Khi Israel vừa đàm phán vừa chuẩn bị... tấn công

Các cuộc đàm phán đang hé mở

Vào giữa tháng 1, sau 15 tháng chiến tranh tàn khốc, Israel và Hamas đã đồng ý ngừng bắn để giải thoát các con tin bị giam giữ ở Gaza kể từ cuộc tấn công do Hamas dẫn đầu vào tháng 10/2023 vào miền Nam Israel, để đổi lấy các tù nhân Palestine.

Nhưng, thỏa thuận này không chấm dứt chiến tranh. Thay vào đó, hai bên cam kết thực hiện một kế hoạch phức tạp, nhiều giai đoạn nhằm tạo động lực hướng tới một lệnh ngừng bắn toàn diện. Họ được cho là sẽ đàm phán các điều khoản cho lệnh ngừng bắn hoàn toàn trong giai đoạn đầu tiên, kéo dài 6 tuần.

Giai đoạn đầu của lệnh ngừng bắn đã kết thúc vào ngày 1/3 sau 6 tuần tương đối yên bình, bao gồm việc trao đổi 25 con tin còn sống và 8 thi thể để đổi lấy việc thả khoảng 1.800 tù nhân Palestine bị giam giữ tại Israel. Nhưng, các bên đã không tận dụng được cơ hội im tiếng súng này để tạo ra những bước tiến thực chất hơn hướng tới hòa bình toàn diện. Hệ quả là sau sau ngày 1/3, Israel đã áp đặt lệnh phong tỏa toàn bộ hàng hóa vào Gaza và ngăn chặn viện trợ đến tay cả triệu người Palestine vốn đang vật lộn để phục hồi sau một năm đói kém và tàn phá.

May thay, đến cuối tuần qua đã có những tín hiệu tích cực xuất hiện khi cả Israel và Hamas đều bày tỏ rằng họ đang chuẩn bị cho giai đoạn đàm phán tiếp theo. Hãng tin Reuters cho biết, một phái đoàn từ Hamas đang có mặt ở Cairo để thảo luận với các nhà trung gian Ai Cập. 

Người phát ngôn của Hamas Abdel-Latif Al-Qanoua tuyên bố: “Chúng tôi khẳng định sự sẵn sàng tham gia các cuộc đàm phán giai đoạn 2 theo cách đáp ứng được nhu cầu của người dân chúng tôi và kêu gọi tăng cường nỗ lực hỗ trợ Gaza, dỡ bỏ lệnh phong tỏa đối với người dân đang đau khổ của chúng tôi”.

Trong khi đó, Israel cũng cho biết đang chuẩn bị tham dự các cuộc đàm phán tại Qatar. "Israel đã chấp nhận lời mời của các nhà trung gian do Mỹ hậu thuẫn và sẽ cử một phái đoàn đến Doha để thúc đẩy các cuộc đàm phán", Văn phòng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết hôm 8/3. 

Sở dĩ có tới 2 “đầu cầu” tại Cairo và Doha để kết nối các bên là do Israel và Hamas không trực tiếp đàm phán với nhau mà chỉ tiếp xúc với những nhà trung gian để gửi đi thông điệp của mình. Nhưng, khoảng cách đó cũng cho thấy, vẫn còn nhiều khác biệt giữa Israel và Hamas, đủ lớn để khiến việc ngừng bắn hoàn toàn tại Gaza trở thành một thách thức khó vượt.

Hố sâu ngăn cách còn rất lớn

Theo thông cáo báo chí của Hamas, các đại diện của lực lượng chiến binh Palestine nhấn mạnh nhu cầu đưa viện trợ nhân đạo trở lại vùng lãnh thổ bị bao vây “mà không có hạn chế hoặc điều kiện nào”. Đoàn đại biểu cấp cao của Hamas cũng nhấn mạnh đến nhu cầu “đi thẳng đến việc bắt đầu đàm phán giai đoạn 2” của thỏa thuận, nhằm đặt nền tảng cho lệnh ngừng bắn vĩnh viễn.
Trao đổi với AFP, một quan chức Hamas làm rõ thêm rằng các yêu cầu của lực lượng này đối với giai đoạn 2 bao gồm việc Israel phải rút quân hoàn toàn khỏi Gaza, chấm dứt lệnh phong tỏa, tái thiết lãnh thổ và hỗ trợ tài chính.

