Canada bình thường lại với Ấn Độ

Thủ tướng Canada Mark Carney đã mời Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đến dãy núi Rocky của Canada với tư cách là khách mời tại Hội nghị thượng đỉnh G7. Hai ông Carney và Modi đã nhất trí rằng 2 nước sẽ chỉ định các cao ủy mới, cách gọi đại sứ của các quốc gia thuộc Khối thịnh vượng chung.

Hai nhà lãnh đạo đã đưa ra quyết định "với mục đích khôi phục các dịch vụ thường xuyên cho công dân và doanh nghiệp ở cả 2 quốc gia", Văn phòng Thủ tướng Canada cho biết trong một tuyên bố.

Ông Modi đã thể hiện thái độ hòa giải khi gặp ông Carney, nói rằng cả Canada và Ấn Độ đều "tận tụy với các giá trị dân chủ". Ông đã chúc mừng ông Carney vì đã dẫn dắt đảng Tự do của mình giành chiến thắng trong cuộc bầu cử. Ông nói: "Mối quan hệ giữa Ấn Độ và Canada rất quan trọng theo nhiều cách. Tôi tin tưởng rằng Ấn Độ và Canada sẽ cùng nhau hợp tác để đạt được tiến bộ trong nhiều lĩnh vực".

Ông Carney cho biết, việc chào đón ông Modi đến dự Hội nghị thượng đỉnh G7 là một "vinh dự lớn". Ông hy vọng sẽ hợp tác với Ấn Độ về "các vấn đề mà chúng ta cùng nhau giải quyết, từ an ninh năng lượng, tương lai của trí tuệ nhân tạo, đến cuộc chiến chống khủng bố".

Trước đó vài ngày, Canada và Ấn Độ đã có kế hoạch chia sẻ thông tin tình báo trong nỗ lực chống lại mối đe dọa ngày càng gia tăng của tội phạm quốc tế và chủ nghĩa cực đoan. Đây là bước tiến quan trọng đánh dấu một sự thay đổi đáng kể trong mối quan hệ giữa 2 nước sau gần 2 năm “đóng băng” do cuộc tranh cãi ngoại giao gay gắt liên quan vụ ám sát một nhà hoạt động người Sikh nổi tiếng trên đất Canada.

Theo thỏa thuận chia sẻ thông tin tình báo, cảnh sát của cả 2 nước sẽ tăng cường hợp tác về tội phạm xuyên quốc gia, khủng bố và các hoạt động cực đoan. Canada được cho là đã thúc đẩy nhiều hoạt động điều tra hơn về các vụ giết người ngoài vòng pháp luật.

Canada là nơi có cộng đồng người Sikh lớn nhất bên ngoài Ấn Độ. Với 2% dân số Canada và tập trung ở các khu vực ngoại ô dao động, cộng đồng này đã tạo ra ảnh hưởng chính trị ngày càng tăng.

Mối quan hệ giữa 2 nước đổ vỡ vào năm 2024, sau khi Chính phủ Canada do ông Justin Trudeau lãnh đạo cáo buộc Ấn Độ có liên quan đến vụ ám sát một người theo đạo Sikh ly khai. Hardeep Singh Nijjar, một người Canada gốc Ấn Độ, ủng hộ một nhà nước Sikh độc lập có tên là Khalistan, đã bị bắn chết tại một ngôi đền Sikh ở tỉnh British Columbia, Canada vào năm 2023. Canada cáo buộc Ấn Độ chỉ đạo một chiến dịch đe dọa rộng rãi đối với các nhà hoạt động Sikh tại quốc gia này. Ấn Độ phủ nhận sự liên quan đến vụ giết người và cho biết Canada nên có nhiều hành động hơn đối với những người ủng hộ bạo lực cho Khalistan.

Kể từ khi chính phủ tiền nhiệm của Canada cáo buộc Ấn Độ dàn dựng vụ ám sát Nijjar, Ottawa và New Delhi đã vướng vào một cuộc đấu khẩu ngày càng tồi tệ về vấn đề này. Ấn Độ đã tạm thời ngừng cấp thị thực cho Canada và ngay sau đó, Canada đã trục xuất 6 nhà ngoại giao cấp cao, bao gồm cả cao ủy Sanjay Verma. Ấn Độ đã trả đũa bằng cách ra lệnh trục xuất 6 nhà ngoại giao cấp cao của Canada, bao gồm cả quyền cao ủy. Cuộc tranh cãi đã cản trở nghiêm trọng các dịch vụ ngoại giao giữa 2 quốc gia, cản trở các giao dịch hàng hóa trị giá 9 tỷ USD vào năm 2023 và mối quan hệ văn hóa chặt chẽ do cộng đồng người Ấn Độ di cư đông đảo ở Canada. Hai nước đã rút đại sứ về nước kể từ đó.

"Chính phủ Ấn Độ đã phạm phải một sai lầm khủng khiếp khi nghĩ rằng họ có thể can thiệp mạnh mẽ như họ đã làm vào sự an toàn và chủ quyền của Canada", ông Trudeau từng phát biểu trong một cuộc điều tra công khai về sự can thiệp của nước ngoài, đồng thời nói thêm rằng Canada không muốn "phá hủy" mối quan hệ có giá trị của mình với Ấn Độ. Nhưng, ông cho biết sau khi Nijjar bị giết, "chúng tôi đã có những dấu hiệu rõ ràng và chắc chắn là ngày càng rõ ràng hơn rằng Ấn Độ đã vi phạm chủ quyền của Canada".

Trong bối cảnh đó, việc ông Carney mời Thủ tướng Ấn Độ Modi đến Canada dự Hội nghị thượng đỉnh G7 vừa qua đã gây ra phản ứng phẫn nộ từ Tổ chức Sikh Thế giới. "Đối với người Sikh ở Canada, đây là sự phản bội, không chỉ đối với cộng đồng của chúng tôi, mà còn đối với các giá trị cốt lõi của Canada", ông Danish Singh, chủ tịch của tổ chức này tuyên bố.

Những người biểu tình theo đạo Sikh đã tập trung trên đường phố Calgary, thành phố lớn gần nhất với hội nghị thượng đỉnh. Đảng Dân chủ Mới (cánh tả), đảng lớn thứ tư trong Quốc hội Canada, không chính thức tham gia chính phủ của ông Carney, đã lên án lời mời đối với ông Modi. "Tiếp tục hợp tác với chính phủ của ông Modi mà không có trách nhiệm giải trình sẽ làm suy yếu mọi nỗ lực bảo vệ nhân quyền, tính minh bạch và pháp quyền", đảng này cho biết trong một tuyên bố trước chuyến thăm của ông Modi.

Tuy nhiên, việc ông Carney quyết định mang ý nghĩa chính trị, ngoại giao quan trọng hơn là cái nhìn của những người ủng hộ cộng đồng người Sikh chống Ấn Độ. Theo truyền thông Bắc Mỹ, từ khi lên nắm quyền, ông Carney đã tiến hành loạt hành động ngoại giao tích cực, nối lại quan hệ ngoại giao và đối thoại trực tiếp với các quốc gia vốn bị xem là “không thân thiện” với Canada trong nhiệm kỳ của ông Trudeau. Ông Carney đã đối thoại với Tổng thống Mỹ Trump để chấm dứt “thương chiến”, đối thoại với Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường để nâng tầm quan hệ thương mại, và bây giờ là Ấn Độ - nền kinh tế lớn thứ 5 trên thế giới.