Mỹ lại phải lên tiếng kêu gọi Ngoại trưởng Nga trợ giúp nhằm ngăn chặn và giảm bớt tình trạng bạo động, nhất là quanh khu vực thành phố Aleppo.

Ông Kerry sau đó đến Thụy Sĩ vào chiều tối ngày 1-5 để thảo luận với đặc sứ LHQ Staffan de Mistura, Ngoại trưởng Saudi Arabia Adel al-Jubeir và Ngoại trưởng Jordan Nasser Judeh, rồi sẽ trở về Washington hôm 2-5.

Tuy nhiên, ông Lavrov đã không xuất hiện tại Geneva. Điều này tạo thêm khó khăn cho ông Kerry do không trực tiếp trình bày được yêu cầu của Mỹ là Moskva hãy tạo thêm áp lực lên chính quyền Damas cũng như đồng minh của họ là ngưng, hay ít nhất là giới hạn các cuộc tấn công ở Aleppo.

Mặc dù vậy Nga cũng đã có câu trả lời chính thức với yêu cầu của Ngoại trưởng Mỹ. Nga sẽ không yêu cầu chính quyền Damas ngừng oanh kích thành phố Aleppo, hiện đang là chiến trường chính tại Syria. Thông tin trên được thứ trưởng Ngoại giao Nga Guennadi Gatilov tuyên bố ngày 30-4 để trả lời yêu cầu do Mỹ đưa ra.

Trong buổi phỏng vấn với hãng tin Nga Interfax, ông Gatilov khẳng định: “Không, chúng tôi sẽ không gây sức ép (với chế độ Damas để ngừng tấn công) vì cần phải hiểu đây là một cuộc chiến chống mối đe dọa khủng bố”.

Thực ra vấn đề nằm ở chỗ, Aleppo hiện là nơi phe đối lập Syria do Mỹ hậu thuẫn đang chiếm đóng. Phe này đang đứng trước nguy cơ bị quân đội Chính phủ Syria đánh bật khỏi Aleppo. Mỹ muốn Nga kêu gọi quân Chính phủ Syria ngừng tấn công vì làm như thế sẽ đe dọa tới tiến trình hòa giải giữa các phe phái ở Syria nhưng Nga cho rằng phiến quân do Mỹ bảo trợ ở Aleppo là quân khủng bố, cần phải tiêu diệt.

Như vậy xét về tổng thể, tình hình Syria hiện vẫn chưa có “cửa” nào thật sáng cho khả năng chấm dứt nội chiến. Cả về chính trị lẫn quân sự, sự giằng co vẫn luôn tiếp diễn và không biết đến khi nào mới kết thúc.

M.Thạch (tổng hợp)