Vương quốc Bhutan trước nguy cơ bị xoá sổ

Sống trong sợ hãi

Vương quốc Bhutan - nằm giữa Ấn Độ và Trung Quốc, ở chân đồi dãy núi Himalaya, đang phải trả giá vì sự công nghiệp hóa toàn cầu. Đi về phía bắc của đất nước, rất nhiều dòng sông băng ở Himalaya đang bắt đầu tan ra với tỷ lệ không ổn định, và những lo ngại về khả năng tồn tại của những tảng băng với sự nóng lên toàn cầu.

Nước chảy ra từ các dòng sông băng làm phá tan các đập băng tự nhiên được dùng để chặn nước. Điều này có thể tạo nên những cơn lũ rất mạnh giống như cơn lũ xảy ra vào năm 1994, khi một dòng nước toàn bùn đất đã giết chết hàng chục người tại Bhutan và quét sạch những ngôi làng. Các nhà khoa học phương Tây gọi hiện tượng này là một cơn lũ đột ngột của hồ băng, hay GLOF. Với 24 trong số 2.674 dòng sông băng được coi là có mức tan chảy không ổn định, Bhutan đang chuẩn bị đối mặt với thảm họa này trong những năm tới, vì chúng có thể là nguyên nhân hình thành nên "những cơn sóng thần" gây chết người.

Bhutan là một trong những nước đầu tiên trên thế giới đã ngăn chặn được hiện tượng GLOF. Vào năm 2005, chính phủ nhận được quỹ bảo vệ môi trường tài trợ bởi Chương trình Phát triển Liên Hiệp quốc (UNDP). Số tiền này một phần nhằm phục vụ chi tiêu cho hệ thống dẫn nước ở Bhutan từ hồ băng Thorhormi và để sửa lại những đầm tự nhiên.

Tuy nhiên, ở độ cao như vậy, để tiến hành công việc là rất khó khăn, nguy hiểm và rất tốn kém. Địa hình không đủ khoảng không  để sử dụng máy bay trực thăng. Thay vào đó, một nhóm khoảng 350 người phải đi bộ 10 ngày để thiết lập một căn cứ ở độ cao 5.000m. Từ đó, sinh viên tình nguyện, các cựu binh và người dân trong trang phục truyền thống đã làm việc dưới điều kiện nước băng ngập trên cả đầu gối. Bằng cách sử dụng một vài công cụ ít ỏi, họ phải cố gắng để xây dựng nên một con kênh thoát nước và những bức tường đá để làm hồ nước chắc chắn hơn. Hàng năm, khi mùa đông đến, công việc của họ lại bị gián đoạn.

Một trận lũ lụt do sông băng tan chảy gây ra.

Pradeep Mool - kỹ sư làm việc tại Trung tâm Phát triển vùng núi Quốc tế (ICIMOD), có trụ sở tại Kathmandu, Nepal, đã nói rằng: "Nhờ hình ảnh vệ tinh mà có thể xác định được dòng sông băng nào là nguy hiểm nhất. Nhưng lại không thể cho biết một thảm họa xảy ra khi nào và ở đâu".

Các nhà nghiên cứu chú ý tới các nhân tố khác nhau khi đưa ra lời đánh giá về mức nguy hiểm mà GLOF gây nên:  địa hình, khả năng xảy ra lở tuyết có thể làm cho hồ nước tràn ra, những mương tự nhiên tồn tại trong hồ băng rắn chắc như thế nào và khối lượng nước trong hồ.

Những nguyên nhân gây ra lũ lụt ở các dòng sông băng là khác nhau, và khó đánh giá. Và với độ cao đó, trong các điều kiện khí hậu khắc nghiệt như vậy, việc thu thập thông tin vô cùng nguy hiểm. Dowchu Dukpa - kỹ sư Bộ Môi trường Bhutan, nhớ lại: các nhà khoa học đã làm việc vất vả như thế nào để đo được mức nước trên hồ Thorthormi. Ông cho biết: "Gió thổi rất mạnh và đã làm lật thuyền của các nhà nghiên cứu".

Các nhà chức trách đã xác định được những vùng có nguy hiểm cao và với nỗ lực để cứu sông, họ đã cấm xây dựng nhà ở tại các khu vực đó. Hiện tại, họ lên kế hoạch thành lập một hệ thống cảnh báo điện tử. Cảm biến được đặt ở các hồ băng sẽ theo dõi sự thay đổi mực nước. Nếu mực nước nhanh chóng giảm đi, một thông báo được chuyển sang chế độ tin nhắn để cư dân - thông qua lời cảnh báo từ điện thoại di động, kịp thời tìm nơi trú ẩn.

Những cơn lũ ảnh hưởng tới người dân Bhutan

Mặc dù những "cơn sóng thần" có thể là mối nguy hiểm trực tiếp nhất, nhưng chúng không phải là vấn đề duy nhất mà người dân Bhutan đang phải đối mặt. Khi những dòng sông băng trên dãy Himalaya biến mất, sẽ xuất hiện rất nhiều những dòng sông khác mà vương quốc này cũng phụ thuộc vào. Sau cùng, nước là tài nguyên quý giá nhất của đất nước. Bhutan phải phụ thuộc rất nhiều vào nước, vì nước hỗ trợ rất nhiều cho cư dân trong việc tưới tiêu các cánh đồng, và để cung cấp cho các nhà máy thủy điện - nơi mà hàng năm tạo ra 40% của cải cho đất nước.

Giảm mực nước ở các con sông sẽ có ảnh hưởng tới các nước ở xa hạ nguồn, cũng có khả năng ảnh hưởng tới toàn bộ khu vực. Các thành viên của Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) suy tính rằng, sự tan chảy các dòng sông băng trên dãy Himalaya sẽ gây ra những vấn đề về cung cấp nước cho người dân nơi đây.

Rất ít khi Bhutan chịu trách nhiệm cho sự thay đổi khí hậu; tuy nhiên, rất có thể đất nước này trở thành một kiểu mẫu vì sự phát triển bền vững. Nhờ có rừng bao phủ tới 82% lãnh thổ của đất nước, đây là một trong số rất ít các quốc gia trên hành tinh hấp thụ ngày càng nhiều khí nhà kính. Thực tế, như được viết trong hiến pháp, một lời cam kết giữ lại 60% rừng cho lãnh thổ của mình.

Ugyen Tshewang - người chỉ đạo Hội nghị Môi trường quốc gia Bhutan, nói rằng: "Chúng ta đang bị đe dọa bởi sự tan chảy của các dòng sông băng, nhưng chúng ta không thể tạo áp lực cho các nước công nghiệp"