Vì sao nữ nhà báo Nga Politkovskaya bị sát hại?
Như tin đã đưa, vào khoảng 16h30' chiều thứ bảy 7/10 ở phố Lesnaya, Moskva, đã xảy ra một vụ án mạng nghiêm trọng. Nạn nhân là Anna Politkovskaya, bình luận viên Báo Novaya Gazeta. Vụ án xảy ra ngay tại cửa thang máy dẫn lên nhà riêng của bà.
Nữ nhà báo sau khi lái xe riêng đi siêu thị mua đồ đã trở về nhà. Bà đã đem một số túi đồ lên rồi trở ra xe để mang nốt đồ lên nhà thì chạm trán kẻ sát nhân đứng chặn ngay lối vào thang máy tầng 1. Khi Politkovskaya vừa từ thang máy bước ra, thủ phạm đã nổ một phát súng vào ngực và bồi tiếp một phát nữa vào đầu nạn nhân khiến bà chết ngay tức khắc.
Tại hiện trường vụ án có một khẩu súng lục Makarov và 4 vỏ đạn, tuy nhiên cảnh sát còn đang giám định đây có đúng là súng thủ phạm đã dùng để bắn nạn nhân hay không. Cảnh sát điều tra cho biết, thủ phạm ắt hẳn đã theo dõi lộ trình và nếp sinh hoạt của nữ nhà báo rất cẩn thận và có thể biết được mã số lối vào tòa nhà.
Đây có thể là một vụ án được lên kế hoạch rất chu đáo và tỉ mỉ, tuy nhiên không rõ vì sao thủ phạm lại không vô hiệu hóa camera theo dõi và không mang mặt nạ khi ra tay. Camera theo dõi lối vào tòa nhà còn lưu lại hình một thanh niên mặc quần áo đen, đội mũ lưỡi trai đã rời hiện trường sau khi án mạng xảy ra.
Cơ quan bảo vệ pháp luật lập tức khởi tố vụ án và mở rộng điều tra, họ niêm phong nhà ở và phòng làm việc của Politkovskaya tại tòa soạn Báo Novaya Gazeta ngay trong đêm 7/10, thu giữ toàn bộ giấy tờ, thư từ, ổ cứng máy tính, nhật ký và giấy viết tay của nhà báo. Mọi cuộc điện thoại gọi đi và gọi đến di động của bà cũng được kiểm tra kỹ. Trưởng công tố Liên bang Nga Iuri Traica trực tiếp chỉ huy theo dõi tiến trình điều tra vụ án.
Ngay sau khi vụ án mạng xảy ra, báo chí và công luận Nga phần lớn đánh giá đây là một vụ sát hại liên quan đến nghề nghiệp của Anna Politkovskaya. Theo lời Tổng Biên tập Báo Moskovskie Novosti, Vitali Trechiakov, "giả thuyết đầu tiên và duy nhất về nguyên nhân vụ sát hại này liên quan đến nghề báo của Politkovskaya, đến những bài báo của bà về Bắc Kavkaz và Tresnia".
Nhà báo Alesandr Hinstein, đại biểu Đuma quốc gia Nga nhận định: "Vụ án có đến 90% liên quan đến nghề báo của nạn nhân. Politkovskaya là một người không khoan nhượng, và "có ai đó trong các nhân vật" trong những bài báo mà Anna đã viết muốn "thanh toán" bà".
Còn các đồng nghiệp của Anna trong Báo Novaya Gazeta thì hầu như khẳng định chắc chắn điều này. "Chúng tôi cho rằng, vụ sát hại liên quan đến hoạt động nghề báo, tuy bên điều tra có trách nhiệm đưa ra lời giải về nguyên nhân dẫn đến vụ sát hại Anna, song chúng tôi mới là những người biết rõ cô ấy" - ông Vitali Iaroshecski, Phó Tổng biên tập Novaya Gazeta khẳng định.
Tổng Biên tập đài Tiếng vọng Moskva cho rằng, nạn nhân đã "xâm phạm đến lợi ích của những nhóm người có thế lực", còn Phó Chủ tịch Đuma quốc gia Nga Vlađimir Girinovsky đánh giá "những kẻ thuê sát hại Politkovskaya chính là những kẻ đã bị bà phê phán đả kích trên báo".
Tuy nhiên, cũng có người đưa ra phán đoán khác. Tổng Biên tập Báo Izvestia, Vlađimir Mamontov cho rằng, vụ việc này chưa hẳn đã liên quan đến các bài viết của nhà báo, và "không nên đầu cơ đề tài theo hướng khẳng định đây là một vụ giết người liên quan đến chính trị". Còn ông Ghennađi Gudkov, Ủy viên Ủy ban An ninh Đuma quốc gia Nga lại phán đoán "có thể do Politkovskaya có trong tay một thông tin mật nào đó mà những kẻ liên quan do không muốn thông tin này bị đưa lên báo nên đã thủ tiêu người nắm giữ nó".
Vụ sát hại nữ nhà báo Anna Politkovskaya không chỉ gây chấn động tại nước Nga, mà còn ở nhiều nước trên thế giới. Tổng thống Mỹ George Bush, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp và các nước Bắc Âu, rất nhiều tổ chức báo chí và nhân quyền quốc tế đều lên tiếng chia buồn, bày tỏ sự thương tiếc Anna Politkovskaya và kêu gọi cơ quan bảo vệ pháp luật Nga nhanh chóng điều tra vụ án và tìm ra thủ phạm.