Tuy nhiên, phía Israel cho biết họ chỉ chấp nhận gia hạn giai đoạn đầu tiên của lệnh ngừng bắn cho đến giữa tháng 4 nếu Hamas tiếp tục thả các con tin bị giam giữ ở Gaza, thay vì đi thẳng đến giai đoạn 2 như mong muốn của Hamas. Và, Israel cũng không loại trừ khả năng đưa chiến sự trở lại vùng đất này nếu Hamas vẫn tỏ ra cứng rắn.

Theo Báo Wall Street Journal, Israel đã soạn thảo kế hoạch cho một loạt bước leo thang để dần gia tăng áp lực lên Hamas. Các bước này thực ra đã bắt đầu với việc Israel chặn hàng hóa và vật tư vào Gaza. Những động thái tiếp theo sẽ gồm cắt điện và nước, Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich cho biết, đồng thời nói thêm rằng các biện pháp này đã được thảo luận trong cuộc họp nội các vào đầu tháng 3.

Nếu những bước đi kể trên thất bại, Israel có thể chuyển sang chiến dịch không kích và tấn công chiến thuật vào các mục tiêu của Hamas, một nhà phân tích an ninh Israel được thông báo về kế hoạch này cho biết. Tiếp theo, Israel có thể lại di dời hàng trăm nghìn người Palestine vừa tận dụng lệnh ngừng bắn để trở về nhà của họ ở phía Bắc Dải Gaza, nhà phân tích này cho biết thêm. 
Cuối cùng, Israel có thể tái chiếm Gaza bằng sức mạnh quân sự lớn hơn nhiều so với những gì họ đã triển khai trong cuộc xung đột, với mục đích giữ vững địa bàn và chiếm đóng thêm các khu vực khác trong khi tấn công tàn quân của Hamas, những người nắm rõ kế hoạch này tiết lộ với Wall Street Journal.

Tờ báo Mỹ cho hay, hiện có nhiều người ở Israel tin rằng một chiến dịch tấn công trên bộ khác vào Gaza là không thể tránh khỏi. “Có một quyết tâm quay trở lại và kết liễu Hamas bất kể chuyện gì xảy ra”, cựu quan chức Lầu Năm Góc Michael Makovsky, hiện là Chủ tịch Viện Do Thái về an ninh quốc gia Mỹ, có trụ sở tại Washington, nói với Wall Street Journal.

Kế hoạch quân sự kể trên cũng không khó hiểu khi Israel và Hamas có lập trường hoàn toàn trái ngược nhau về các vấn đề cốt lõi trong cuộc chiến. Trong khi Israel muốn Hamas thả hàng chục con tin mà họ vẫn đang giữ, Hamas nói rằng họ sẽ chỉ làm vậy nếu có một kết thúc vĩnh viễn cho cuộc chiến. Israel cũng muốn Hamas từ bỏ quyền lực và giải giáp, điều mà lực lượng chiến binh Palestine này nhất quyết từ chối.

Hamas đang ở thế bất lợi

Trong trường hợp các nỗ lực đàm phán rơi vào bế tắc, không loại trừ khả năng Israel sẽ thực hiện lời đe dọa của mình. Trao đổi với Wall Street Journal, một số nhà phân tích an ninh Israel cho rằng đất nước này đang ở vị thế tốt hơn nhiều để tiến vào Gaza so với thời điểm bắt đầu cuộc chiến. Các kho đạn dược của Israel đã được bổ sung, các giới hạn và áp lực mà chính quyền Tổng thống Biden áp đặt lên Israel đã được dỡ bỏ và họ không còn cần phải giữ một số lượng lớn quân đội ở biên giới phía Bắc để phòng ngừa một cuộc tấn công của Hezbollah, lực lượng dân quân Lebanon ủng hộ Hamas.

