Chiến sự Ukraine: Bước leo thang mới của phương Tây

Phát biểu tại cuộc họp báo cùng Thủ tướng Đức Olaf Scholz hôm 28/5, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nêu rõ rằng vũ khí của Pháp gửi tới Ukraine, bao gồm cả tên lửa tầm xa, được phép nhắm vào các căn cứ bên trong Nga. Ông Macron nói tiếp: “Chúng tôi nghĩ rằng chúng ta nên cho phép họ vô hiệu hóa các địa điểm quân sự nơi tên lửa được phóng đi và về cơ bản là các địa điểm quân sự mà Ukraine bị tấn công”. Tuy nhiên, ông Macron nói thêm: “Chúng ta không được cho phép họ tấn công các mục tiêu khác ở Nga”, bao gồm cả các mục tiêu dân sự hoặc quân sự khác.

Thủ tướng Đức Scholz lặp lại nhận xét của ông Macron và nói rằng Ukraine được phép tự vệ miễn là nước này tôn trọng các điều kiện do các quốc gia cung cấp vũ khí - bao gồm cả Mỹ - và luật pháp quốc tế đưa ra.

Tuyên bố của lãnh đạo Pháp, Đức cho thấy phương Tây đang tiến dần đến bước leo thang nguy hiểm thông qua việc cho phép Ukraine dùng vũ khí phương Tây tấn công lãnh thổ Nga. Mặc dù Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã nhiều lần xin phép các đồng minh sử dụng vũ khí được viện trợ để tấn công bên trong nước Nga, nhưng đây là “lằn ranh đỏ” cực kỳ nguy hiểm mà phương Tây luôn muốn gìn giữ để tránh leo thang xung đột, và xa hơn là tránh làm mất ổn định chiến lược giữa Nga và phương Tây.

Chính vì vậy, các đồng minh phương Tây của Ukraine từ lâu đã giữ chính sách rằng vũ khí viện trợ phải được giới hạn nghiêm ngặt trong việc sử dụng bên trong lãnh thổ Ukraine. Các nhà lãnh đạo phương Tây lo ngại rằng nếu vũ khí của họ được sử dụng để tấn công vào bên trong nước Nga, nó sẽ làm leo thang bạo lực và gây ra một cuộc chiến rộng lớn hơn có sự tham gia của NATO. Vì lo ngại leo thang nên Mỹ, nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho Ukraine, đã cấm Kiev tấn công vào lãnh thổ Nga.

Các lằn ranh đỏ trước đây do các nhà lãnh đạo phương Tây vạch ra để hỗ trợ Ukraine đã bị vượt qua, bao gồm cả việc cung cấp xe tăng, được thỏa thuận vào đầu năm 2023 để giúp Ukraine chọc thủng tuyến phòng thủ của Nga và máy bay chiến đấu F-16, mà các chính phủ châu Âu đã đồng ý trong thỏa thuận mùa hè năm 2023. Theo trang web của Bộ Quốc phòng Pháp, Pháp đã cung cấp cho Ukraine một số lượng tên lửa hành trình SCALP không xác định. Theo Dự án đe dọa tên lửa tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS), tên lửa SCALP có tầm bắn lên tới 155 km và mang đầu đạn xuyên phá có sức nổ mạnh 400 kg. Pháp cũng đã cung cấp cho Ukraine nhiều loại vũ khí quân sự, bao gồm cả pháo tự hành Caesar với tầm bắn lên tới 42 km.

Phát biểu trong chuyến thăm cấp nhà nước tới Uzbekistan hôm 28/5, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố Ukraine không thể sử dụng vũ khí tầm xa nếu không có sự hỗ trợ đáng kể của NATO và sự tham gia như vậy của liên minh này có thể gây ra “một cuộc xung đột toàn cầu”, ví dụ như “không thể sử dụng vũ khí chính xác tầm xa nếu không có hoạt động trinh sát trên không gian”. Ông Putin nói: “Việc lựa chọn mục tiêu cuối cùng” hay “sứ mệnh phóng” cho các hệ thống phương Tây cần phải được thực hiện bởi “các chuyên gia có tay nghề cao, những người biết sử dụng dữ liệu trinh sát này”.

Hiện tại, ngoài Pháp và Đức, Ba Lan là nước đã tuyên bố Ukraine có quyền tự do sử dụng vũ khí do họ cung cấp để tấn công lãnh thổ Nga. Nhưng, nhiều nước thành viên khác của EU và NATO không đồng tình với gợi ý của Pháp và Đức.

Trong khi đó, trước sức ép từ các đồng minh, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken hôm 29/5 cho biết, Mỹ sẽ tiếp tục “thích ứng và điều chỉnh” sự hỗ trợ của mình dành cho Ukraine. Đây có thể là dấu hiệu về khả năng Mỹ thay đổi chính sách đối với việc Ukraine sử dụng vũ khí viện trợ để tấn công lãnh thổ Nga. Trong khi đó, có nguồn tin cho rằng Mỹ đã cho phép Ukraine dùng vũ khí Mỹ tập kích lãnh thổ Nga, giới hạn ở vùng biên giới. Nhưng, giới chuyên gia cho rằng Ukraine sẽ phải cẩn thận về các loại mục tiêu mà nước này tấn công và cần tránh gây thương vong cho dân thường.

Trong một diễn biến bất ngờ, ngày 26/5, các lực lượng Ukraine đã phát động tấn công bằng thiết bị bay không người lái (drone) vào sâu trong lãnh thổ Nga, mục tiêu là các trạm radar cảnh giới chiến lược của Nga ở Armavir, vùng Krasnodar, và cơ sở gần thành phố Orsk, tỉnh Orenburg, gây ra một số thiệt hại.

Điều này đang khiến giới chức Mỹ lo ngại về khả năng leo thang xung đột nguy hiểm. Giới chuyên gia Mỹ xác định các trạm radar của Nga đặt tại Armavir, vùng Krasnodar, và thành phố Orsk, tỉnh Orenburg, có nhiệm vụ giám sát khu vực Trung Đông và Trung Á, không liên quan đến vùng chiến sự Ukraine. Tuy nhiên, giới chức quân sự Ukraine lại cho rằng các trạm radar ở miền Nam Nga đã được điều chỉnh sang giám sát các hoạt động quân sự ở Ukraine (trong khi Nga còn có ít nhất 3 trạm radar chiến lược đặt ở các vùng phía Bắc có khả năng phủ sóng toàn bộ châu Âu và cả Bắc Mỹ).

Hơn nữa, Ukraine đã sử dụng các loại khí tài do nước này tự sản xuất để thực hiện cuộc tập kích mục tiêu cực kỳ nhạy cảm của Nga càng khiến giới chức Mỹ lo ngại hậu quả từ vụ tấn công gây ra có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự ổn định chiến lược giữa Nga và Mỹ mà Washington đang cố gắng duy trì. Vì bất kỳ hành động tấn công nào nhắm vào các mục tiêu chiến lược nhạy cảm trên đất Nga đều có thể khiến Moscow nghĩ rằng có sự chỉ đạo hoặc đồng ý của Mỹ và phương Tây.