Ngày 8/10, ở Moskva đã diễn ra tuần hành tưởng niệm Politkovskaya, đặt hoa trước cửa ngôi nhà nơi bà bị sát hại. Một cuộc tuần hành tưởng niệm nữ nhà báo cũng được tổ chức trước cửa Đại sứ quán Nga tại Hensinhki cùng ngày với sự tham gia của hơn một nghìn người. Các cổ đông của Báo Novaya Gazeta ngày 9/10 đã treo thưởng 25 triệu rúp cho những ai cung cấp thông tin giúp khám phá vụ án.
Tuyên bố này được ông Alesandr Lebedev, đại biểu Đuma quốc gia Nga, một trong những cổ đông của báo bên cạnh cựu Tổng thống Nga Gorbachov và tập thể Báo Novaya Gazeta đưa ra và gửi đến các báo đài qua thư điện tử.
Anna Politkovskaya năm nay 48 tuổi. Bà tốt nghiệp Khoa Báo chí MGU năm 1980, đã từng làm việc tại nhiều tòa báo và nhà xuất bản như Izvestia, Vận tải hàng không, ESKART, Paritet, Obshaya Gazeta, từ năm 1999, bà là bình luận viên của Novaya Gazeta (Tin mới).
Anna đã nhiều lần đi viết bài đưa tin tại vùng tị nạn Đaghestan, các vùng chiến sự nóng bỏng Ingushetia và Tresnia. Bà cũng từng có mặt trong vụ bắt cóc con tin tại nhà hát Đubrovski ở Moskva tháng 10/2002, là người giúp thương thuyết để những kẻ khủng bố cho đem nước uống vào cho nạn nhân. Bà là tác giả tập ký "Địa ngục du ký. Nhật ký Tresnia".
Tháng 1/2002, bà được tặng giải thưởng "Ngòi bút vàng nước Nga" về một loạt ký sự viết từ Tresnia. Anna Politkovskaya còn được tặng giải thưởng của Hội Nhà báo Liên bang Nga "Hành động nhân ái - Trái tim nhân hậu", bằng danh dự "Tiếng cồng vàng - 2002 và nhiều giải thưởng khác cho những tác phẩm và bài báo về Tresnia và đề tài chống tham nhũng.
Nữ nhà báo được an táng ngày 10/10 tại nghĩa trang Troekurov Moskva. Ngày 9/10, Novaya Gazeta đã ra số đặc biệt tưởng niệm nữ nhà báo xuất sắc của mình, trong đó đăng những bài viết tiêu biểu của Anna năm 2006, cũng như những ý kiến của công luận và độc giả liên quan đến nhà báo và vụ sát hại bà. "Politkovskaya coi mọi sự bất công, cho dù liên quan đến ai hay xảy ra ở đâu, như là kẻ thù của chính mình và dùng hết sức mình đấu tranh không khoan nhượng với chúng" - báo viết.
Politkovskaya là nhà báo thứ 3 của Novaya Gazeta bị sát hại trong những năm gần đây. Báo này dự định sẽ mở cuộc điều tra báo chí riêng về vụ án. Vụ ám sát Anna Politkovskaya không phải là vụ duy nhất gây chấn động làng báo Nga và thế giới. Trước đó có thể kể đến những vụ tương tự với động cơ hầu hết đều gắn liền với hoạt động báo chí:
- Vụ sát hại phóng viên Báo Moskovsky Komsomoles, Dmitri Kholodov ngày 17/10/1994. Đã có 6 người bị buộc tội, trong đó có 1 cựu đại tá và 4 sĩ quan tình báo, những người gây ra vụ nổ tại tòa soạn báo do hiểu một câu nói của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Pavel Grachov lúc bấy giờ "ám chỉ chỉ thị thanh toán nhà báo".
- Vụ Tổng Giám đốc hãng Truyền hình ORT Vlađislav Listiev bị bắn chết ngày 1/3/1995 đến giờ vẫn chưa tìm ra thủ phạm.
- Vụ Tổng Biên tập Báo Kalmưkia Xôviết ngày nay, Larisa Iuđina bị sát hại bằng dao và ném xác ra hồ nước ngoại thành. Công tác điều tra đến nay vẫn chưa kết thúc, tuy nhiên giả thuyết chính cho đây là một vụ giết người mang động cơ chính trị. Trong danh sách những người bị tình nghi liên quan có em trai của Tổng thống nước Cộng hòa Iliumginov và Giám đốc Ngân hàng Trung ương nước cộng hòa;
- Vụ Chủ tịch Tập đoàn xuất bản Tuyệt mật, Archiom Borovits bị tử nạn ngày 9/3/2000 trong một vụ rơi máy bay tại sân bay Serementievo-1 Moskva. Cơ quan an ninh của sân bay cho rằng, vụ máy bay rơi này "không phải ngẫu nhiên". Vụ việc vẫn đang được tiếp tục điều tra. Trong các giả thuyết không loại trừ đây là một vụ khủng bố. Tập đoàn xuất bản cũng đang tiến hành một cuộc điều tra độc lập về tai nạn máy bay này.
- Vụ Tổng Biên tập Tạp chí Forbes, Pol Khlebnikov bị bắn chết ngay cổng tòa soạn ở Moskva tối 9/7/2004. Nạn nhân trước khi chết chỉ kịp nói ông không biết ai đã bắn vào mình
