COP28: Bước ngoặt và những thách thức

Trong bối cảnh các hiện tượng thời tiết cực đoan có chiều hướng gia tăng và ngày càng trở nên trầm trọng hơn do biến đổi khí hậu, COP28 được cho là cơ hội quan trọng để các nước đẩy nhanh hành động trong cuộc chiến ứng phó biến đổi khí hậu.

Hành tinh vẫn đang nóng lên

Các cuộc đàm phán về biến đổi khí hậu trong khuôn khổ COP28 diễn ra vào thời điểm quan trọng, khi các nhà khoa học cho biết thế giới gần như chắc chắn sẽ trải qua năm nóng kỷ lục trong năm 2023, các hiện tượng thời tiết cực đoan đang trở nên thường xuyên và nghiêm trọng hơn, Trái đất đang tiến gần đến điểm tới hạn cấp bách.

Ngày 20/11, Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) đã công bố “Báo cáo khoảng cách phát thải” hằng năm, trong đó cảnh báo rằng các cam kết cắt giảm khí thải nhà kính của các quốc gia hiện đang khiến Trái đất rơi vào tình trạng nóng lên vượt xa các giới hạn chủ chốt, với nguy cơ nhiệt độ có thể tăng lên tới mức 2,9 độ C trong thế kỷ này.

Được công bố ngay trước thềm hội nghị quan trọng về khí hậu COP28 ở Dubai, báo cáo của UNEP cung cấp một đánh giá chính thức và nghiêm túc về việc thế giới hiện vẫn không thể kiềm chế sự nóng lên toàn cầu. Cùng với việc năm nay được dự đoán sẽ là năm nóng nhất trong lịch sử loài người, UNEP cho biết “thế giới đang chứng kiến sự gia tăng đáng lo ngại về số lượng, tốc độ và quy mô của các kỷ lục khí hậu bị phá vỡ”.

Sau khi đánh giá kế hoạch cắt giảm carbon của các quốc gia, UNEP cảnh báo rằng hành tinh đang trên đà nóng lên một cách thảm khốc từ 2,5 - 2,9 độ C từ nay đến năm 2100. Nếu chỉ dựa trên các chính sách hiện hành và nỗ lực cắt giảm khí thải, hiện tượng nóng lên toàn cầu sẽ tăng thêm tới 3 độ C.

Giám đốc UNEP Inger Andersen nhấn mạnh rằng: "Chúng ta càng chờ đợi thì càng khó khăn. Thế giới cần bước ra khỏi việc hành động thiếu hiệu quả và bắt đầu lập kỷ lục mới về cắt giảm khí thải, chuyển đổi xanh và tài chính khí hậu, bắt đầu từ bây giờ". Theo ông Andersen, các nước G20 vốn chịu trách nhiệm về khoảng 80% lượng khí thải toàn cầu cần dẫn đầu trong việc cắt giảm khí thải và việc này là “vô cùng quan trọng”.

Trong khi đó, theo số liệu do Cơ quan Giám sát tình trạng biến đổi khí hậu Copernicus của Liên minh châu Âu (EU) công bố, nhiệt độ trung bình toàn cầu vào ngày 17/11 cao hơn 2,07 độ C so với trung bình thời kỳ 1850-1900 và đây cũng là mức tăng cao nhất được ghi nhận từ trước tới nay.

Những con số kỷ lục trên thực tế không chỉ có nghĩa là ngưỡng nhiệt độ mà Thỏa thuận Paris đặt ra đang đứng trước nguy cơ bị phá vỡ mà cơ bản hơn, nó nói lên rằng nhiệt độ trung bình của hàng chục năm qua đã liên tục tăng không thể kiềm chế và trở nên nguy hiểm.

COP28 phải tạo bước ngoặt

Với chủ đề "Gắn kết - hành động - hiệu quả", hội nghị COP28 sẽ tập trung vào 4 trụ cột gồm: Theo dõi sát quá trình chuyển đổi năng lượng, xử lý vấn đề tài chính khí hậu, thích ứng với biến đổi khí hậu để bảo vệ cuộc sống và sinh kế cho người dân, tăng cường bao quát mọi mục tiêu chống biến đổi khí hậu.

Theo đánh giá của giới quan sát, thách thức đối với COP28 là rất đáng kể, bởi theo kế hoạch, các nhà lãnh đạo sẽ đưa ra đánh giá chính thức đầu tiên về tiến trình thực hiện các cam kết theo Hiệp định Paris, đồng thời đề xuất những biện pháp đẩy nhanh việc đạt được những mục tiêu đề ra.

Ông Simon Stielle, Tổng thư ký Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC), nhấn mạnh: “Hội nghị COP28 sẽ phải là một bước ngoặt thực sự, bởi trên thực tế chúng ta đang đi chệch hướng. Điều lý tưởng trong nỗ lực tổng thể của cộng đồng quốc tế là phải có một lộ trình hướng đến các hành động cụ thể và ngay lập tức”. Theo Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) Kristalina Georgeva, ưu tiên hàng đầu của COP28 là phải nhận ra rằng, thế giới phải thay đổi các mô hình kinh doanh đã lỗi thời và gây nguy hiểm cho môi trường. Do đó, tại COP28 lãnh đạo các nước cần đưa ngay vào kế hoạch 5 năm tới, lộ trình từ bỏ năng lượng hóa thạch, với mục tiêu cuối cùng là chấm dứt sử dụng năng lượng hóa thạch vào năm 2050.

Những đề xuất mới tại COP28

COP28 năm nay được dự báo sẽ là một trong những kỳ họp căng thẳng nhất, nhưng cũng là cơ hội để thế giới cùng hợp tác, thảo luận để tìm ra các giải pháp thiết thực, khả thi cho cuộc khủng hoảng khí hậu. Trước hội nghị, EU, Mỹ và UAE đã nhất trí tăng gấp 3 lần công suất năng lượng tái tạo vào năm 2030. Trong khi đó, nhiều nước hi vọng thỏa thuận khí hậu đạt được mới đây giữa Mỹ và Trung Quốc khi hai nước đồng ý tăng cường năng lượng tái tạo, đẩy nhanh việc thay thế than, dầu và khí đốt có thể tạo đà cho các cuộc đàm phán.

Tại COP28, Mỹ sẽ đưa ra chiến lược quốc tế đầu tiên để thương mại hóa điện nhiệt hạch. Phản ứng nhiệt hạch có ưu điểm so với các nhà máy điện hạt nhân sử dụng công nghệ phản ứng phân hạch, do không tạo ra lượng chất thải phóng xạ tồn tại lâu dài trong tự nhiên. Nếu được triển khai thành công, điện năng thu được từ phản ứng nhiệt hạch có thể cung cấp nguồn điện “sạch”, không phát thải carbon, đồng thời có giá thành rẻ.

Trong khi đó, Brazil sẽ đề xuất thành lập một quỹ lớn để chi trả cho việc bảo tồn các khu rừng nhiệt đới. Cơ chế tài chính tiềm năng này dự kiến sẽ là cơ chế mới nhất trong số các quỹ môi trường đa phương đang ngày càng gia tăng nhanh chóng.

Sri Lanka sẽ đưa ra đề xuất thành lập Đại học Biến đổi khí hậu, Diễn đàn Công lý khí hậu cho các quốc gia thuộc thế giới thứ ba và Diễn đàn Vành đai nhiệt đới dành cho các khu rừng mưa nhiệt đới.