Những nhà phân tích được tiếp cận kế hoạch của Israel cho biết các giai đoạn leo thang ban đầu có thể mất tới 2 tháng, trong thời gian đó Israel có thể huy động lại lực lượng để tiến hành một cuộc tấn công trên bộ lớn vào Gaza với đủ quân để giữ vững những địa bàn chiếm được. “Không có cách nào để thực hiện điều đó nếu không chiếm đóng Gaza", Yaakov Amidror, cựu Cố vấn an ninh quốc gia Israel, nói về bất kỳ nỗ lực nào nhằm xóa sổ Hamas bằng quân sự. Ông cho rằng, Israel sẽ cần ít nhất 6 tháng đến 1 năm để tiêu diệt hoàn toàn Hamas.

Nhưng, trước khi một cuộc tấn công toàn diện như vậy xảy ra, Israel đang tiến hành không kích trên khắp Gaza. Ngày 8/3, các phương tiện truyền thông Palestine đưa tin một cuộc không kích ở phía Nam Gaza, gần thị trấn Rafah đã giết chết 3 người Palestine và làm bị thương nhiều người khác. Một ngày trước đó, quân đội Israel cho biết họ đã nhắm mục tiêu vào một nhóm bị tình nghi đặt bom gần binh lính Israel ở khu vực at-Tannour, phía Đông thành phố Gaza. 

Những cuộc tấn công gây thương vong này càng làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Gaza. Giá cả đã tăng vọt kể từ khi Israel áp đặt lệnh phong tỏa nghiêm ngặt đối với Gaza, cắt đứt nguồn cung cấp trái cây tươi, rau và thịt, cũng như các chuyến hàng viện trợ lều trại và các nhu yếu phẩm khác. Giá xăng trên thị trường ngầm cao gấp 10 lần so với giá từ các tổ chức viện trợ chịu trách nhiệm phân phối. Hơn ai hết, những người Palestine sống ở Gaza mong muốn Hamas và Israel sớm tìm được tiếng nói chung để vùng đất này thoát khỏi cảnh phong tỏa.

Trong lúc Israel và Hamas vẫn mâu thuẫn về những vấn đề cốt lõi, động thái mới từ Mỹ càng làm gia tăng sức ép với lực lượng chiến binh Palestine này. Giữa tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đã đưa ra “lời cảnh báo cuối cùng” tới Hamas trên mạng xã hội, kêu gọi nhóm vũ trang này ngay lập tức thả những con tin còn lại, “nếu không mọi chuyện sẽ kết thúc”.

Người đứng đầu Nhà Trắng viết: “Tôi sẽ gửi cho Israel mọi thứ họ cần để hoàn thành công việc, sẽ không một thành viên Hamas nào được an toàn nếu các người không làm theo lời tôi nói”. Một ngày sau, Tổng thống Donald Trump và đặc phái viên Steve Witkoff của ông thậm chí còn đề xuất rằng Mỹ và Israel có thể cùng hành động chống lại Hamas.

Đáp lại, Hamas cho rằng những lời đe dọa của ông Trump chỉ đang khuyến khích Israel tránh đàm phán chấm dứt chiến tranh. “Ngôn ngữ đe dọa không làm chúng tôi sợ, nó chỉ làm phức tạp thêm vấn đề", Sami Abu Zuhri, quan chức Hamas, tuyên bố trên một kênh Telegram có liên kết với lực lượng Palestine này. 

Có thể tin được tinh thần cứng cỏi ấy của Hamas. Nhưng, lực lượng chiến binh Palestine này hiện không có nhiều lựa chọn ngoài việc cố thủ trong hệ thống địa đạo nếu Israel tổ chức một chiến dịch toàn diện nữa nhằm vào Gaza. Làm như vậy, Hamas có thể cầm cự thêm vài tháng hoặc thậm chí 1 năm. Nhưng, chiến sự chắc chắn sẽ tàn phá tan hoang vùng đất vốn đã tiêu điều, xơ xác sau 15 tháng bom rơi đạn nổ. Và, những người Gaza cũng như các con tin Israel còn nằm trong tay Hamas, sẽ là những người phải trả cái giá đắt nhất cho kịch bản tồi tệ đó.